Τά ὅρια τοῦ ὀρθοῦ λόγου

 

Χαίρομαι τήν εὐκινησία καί τή διεισδυτικότητα τοῦ ὀρθοῦ λόγου. Τήν ἀνησυχία του γιά τήν ἀνακάλυψη τοῦ μυστικοῦ, πού ὑποστασιοποιεῖ καί συνέχει τήν κτίση. Τή διαλεκτική του, πού προωθεῖ τή γνώση καί κατακυρώνει τόν ἄνθρωπο ὡς διαχειριστή τῆς Δημιουργίας. Τό μόχθο του, πού γέμισε τό ἅρμα τῶν ἐπιστημῶν μέ ἀνεκτίμητα θησαυρίσματα καί κάλυψε τόν πλανήτη μας μέ τά λαμπρά μνημεῖα τοῦ πολιτισμοῦ. ῾Ο “ὀρθός λόγος”, σπίθα, πού τήν ἔκρυψε μέσα μας ὁ “῾Υπερούσιος Λόγος”, διαφοροποιεῖ τήν ὑπόστασή μας ἀπό τήν ἄλογη κτίση καί τήν προικίζει μέ τήν ἱκανότητα τῆς μετοχῆς στό δημιουργικό ἔργο τοῦ Θεοῦ.

Ὅμως, δέ στέργω στήν αὐθαίρετη ἀπολυτοποίησή τοῦ “ὀρθοῦ λόγου”. Μήτε συγκατατίθεμαι νά αὐτοπαραδοθῶ στήν τυραννία του. Κάπου ἐκεῖ, στήν ἐσχατιά τῆς ὑλικῆς δημιουργίας τοῦ Θεοῦ, διακρίνω νά ἐξαντλεῖται ἡ ἀντοχή του καί νά διαγράφεται, ἀχνό, ἀλλά ἐμφανές, τό ὅριο τῆς ἐπικράτειάς του. ᾿Από κεῖ καί πέρα ὑπάρχει τό “ἄπειρο”. Τό “ἀπροσπέλαστο”. Τό “ἀνεξιχνίαστο”. Τό “ἀνέγγιχτο” ἀπό τίς αἰσθήσεις μας καί “ἀπερινόητο”. Μήτε ἡ τεχνολογία μας, ἡ ἐκλεπτισμένη καί ἀξιοθαύμαστη, μπορεῖ νά παραβιάσει τίς πύλες τοῦ “ἀπρόσιτου” καί ἀνεξερεύνητου. Μήτε ὁ λογισμός μας μπορεῖ νά στήσει μυστική κλίμακα καί νά ἀποκρυπτογραφήσει τόν κώδικα λειτουργίας του.

Ἐκεῖ ὑπάρχουν “ἅ ὀφθαλμός οὐκ εἶδε καί οὖς οὐκ ἤκουσε καί ἐπί καρδίαν ἀνθρώπου οὐκ ἀνέβη” (Α΄ Κορινθ. β΄ 9). ᾿Εκεῖ ἐκδιπλώνεται τό μυστήριο τῆς ἄπειρης θείας Γνώσης καί τῆς ἀνεξιχνίαστης θείας ᾿Αγάπης. ᾿Εκεῖ ἠχοῦν “ἄρρητα ρήματα, ἅ οὐκ ἐξόν ἀνθρώπῳ λαλῆσαι” (Β΄ Κορινθ. ιβ΄ 4). ᾿Εκεῖ κυριαρχεῖ ὄχι ἡ κατάλυση, ἀλλά ἡ ὑπέρβαση τῆς ὕλης καί τοῦ ὀρθοῦ λόγου. Τό ἔκπαγλο μεγαλεῖο τοῦ Θεοῦ. “Τό Α καί τό Ω, ὁ πρῶτος καί ὁ ἔσχατος, ἀρχή καί τέλος” (᾿Αποκάλ. κβ΄ 13).

Οἱ σύγχρονοί μου παραβίασαν τήν ὁριογραμμή. Βίαια, ἀλλά ἀναποτελεσματικά. Μέ τή βεβαιότητα τοῦ ἀλάθητου ἐρευνητή καί μέ τήν ἔπαρση τοῦ κατακτητή, διακήρυξαν, πώς πέρα ἀπό τήν τερματική σήμανση τοῦ “ὀρθοῦ λόγου” δέν ὑπάρχει τό “ὑπέρλογο”, ἀλλά τό “τίποτα”. Δέν ὑπάρχει τό “ἄπειρο”, ἀλλά τό “μηδέν”. Δέν ὑπάρχει ἡ “αἰωνιότητα”, ἀλλά ἡ “ἀνυπαρξία”. Δέν ὑπάρχει ὁ Θεός, ἀλλά τό “χάος”. ῾Η βίαιη, ἐξουσιαστική παραβίαση τῆς πύλης, πού φέρνει ἀπό τό “λογικό” στό “ὑπέρλογο”, ἀπό τό “αἰσθητό” στό “ὑπέρ αἴσθηση” προδίδει κατάχρηση ἐξουσίας. ῾Υπερεκτίμηση τοῦ “ὀρθοῦ λόγου”. ῾Υποταγή τῶν πάντων, ἀκόμα καί τοῦ Θεοῦ, στά ἀνθρώπινα σχήματα. Σέ ἐποχή, πού ὁ ἀγρός τῆς ἐπιστημονικῆς ἔρευνας συνεχῶς διαστέλλεται καί ὁ ὄγκος τῆς ἀποκτημένης γνώσης ὑπερυψώνεται, ὁ ἐρευνητής ἄνθρωπος, μέ αὐθαίρετη κίνηση, περιόρισε τόν ὁρίζοντα τῆς ἀνθρώπινης ἐμπειρίας, σφράγισε ἑρμητικά τή δίοδο πρός τό “ὑπέρ λόγο” καί “ὑπέρ αἴσθηση” καί αὐτοφυλακίστηκε στή μέτρηση καί στή γεύση τῆς ὕλης.

Θύμα αὐτοῦ τοῦ πνευματικοῦ ἀκρωτηριασμοῦ, ὁ Ρῶσος ἀστροναύτης Πόποβιτς, πρόβαλε πρίν κάμαποσα χρόνια στά μέσα τῆς μαζικῆς ἐνημέρωσης καί ἐξαπόλυσε τήν ἀφελέστατη δήλωση: “῎Εσκυψα στό φινιστρίνι τοῦ διαστημοπλοίου μου καί ἔψαξα πρός κάθε κατεύθυνση. Πουθενά δέν ἀνακάλυψα τήν παρουσία τοῦ Θεοῦ”. ᾿Εκεῖνος νόμισε, πώς τά εἶπε ὅλα. Πώς κατέλυσε τό παραπέτασμα, που χωρίζει τόν αἰσθητό κόσμο μας ἀπό τόν κόσμο τοῦ μυστηρίου. Καί πώς ἀνακάλυψε, ὅτι ἡ ἀρχή καί τό τέλος εἶναι ὁ ἴδιος ὁ ἄνθρωπος.

Οὔτε ἐγώ, οὔτε κανένας ἀπό τούς συναθλητές μου στήν ἐπίγεια κούρσα, δικαιούμαστε νά ἀπολυτοποιήσουμε τό λογικό μας καί νά συνταχτοῦμε μέ τήν ἁπλουστευμένη ἀπόφανση τοῦ ἀστροναύτη. Γιατί τό ἴδιο τό λογικό μας, ὅταν δέν τό προδίδουμε ἤ δέν τό εὐνουχίζουμε, μᾶς ὁδηγεῖ, ἄδολους νοσταλγούς και ταπεινούς προσκυνητές, στήν Πύλη τῆς “ὑπέρ πᾶσαν ἔννοιαν” αἰώνιας Βασιλείας τοῦ ἄπειρου Θεοῦ.

Ο ΑΤΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΡΙΔΟΣ
ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ