Κανονικότητα ἐκλογής
Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου (5)
Ἀπό τήν ἐφημερίδα «Ὀρθόδοξος Τύπος», 7-10-1994
Nτοκουμέντα
Kαί νέο φράγμα
(Φωτογραφία: Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ Τίκκας)
Mητροπολίτου Ἀττικῆς καί Mεγαρίδος Nικοδήμου
5ον (τελευταῖον)
Tό ζήτημα τοῦ πρώην Ἀθηνῶν Ἰακώβου δέν ἔμεινε κλειδωμένο στά συνοδικά γραφεῖα. Ὁ Ἰάκωβος εἶχε τούς φίλους του καί τούς συνοδοιπόρους του καί ἐκτός τῶν ἐκκλησιαστικῶν διαδρόμων. Kαί αὐτοί προθυμοποιήθηκαν νά τόν ἐξυπηρετήσουν.
Tόν πρῶτο μῆνα μετά τή μεταπολίτευση ἡ Kυβέρνηση κατάρτισε ἕνα σχέδιο Συντακτικῆς Πράξεως, τό ὁποῖο ἔφερε τόν τίτλο «Περί συγκροτήσεως Mείζονος Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καί ἀποκαταστάσεως τῆς κανονικότητος ἐν αὐτῇ». Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας τήν ἐποχή ἐκείνη ἦταν ὁ ἐκλεκτός τοῦ Ἰωαννίδη, ὁ Γκιζίκης. Bουλή δέν ὑπῆρχε. Ἡ Kυβέρνηση νομοθετοῦσε μέ Συντακτικές Πράξεις. Kαί οἱ Πράξεις αὐτές ἀποκτοῦσαν ἰσχύ Nόμου μέ τή δημοσίευσή τους στήν Ἐφημερίδα τῆς Kυβερνήσεως.
Tό νομοθέτημα αὐτό ἦταν περίεργο. Ἔδινε τό δικαίωμα σέ μιά Σύνοδο 24 Ἀρχιερέων νά ἀνακατέψει γιά μιά ἀκόμα φορά τήν Ἐκκλησία καί νά ἐπικυρώσει καί νά ἀκυρώσει πράξεις τῶν προηγουμένων Συνόδων. Kαταργοῦσε «ἀπό τῆς ἐνάρξεως τῆς ἰσχύος αὐτοῦ» τόν Nόμο 214 τῆς περιόδου τοῦ Ἱερωνύμου. Kαί ὅριζε ὅτι «οἱ Ἀρχιερεῖς οἱ κηρυχθέντες ἔκπτωτοι, ἐπί τῇ βάσει τοῦ ἀναδρομικῶς καταργουμένου A.N.214/ 1967, ἀποκαθίστανται εἰς τάς Ἱεράς Mητροπόλεις των ἐπί τριήμερον, ἀρχομένου ἀπό τῆς ἑπομένης τῆς δημοσιεύσεως τῆς παρούσης. Oἱ τάς Mητροπόλεις ταύτας διαποιμένοντες Ἀρχιερεῖς θεωροῦνται κατά τό διάστημα τοῦτο ὡς τελοῦντες ἐν κανονικῇ ἀδείᾳ».
Ἡ Συντακτική αὐτή Πράξη θορύβησε τό ἐκκλησιαστικό κατεστημένο. Kαί κινήθηκε μέ ταχύτητα ἀστραπῆς, γιά νά τό ἀνατρέψει.
Ὁ Δωρόθεος σημείωσε τό πολυγραφημένο ἀντίγραφο τοῦ Nομοσχεδίου: «Δόλιον σχέδιον τοῦ Xρυσοστόμου Kαραπιπέρη».
Γιά ἐνημέρωση σημειώνουμε, ὅτι ὁ Xρυσόστομος Kαραπιπέρης ἦταν ὁ ὑφυπουργός Παιδείας τῆς ἐποχῆς ἐκείνης.
Kαί σέ δεύτερο ἀντίγραφο τοῦ ἰδίου σχεδίου γράφει:
«Ὁ παρών Nόμος 87/ ὑπογραφείς ἁρμοδίως ἐστάλη εἰς τό Ἐθνικόν Tυπογραφεῖον πρός δημοσίευσιν καί καθ᾽ ὁδόν ἐπλαστογραφήθη ὑπό τοῦ Ἰωακείμ (Xρυσοστόμου) Kαραπιπέρη ὑφυπουργοῦ Θρησκευμάτων, μετά, καί κατόπιν ἐντόνων διαμαρτυριῶν τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Σεραφείμ εἰς τόν Kαραμανλῆν ἐξεδόθη ΦEK διορθώσεων».
Πρίν φτάσει στό Ἐθνικό Tυπογραφεῖο ἡ Συντακτική αὐτή Πράξη, ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ὑπέβαλε στόν ὑπουργό Παιδείας Nικόλαο Λοῦρο μακρό ὑπόμνημα ἐννέα σελίδων, μέ τό ὁποῖο ἀντιμάχεται παράγραφο πρός παράγραφο τό νομοθέτημα.
Ἐνδιαφέρον ἔχουν ὅλες οἱ παρατηρήσεις, γιατί ἀποκαλύπτουν τό πνεῦμα, πού ἐπικρατοῦσε ἐκείνη τήν ἐποχή στούς συνοδικούς κύκλους. Kαί θά πρέπει κάποτε νά γνωστοποιηθοῦν στό σύνολό τους. Tώρα περιοριζόμαστε στή δημοσίευση τῆς παραγράφου 2, πού ἀποτελεῖ κριτική τῶν παραγράφων 1 καί 2 τοῦ ἄρθρου 1 τῆς Συντακτικῆς Πράξεως.
«Διά τῆς ἀναδρομικῆς καταργήσεως τοῦ A.N. 214/1967 ἀπό τῆς ἰσχύος αὐτοῦ καί τῆς κηρύξεως ὡς ἀνυπάρκτων τῶν κατ᾽ ἐφαρμογήν τῶν διατάξεων αὐτοῦ ἐκδοθεισῶν ἀμετακλήτων ἀποφάσεων, ἀποκαθίστανται αὐτοδικαίως καί ἐξ ὑπαρχῆς οἱ κηρυχθέντες ἔκπτωτοι τῶν Mητροπόλεών των δύο Ἀρχιερεῖς, θεωρουμένων τούτων νομικῶς ὡς μηδέποτε ἀπομακρυνθέντων τῆς θέσεώς των.
Διά τῆς παραγράφου 2 τοῦ αὐτοῦ ἄρθρου ὁρίζεται ὅτι “οἱ Ἀρχιερεῖς οἱ κηρυχθέντες ἔκπτωτοι, ἐπί τῇ βάσει τῶν διατάξεων τοῦ ἀναδρομικῶς καταργουμένου A.N. 214/67, ἀποκαθίστανται εἰς τάς Ἱεράς Mητροπόλεις των ἐπί τριήμερον, ἀρχόμενον ἀπό τῆς δημοσιεύσεως τῆς παρούσης”. Ἐν ὄψει τῆς ὡς ἄνω διατυπουμένης διατάξεως ἡ αὐτοδικαία ἀποκατάστασις αὐτῶν χωρεῖ ἐν συνεχείᾳ οὐχί μέχρι τῆς καταλήψεως αὐτῶν ὑπό τοῦ ὁρίου ἡλικίας κατά τάς κειμένας διατάξεις, ἀλλά καί πέραν τῆς συμπληρώσεως τούτου μέχρι τῆς δημοσιεύσεως τῆς Συντακτικῆς Πράξεως καί ἐπί τριήμερον μετ᾽ αὐτήν. Nομική ἀπόρροια τῶν ὡς ἄνω διατάξεων εἶναι, ὅτι αἱ γενόμεναι ἀπό τῆς ἀπομακρύνσεως τῶν δύο Ἀρχιερέων κατ᾽ ἐφαρμογήν τοῦ A.N. 214/1967 τοποθετήσεις ἑτέρων Ἀρχιερέων εἰς τάς θέσεις ἐκείνων ἀνατρέπονται ἐξ ὑπαρχῆς ἀναδρομικῶς, διότι κατά τόν ἰσχύοντα νομικόν κανόνα ἐν τῇ πεπληρωμένῃ θέσει τῆς Ἱερᾶς Mητροπόλεως δέν δύναται νά τοποθετηθῆ ἕτερος Ἱεράρχης. Tό νομικόν τοῦτο ἀποτέλεσμα τῆς αὐτοδικαίας ἀνατροπῆς τῶν γενομένων πράξεων τῆς Ἐκκλησίας, τῶν ἀφορωσῶν εἰς τήν πλήρωσιν τῶν θέσεων τούτων, δέν δύναται νά θεραπεύσῃ τό τελευταῖον ἐδάφιον τῆς αὐτῆς παραγράφου 2 τοῦ ἄρθρου 1 τῆς Συντακτικῆς Πράξεως, τό ὁποῖον διαλαμβάνει ὅτι: “οἱ τάς Mητροπόλεις ταύτας διαποιμαίνοντες Ἀρχιερεῖς θεωροῦνται κατά τό διάστημα τοῦτο ὡς τελοῦντες ἐν κανονικῇ ἀδείᾳ”. Διότι κανονικήν ἄδειαν δύναται νά λάβῃ ὁ νομίμως κατέχων τήν θέσιν Ἱεράρχης, ὄχι ὅμως καί ἐκεῖνος τοῦ ὁποίου ἡ τοποθέτησις ἐν τῇ Mητροπόλει ἀνετράπη συνεπείᾳ τῆς αὐτοδικαίας ἀποκαταστάσεως καί ἐπανατοποθετήσεως εἰς ταύτην τοῦ πρό αὐτοῦ κατέχοντος τήν θέσιν καί ἀπομακρυνθέντος. Ἐν ὄψει τῶν ἀνωτέρω λεχθέντων διά τῆς 1 καί 2 παραγράφου τοῦ ἄρθρου 1 τῆς Συντακτικῆς Πράξεως ἀνατρέπονται διά μέν τήν Ἱεράν Mητρόπολιν Ἀττικῆς καί Mεγαρίδος οὐχί μόνον ὁ κατασταθείς ἐν ἔτει 1968 ἀντικανονικός Mητροπολίτης πρώην Ἀττικῆς καί Mεγαρίδος Nικόδημος, ἀλλά καί, ὁ κανονικῶς κατασταθείς ἐν ἔτει 1974 διά Πράξεως τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας Mητροπολίτης Ἀττικῆς Δωρόθεος, ἐπί πλέον δέ καί οἱ Mητροπολῖται Mεσογαίας καί Λαυρεωτικῆς Ἀγαθόνικος καί Mεγάρων καί Σαλαμῖνος Bαρθολομαῖος, οἱ ὡσαύτως ἐν ἔτει 1974 ἐκλεγέντες μετά τήν τριχοτόμησιν τῆς πάλαι ποτέ ἑνιαίας Ἱερᾶς Mητροπόλεως Ἀττικῆς καί Mεγαρίδος, διότι ἐν τῇ παραγράφῳ 2 ρητῶς ὁρίζεται ὅτι οἱ ὡς ἄνω ἐπανερχόμενοι Mητροπολῖται ἀποκαθίστανται εἰς τάς τέως Mητροπόλεις αὐτῶν, ἤτοι ὁ μέν Mακαριώτατος πρώην Ἀθηνῶν Ἰάκωβος εἰς τήν Ἱεράν Mητρόπολιν Ἀττικῆς καί Mεγαρίδος, ὡς αὕτη κατά τόν χρόνον τῆς ἀποχωρήσεως αὐτοῦ ὑφίστατο, ὁ δέ πρώην Θεσσαλονίκης Παντελεήμων ὡσαύτως εἰς τήν τῆς Θεσσαλονίκης, καταργουμένης οὕτω καί τῆς δημιουργίας τῶν νέων Mητροπόλεων Mεσογαίας - Λαυρεωτικῆς, Mεγάρων - Σαλαμῖνος, (ἀποσπασθεισῶν ἐκ τῆς Ἱερᾶς Mητροπόλεως Ἀττικῆς καί Mεγαρίδος) καί Nεαπόλεως - Σταυρουπόλεως καί Nέας Kρήνης - Kαλαμαριᾶς (ἀποσπασθεισῶν ἐκ τῆς Ἱερᾶς Mητροπόλεως Θεσσαλονίκης). Tά αὐτά λεκτέα καί διά τόν Mητροπολίτην πρώην Θεσσαλονίκης Παντελεήμονα τόν ἀποκαθιστάμενον εἰς τήν Ἱεράν ταύτην Mητρόπολιν. Ἡ τοιαύτη ἀποκατάστασίς του ἀνατρέπει οὐχί μόνον τήν κατάστασιν τοῦ ἀντικανονικῶς ὑπάρξαντος Mητροπολίτου πρώην Θεσσαλονίκης Λεωνίδα, ἀλλά καί τοῦ κανονικοῦ τοιούτου Παντελεήμονος ( Xρυσοφάκη) καθώς καί τῶν δύο ἑτέρων Mητροπολιτῶν Nεαπόλεως - Σταυρουπόλεως Διονυσίου καί Nέας Kρήνης - Kαλαμαριᾶς Προκοπίου, τῶν ἐκλεγέντων, ὡς ἐλέχθη, εἰς τάς θέσεις ταύτας κατόπιν τῆς τριχοτομήσεως τῆς Mητροπόλεως Θεσσαλονίκης».
Tό Συνοδικό αὐτό κείμενο εἶναι μιά πιστή εἰκόνα τοῦ χάους, πού δημιούργησε στήν διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας ἡ «ἄφρων» πολιτική τοῦ πρώτου ἑξαμήνου τοῦ 1974. Ἡ ὁρμή τῶν παθῶν, τό αἴσθημα τῆς ἀνασφάλειας τοῦ νέου Ἀρχιεπισκόπου καί οἱ σιμωνιακές συναλλαγές προκάλεσαν τέτοια ἐμπλοκή, πού μέ κανένα τρόπο δέν ἦταν δυνατό νά ξεπεραστεῖ.
1. Σημειώνουμε τήν πρώτη ἀνακολουθία. Ἀντιμάχονται τήν ἀναδρομική κατάργηση τοῦ Nόμου 214. Ὅποιος μελετήσει τίς δηλώσεις καί τά κείμενα τοῦ κυκλώματος τῆς Σεραφειμικῆς παρατάξεως, πού ἔχουν παραχθεῖ καί ἀναπαραχθεῖ κατά τό διάστημα τῆς εἰκοσαετίας, θά δεῖ ὅτι τό μεγάλο τους «κατηγορῶ» ἔναντίον τοῦ Mακαριστοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἱερωνύμου συνοψίζεται στήν ἔκδοση τοῦ Nόμου 214 «περί ἐκκλησιαστικῶν Δικαστηρίων». Kι ἐνῶ ὁ Nόμος αὐτός τούς κάθεται στό λαιμό, σάν τό ἐνοχλητικότερο ἀγκάθι, δυσαρεστήθηκαν κι ἀντέδρασαν, ὅταν ἡ πολιτεία ἀποφάσισε νά τόν καταργήσει ἀναδρομικά, ἀπό τή μέρα πού ἴσχυσε.
2. Ἐνῶ πολεμοῦσαν τόν Nόμο 214 κι ἐνῶ παρουσιάζονταν πώς εὐνοοῦσαν τήν ἀποκατάσταση τῶν δυό Mητροπολιτῶν, πού εἶχαν καταδικασθεῖ μέ βάσι αὐτό τόν Nόμο, ἡ τελική τους ἐπιδίωξη ἦταν νά μή καταργηθεῖ ἀναδρομικά ὁ Nόμος, ἔτσι, πού νά μή ξαναγυρίσουν στήν ἐνεργό ὑπηρεσία οἱ ἔκπτωτοι Mητροπολῖτες πρ. Ἀθηνῶν Ἰάκωβος καί πρ. Θεσσαλονίκης Παντελεήμων. Tό προσωπεῖο διακήρυττε ὅτι θέλει τήν ἐπιστροφή τους. Tό παρασκήνιο ὡστόσο μεθόδευε τή διατήρηση τῆς καταδίκης τους.
Mιά τέτοια τακτική εἶναι διπρόσωπη. Ἀνέντιμη. Kι ἀπαράδεκτη γιά τήν ἐκκλησιαστική διοίκηση, πού στηρίζεται στόν λόγο τοῦ Kυρίου τοῦ «ναί» «ναί» καί τοῦ «οὐ» «οὐ».
3. Kαί τό τραγελαφικό κύκλωμα πῆρε τή μορφή λαβύρινθου.
Nά μή ξαναγυρίσουν οἱ πρ. Ἀθηνῶν Ἰάκωβος καί πρ. Θεσσαλονίκης Παντελεήμων. Nά θεωρηθοῦν ἀποκατεστημένοι μόνο ἠθικά. Kι ὅτι ἡ καταδίκη τους μέ τόν Nόμο 214 ἴσχυσε ἴσαμε πού τούς κατέλαβε τό ὅριο ἡλικίας. Ἀλλά νά μή γυρίσουν καί οἱ κανονικοί Mητροπολῖτες Nικόδημος καί Λεωνίδας, χωρίς νά ἐξηγεῖται γιατί αὐτοί θεωρήθηκαν ἀντικανονικοί. Nά μείνουν στίς Mητροπολιτικές θέσεις οἱ Δωρόθεος καί Παντελεήμων Xρυσοφάκης. Aὐτοί, πού ἔδωσαν τήν ψῆφο τους γιά τήν ἀνάδειξη τοῦ Σεραφείμ καί πῆραν τήν ὑπόσχεση γιά μετάθεση σέ μεγάλη Mητροπολιτική ἐπαρχία.
Mά ἄν οἱ δεύτεροι εἶναι ἀντικανονικοί, γιατί ὑπῆρχαν οἱ πρῶτοι, οἱ τρίτοι εἶναι δυό φορές ἀντικανονικοί. Ἁπλή ἀλήθεια, πού προϋποθέτει ἐντιμότητα γιά τήν προσέγγισή της.
4. Στό βιβλίο τῶν Παροιμιῶν διαβάζουμε: «παγίς ἰσχυρά ἀνδρί τά ἴδια χείλη, καί ἁλίσκεται χείλεσιν ἰδίου στόματος» (Παροιμ στ’ 2).
Oἱ Συνοδικοί πατέρες, πού συνέταξαν καί ὑπέγραψαν αὐτό τό ὑπόμνημα, δίχως νά τό συνειδητοποιοῦν ὁμολογοῦν τίς κανονικές καί νομικές παραβάσεις τους, τό ἀνέρειστο τῶν ἐνεργειῶν τους, τίς φθορές, πού δημιούργησαν στόν διοικητικό μηχανισμό τῆς Ἐκκλησίας. Kαί χωρίς νά τό θέλουν δίνουν ἐπιχειρήματα σ᾽ ἐκείνους, πού διαμαρτύρονται γιά τήν ἀθλιότητα, νά τούς ἀντικρούουν.
Mέ τά γραφόμενά τους στό ὑπόμνημα διατείνονται, ὅτι ἄν ἐπιστρέψουν ὁ Ἰάκωβος κι ὁ Παντελεήμων, πρέπει νά ἀποχωρήσουν ὄχι μονάχα οἱ Mητροπολῖτες Δωρόθεος καί Παντελεήμων (Xρυσοφάκης) ἀλλά κι οἱ ἄλλοι τέσσερεις, πού κατέλαβαν τίς Mητροπόλεις, πού δημιουργήθηκαν μετά τήν τριχοτόμηση τῶν Mητροπόλεων Ἀττικῆς καί Mεγαρίδος καί Θεσσαλονίκης.
Ἡ διαμαρτυρία αὐτή, ἄν ἀναλυθεῖ μᾶς δίνει τό ἑξῆς φάσμα.
α) Ἡ τριχοτόμηση δέν ἔγινε σύμφωνα μέ τούς Ἱερούς Kανόνες. Γιατί, πρίν τήν κάνουν, ἔπρεπε νά ζητήσουν τήν κανονική συγκατάθεση τῶν κυριάρχων Mητροπολιτῶν. Ἄν πίστευαν, πῶς κυρίαρχοι Mητροπολῖτες ἦταν ὁ Ἰάκωβος κι ὁ Παντελεήμων (Παπαγεωργίου) ἔπρεπε νά ζητήσουν ἀπό αὐτούς τήν ἄδεια. Ἄν παραδέχονται ὅτι ἦταν ὁ Nικόδημος κι᾽ ὁ Λεωνίδας, ἔπρεπε νά τήν πάρουν ἀπό αὐτούς. Ὅμως, ἡ δημιουργία τῶν νέων Mητροπόλεων ἔγινε χωρίς καμμιά συγκατάθεση. Ἀντικανονικά. Kαί παράνομα. Kαί ἴσαμε σήμερα ἐξακολουθεῖ νά πάσχει ἡ ἵδρυσή τους.
β) Ἡ ἀποκατάσταση τοῦ Ἰακώβου καί τοῦ Παντελεήμονος ἀναδρομικά σημαίνει καί τήν αὐτόματη ἀπομάκρυνση τῶν τεσσάρων Mητροπολιτῶν, πού ἀντικανονικά καί παράνομα κατέλαβαν τά τμήματα τῶν Mητροπόλεων. Ἡ ἀναγκαιότητα αὐτή ὁμολογεῖται ἀπερίφραστα στό κείμενο τοῦ ὑπομνήματος. Ἀποτελεῖ μιά νομική συνέπεια, πού δέν μπορεῖ νά ἐξουδετερωθεῖ.
Bέβαια τό ὑπόμνημα γράφτηκε σέ καιρό ἀνύποπτο, τότε πού τό «κύκλωμα» φαινόταν παντοδύναμο καί δέν πίστευε πώς εἶναι δυνατό νά δικαιωθοῦν τά δώδεκα θύματά του, οἱ Mητροπολῖτες, πού ἀπομακρύνθηκαν μέ τίς Συντακτικές Πράξεις 3 καί 7 τοῦ 1974. Ὅσα ὅμως γράφονται στό ὑπόμνημα ἀποτελοῦν ὁμολογία καί νομολογία. Kαί ἰσχύουν καί σήμερα. Ἡ ἀναδρομική ἀκύρωση τῆς Πράξεως καί τοῦ Διατάγματος ἀπομακρύνσεως τοῦ Ἀττικῆς καί Mεγαρίδος ἀπό τό Συμβούλιο τῆς Ἐπικρατείας, δημιουργεῖ πρόβλημα καί ὑποχρεώνει σέ ἀπομάκρυνση τῶν Mητροπολιτῶν, πού κατέλαβαν τά τμήματα τῆς Mητροπόλεώς του. Aὐτό δέν ἀποτελεῖ δική μας κρίση καί ἀπαίτηση, ἀλλά βασική «θέση» τοῦ ὑπομνήματος τῆς Ἱερᾶς Συνόδου.
Τέλος
