Σχέδιον ἀναδιοργανώσεως

τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος (1)

Δημοσιεύουμε, σέ συνέχειες, τό “Σχέδιο ἀναδιοργανώσεως τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος”, πού εἶχε ἐκπονήσει καί εἶχε παρουσιάσει στήν ῾Ιερά Σύνοδο, πρός ἐπεξεργασία καί πρός ἔγκριση ὁ μακαριστός ᾿Αρχιεπίσκοπος ῾Ιερώνυμος ἀμέσως μετά τήν ἀνάληψη τῶν ὑπεύθυνων ἁρμοδιοτήτων του, πρίν ἀπό πενήνταδύο χρόνια. ᾿Αντί ἄλλου σχολίου, σημειώνουμε μόνον, ὅτι, ἀπό τότε ὡς σήμερα, δέν ὑποβλήθηκε στή Σύνοδο παρόμοια ἔμπονη πρόταση.

Τό 1^ο μέρος τοῦ σχεδίου ἀναδιοργανώσεως ἀφορᾶ τά: «Μέτρα διά τόν κλῆρον»  

Α΄. ΜΕΤΡΑ ΔΙΑ ΤΟΝ ΚΛΗΡΟΝ
α΄ Τήν ῾Ιεραρχίαν

1. Τήν σύνθεσίν της

Τῶν συνεδριῶν τῆς ῾Ιεραρχίας καί τῶν ᾿Επιτροπῶν αὐτῆς, προτείνεται νά μετέχουν ἐκτός τῶν ἐν ἐνεργείᾳ Σεβασμιωτάτων ῾Ιεραρχῶν καί πρεσβύτεροι καί διάκονοι καί λαϊκά μέλη συμβουλευτικῶς καί ἄνευ ψήφου, ἐφ᾿ ὅσον οὗτοι παρουσιάζουν εἰδικότητά τινα, τήν ὁποίαν θά ἔχουν ἁρμοδίως κληθῆ νά θέσουν εἰς τήν διάθεσιν τῆς ᾿Εκκλησίας.

῾Ιεράρχης ἐν ἐνεργείᾳ, δεδικαιολογημένως κωλυόμενος νά παραστῇ αὐτοπροσώπως, δύναται δι᾿ ἐπιστολῆς αὐτοῦ νά ἐξουσιοδοτήσῃ εἴτε σχολάζοντά τινα ῾Ιεράρχην, ἐκ τῶν μή ἐξελθόντων τῆς ἐνεργοῦ ὑπηρεσίας δι᾿ ἀνικανότητα ἤ λόγῳ ποινῆς, εἴτε ἄλλον τινά κληρικόν, ὅπως ἀναπληρώσῃ αὐτόν. ῾Ο ἐκπρόσωπος οὗτος μετέχει τῶν συνεδριῶν τῆς ῾Ιεραρχίας μετά ψήφου, ἐπέχων τόν τόπον τοῦ ἀπουσιάζοντος ῾Ιεράρχου.

2. Τάς συνελεύσεις της

Τό πρόβλημα δέν εἶναι ἄν αἱ Συνελεύσεις τῆς ῾Ιεραρχίας θά λαμβάνωσι χώραν κατ᾿ ἔτος ἤ κατά πυκνότερα ἤ ἀραιότερα διαστήματα, ἀλλά τό περιεχόμενον καί ἡ προπαρασκευή αὐτῶν. ῾Ως γνωστόν, κατά τούς ῾Ι. Κανόνας, κατ᾿ ἀρχάς, ἡ ᾿Επαρχιακή Σύνοδος συνήρχετο τακτικῶς δίς τοῦ ἔτους ἀλλά βραδύτερον, λόγῳ εἰδικῶν δυσκολιῶν καί τῶν πολιτικῶν ἀναστατώσεων, ἐθεσπίσθη ὅπως αὕτη συνέρχεται μόνον ἅπαξ τοῦ ἔτους. Ἤδη ὅμως οἱ λόγοι, διά τούς ὁποίους ἐθεσπίσθη ἡ ἅπαξ μόνον τοῦ ἔτους σύγκλησις τῆς ᾿Επαρχιακῆς Συνόδου ἐξέλιπον καί ἑπομένως ἡ ἀντιστοιχοῦσα πρός αὐτήν ῾Ιερά Σύνοδος τῆς ῾Ιεραρχίας προτείνεται νά συνέρχεται δίς τοῦ ἔτους, ἤτοι ἀπό 1ης-15ης ᾿Οκτωβρίου καί ἀπό 3ης-16ης Φεβρουαρίου ἑκάστου ἔτους.

῾Η ῾Ιεραρχία διά νά ἐπιτυγχάνῃ εἰς τό ἔργον της, προτείνεται, ὅπως εἰς τό πρόγραμμα τῶν ἐργασιῶν της περιλαμβάνῃ μόνον τά ζητήματα ἐκεῖνα, τά ὁποῖα ἀνταποκρίνονται εἰς τήν ἰδιότητα αὐτῆς ὡς ἀνωτάτου διοικητικοῦ ὀργάνου. Πρέπει δηλαδή, τά ζητήματα ταῦτα νά εἶναι καί ἀνώτατα καί γενικώτατα. Παρά τό γεγονός ὅμως ὅτι τά ἐνώπιον τῆς ῾Ι. Συνόδου τῆς ῾Ιεραρχίας ἀγόμενα ζητήματα θά εἶναι γενικώτατα, θά εἶναι συγχρόνως καί ἀπολύτως συγκεκριμένα. ᾿Επί παραδείγματι, τά ζητήματα, τά ὁποῖα προκύπτουν διά τήν ᾿Εκκλησίαν ἐκ τῆς ἀναπτύξεως τοῦ τουρισμοῦ, ἐκ τῆς μεταναστεύσεως, ἐκ τῆς διαδόσεως τῶν νεωτέ-ρων κοσμοθεωριακῶν ἀντιλήψεων κ.λ.π.

᾿Εκεῖνο, εἰς τό ὁποῖον προτείνεται νά δοθῇ ἰδιαιτέρα σημασία, εἶναι ἡ προπαρασκευή τῶν συνεδριάσεων. ῾Η προπαρασκευή πρέπει νά εἶναι τοιαύτη, ὥστε κατά τάς συνελεύσεις τῆς ῾Ιεραρχίας κατ᾿ οὐσίαν, νά γίνεται μόνον ἡ ἐπικύρωσις ἤ συμπλήρωσις τῶν ἤδη ἐκ τῆς ἐνδελεχοῦς μελέτης τῶν ζητημάτων ἐξαχθέντων συμπερασμάτων. ῾Η ῾Ιεραρχία, δηλαδή, θά περιβάλλη διά τοῦ κύρους της τά συμπεράσματα ἐκεῖνα, εἰς τά ὁποῖα ἔχουν καταλήξει αἱ ᾿Επιτροπαί, μετά μακράν, σοβαράν καί σύντονον μελέτην τῶν προβλημάτων, καί τά ὁποῖα καί ἡ ἱδία, κατόπιν ἀνταλλαγῆς ἀπόψεων μεταξύ ὅλων τῶν δυναμένων νά ἔχουν γνώμην, θά θεωρῇ ὡς ὄντα σύμφωνα πρός τήν διδασκαλίαν καί τήν Παράδοσιν τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας.

Αἱ ᾿Επιτροπαί τῆς ῾Ιεραρχίας προτείνεται νά εἶναι μόνιμοι καί νά συνέρχωνται κατά μῆνα εἰς τρεῖς τό πολύ συνεδριάσεις, ὁριζομένας εἰς τρεῖς ἐπαλλήλους ἡμέρας, κατά τάς ὁποίας θά συζητῶνται τά πορίσματα τῶν μελετῶν, εἰς τά ὁποῖα κατέ-ληξαν κατ᾿ ἰδίαν τά μέλη των καί θά ἐξάγωνται τά σχετικά συμπεράσματα. Τοιουτοτρόπως, ὅταν συνέρχηται ἡ ῾Ιεραρχία, αἱ ᾿Επιτροπαί θά εἶναι εἰς θέσιν νά ὑποβάλλουν εἰς αὐτήν τήν συνισταμένην τῆς μελέτης πάντων τῶν μελῶν των.

β΄ Τήν ἐκλογήν τῶν ᾿Επισκόπων

Οὐδέν σύστημα ἐκλογῆς τῶν ἐπισκόπων εἶναι τέλειον. Πάντα τά συστήματα ἔχουν τάς ἐλλείψεις των καί τά ἐλαττώματά των. ᾿Εκεῖνο τό ὁποῖον ἀποτελεῖ πλήρη καί τελείαν διασφάλισιν διά τήν ἀνάδειξιν τῶν ἀρίστων εἰς τό ὕπατον τῆς ἀρχιερωσύνης ἀξίωμα εἶναι ἡ βαθυτάτη συναίσθησις τῶν ἐκλεκτόρων, ὅτι διά τῆς ψήφου των εἶναι δυνατόν εἴτε νά εὐεργετήσουν τήν ᾿Εκκλησίαν εἴτε νά κακουργήσουν κατ᾿ αὐτῆς καί τοῦ πληρώματός της καί νά γίνουν αἴτιοι εἴτε νά δοξάζηται εἴτε νά βλασφημεῖται τό ὄνομα τοῦ Κυρίου.

᾿Εντεῦθεν, πιστεύομεν, ὅτι καί τό προτεινόμενον σύστημα ἀναμφιβόλως ἔχει καί μειονεκτήματα. ᾿Εκεῖνο πάντως εἰς τό ὁποῖον τοῦτο ἀποσκοπεῖ, εἶναι, ὅπως διευρυνθῆ τό σῶμα τῶν ἐκλεκτόρων καί προσεγγίσῃ ὅσον τό δυνατόν περισσότερον τόν ὑπό τῶν ῾Ιερῶν Κανόνων προβλεπόμενον τρόπον ἐκλογῆς. 

Κατά ταῦτα, πρῶτον, οἱ πρός ἀρχιερατείαν ἐκλόγιμοι δέν θά προβάλλουν οἱ ἴδιοι τήν ὑποψηφιότητά των. ᾿Εάν ἡ ῾Ιεραρχία δέν γνωρίζῃ τούς κληρικούς τούτους, σημαίνει, ὅτι οὗτοι δέν εἶναι ἐξ ἐκείνων, οἱ ὁποῖοι παρουσιάζουν δρᾶσιν τοιαύτην, ὥστε νά εἶναι ἀρκετή νά τούς ἀναδείξῃ εἰς Μητροπολίτας. Τοῦτο βεβαίως δέν σημαίνει, ὅτι ἡ ῾Ιεραρχία δέν θά λαμβάνῃ ὑπ᾿ ὅψιν ὡρισμένα αὐτῶν προσόντα, ἀλλά τά ἀποδεικτικά τῶν προσόντων τούτων πρέπει νά ἀναζητῇ καί νά εὑρίσκῃ ἡ ἁρμοδία ἐκκλησιαστική ἀρχή εἴτε αὐτή αὕτη νά προσκαλῇ ὀνομαστικῶς τούς ὑποψηφίους ἵνα τά ὑποβάλουν.

῾Η ἐγγραφή εἰς τόν κατάλογον τῶν πρός ἀρχιερατείαν ἐκλογίμων ἐν λεπτομερείαις προτείνεται νά γίνεται ὡς ἑξῆς: ῾Η μόνιμος Συνοδική ᾿Επιτροπή ἐπί τῆς Γραμματείας τῆς ῾Ιερᾶς Συνόδου τετράκις τοῦ ἔτους, ἀφοῦ ἐλέγξῃ τά ἀποδεικτικά τῶν κληρικῶν, οἱ ὁποῖοι ἔχουν  τά ὑπό τοῦ Νόμου ὁριζόμενα προσόντα, καταχωρίζει τό ὄνομα ἑκάστου εἰς πίνακα, τόν ὁποῖον γνωστοποιεῖ εἰς τούς ἐν ἐνεργείᾳ Μητροπολίτας, τόν δημοσιεύει δέ διά τοῦ ἐπισήμου Δελτίου τῆς ᾿Εκκλησίας ὡς καί μιᾶς τῶν κατά τόπους ἐφημερίδων, αἱ ὁποῖαι τυχόν ἐκδίδονται ἐκεῖ, ἔνθα ἔχει ἐργασθῆ ὁ ὑπό κρίσιν κληρικός. ᾿Εάν ἐντός μηνός ἀπό τῆς γνωστοποιήσεως καί δημοσιεύσεως τῆς ἐγγραφῆς ὑποβληθῇ εἰς τήν Συνοδικήν ᾿Επιτροπήν ᾐτιολογημένη τις ἔνστασις διά τινος τῶν ἐν ἐνεργείᾳ ᾿Αρχιερέων, ὁ ὁποῖος ἐν προκειμένῳ θεωρεῖται ὡς συνυπεύθυνος πρός τόν ὑποβάλλοντα τήν ἔνστασιν, ἐξετάζεται αὕτη ὑπό τῆς Μονίμου ᾿Επιτροπῆς, ἡ ὁποία εἰς τήν πρώτην συνεδρίαν μετά τήν κατάθεσιν εἰς αὐτήν τῆς ἐνστάσεως, ὀφείλει νά διεξαγάγῃ σχετικάς ἀνακρίσεις, ἐντός δέ μηνός ἀπό τῆς ἀποφάσέως πρός διεξαγωγήν ἀνακρίσεων νά ἀποφανθῇ διά φανερᾶς καί ᾐτιολογημένης ψηφοφορίας ἐπί τοῦ βασίμου ἤ ἀβασίμου τῶν καταγγελλομένων. ῾Η ἐν συνεδριάσει τῆς ᾿Επιτροπῆς ὑπό μελῶν αὐτῆς διατύπωσις γνωμῶν ἤ ἡ μνημόνευσις στοιχείων ἐπιβαρυντικῶν διά τόν ὑποψήφιον δέν συνιστοῦν ἀντικείμενον συκοφαντικῆς δυσφημίσεως. ᾿Εάν παρέλθῃ μήν ἀπό τῆς γνωστοποιήσεως τῆς καταχωρίσεως τοῦ ὀνόματος τοῦ ὑποψηφίου ἐκλογίμου εἰς τόν κατάλογον, χωρίς νά ὑποβληθῇ ἔνστασίς τις κατ᾿ αὐτοῦ ἤ ἐάν παρέλθῃ ἄπρακτος ἡ πρώτη συνεδρία τῆς ᾿Επιτροπῆς ἀπό τῆς εἰς αὐτήν ὑποβολῆς τῆς ἐνστάσεως, ὁ δέ ὑποβαλών τήν ἔνστασιν δέν κατορθώσῃ νά πείσῃ τήν ᾿Επιτροπήν περί τῆς ἀληθείας τῶν καταγγελλομένων, ὁ ἐγγραφείς εἰς τόν κατάλογον τῶν ἐκλογίμων θεωρεῖται ὁριστικῶς ἐγγεγραμμένος εἰς τόν πίνακα καί εἶναι ἐκλόγιμος. ᾿Ενστάσεις καί μετά ὁριστικήν ἐγγραφήν εἰς τόν κατάλογον τῶν ἐκλογίμων δύνανται νά ὑποβληθοῦν καί νά ἐκδικασθοῦν κατά τήν ἰδίαν διαδικασίαν, ἐάν ὁ ὑποψήφιος μετά τήν ἐγγραφήν ἀπώλεσε προσόν τι ἐκ τῶν ὑπό τοῦ Νόμου προβλεπομένων. ᾿Επί ἐνστάσεως γενομένης δεκτῆς ὑπό τῆς Μονίμου Συνοδικῆς ᾿Επιτροπῆς, δύναται ὁ προσβαλλόμενος κληρικός νά προσφύγῃ εἰς τήν ῾Ιεράν Σύνοδον τῆς ῾Ιεραρχίας, ἡ ὁποία κατά τήν ἑπομένην ἀπό τῆς ὑποβολῆς τῆς προσφυγῆς Συνέλευσιν αὐτῆς ὀφείλει νά ἀποφασίσῃ ἐπί τοῦ θέματος διά μυστικῆς ψηφοφορίας καί δι᾿ ἁπλῆς πλειοψηφίας τῶν παρόντων.

᾿Εκ τοῦ οὕτω καταρτιζομένου καταλόγου τῶν ἐκλογίμων γίνεται ἡ ἐκλογή τῶν ᾿Αρχιερέων κατά τόπους δι᾿ ἐκλογικῆς συνελεύσεως εἰς τήν ὁποίαν μετέχουν κληρικοί καί λαϊκοί, ὡς καί οἱ ὑπό τῆς Μονίμου Συνοδικῆς ᾿Επιτροπῆς ἐπί τῆς Γραμματείας τῆς ῾Ι. Συνόδου ὁριζόμενοι ὅμοροι ᾿Αρχιερεῖς.

῾Η ἐκλογή τοῦ ᾿Αρχιεπισκόπου ᾿Αθηνῶν διεξάγεται ἐπί τῇ βάσει τῶν ἰδίων ἀρχῶν, μέ τήν διαφοράν, ὅτι εἰς ταύτην μετέχουν καί πάντες οἱ ἐν ἐνεργείᾳ ᾿Αρχιερεῖς τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος.

γ΄ Τόν ἀριθμόν καί τά ὅρια τῶν Μητροπόλεων

Τά ὅρια τῶν Μητροπόλεων, μετά τόν θάνατον ἤ ἀπομάκρυνσιν τῶν ἤδη ἐν αὐταῖς ἐγκατεστημένων ῾Ιεραρχῶν, διαρρυθμίζονται κατά τοιοῦτον τρόπον, ὥστε διασωζομένης καί τῆς ἱστορικῆς καί θρησκευτικῆς σημασίας τινῶν ἐξ αὐτῶν, νά καταστῶσιν αὗται περίπου ἰσομεγέθεις, ἵνα ἡ διαποίμανσις ἑκάστης Μητροπόλεως ἀπαιτῇ κατ᾿ ἀναλογίαν τά αὐτά ὡς καί αἱ λοιπαί προσόντα. ῾Ως βάσις διά τόν ἀριθμόν τῶν πιστῶν, οἱ ὁποῖοι δέον νά ὑπάγωνται εἰς ἑκάστην Μητρόπολιν, δέον νά τεθοῦν αἱ διακόσιαι περίπου χιλιάδες (200.000) ψυχῶν. Εἰς ὁλόκληρον τήν ῾Ελλάδα, περιλαμβανομένης καί τῆς Κρήτης καί τῆς Δωδεκανήσου, θά ὑπάρχουν τότε μόνον περί τάς τεσσαράκοντα (40) Μητροπόλεις  ἀντί τῶν ὑπαρχουσῶν σήμερον ἑβδομήκοντα ἐννέα (79).

῾Εκάστη Μητροπολιτική περιφέρεια προτείνομεν νά διαιρεθῇ εἰς ἐπιτροπικάς περιφερείας. ῾Εκάστης τῶν ᾿Επιτροπειῶν θά προΐσταται ὁ ᾿Αρχιερατικός ᾿Επίτροπος. Οὗτος κατ᾿ ἐντολήν τοῦ οἰκείου ᾿Αρχιερέως, ἔχει οὐσιαστικά ποιμαντορικά καθήκοντα ἐποπτείας ἐπί τῶν λοιπῶν ἐφημερίων, ὡς ἐπίσης καί διδασκαλίας καί διοικήσεως.     

 ᾿Επί πλέον, πρός εὐρυθμοτέραν λειτουργίαν τῆς διοικήσεως, ἑκάστη ῾Ιερά Μητρόπολις ἔχει κληρικόν, ὁ ὁποῖος ὡς ἄμεσος βοηθός τοῦ Μητροπολίτου καί ὡς εἶδός τι Γενικοῦ ᾿Αρχιερατικοῦ ᾿Επιτρόπου, περιέρχεται τήν Μητρόπολιν καί ἐλέγχει καί παρακολουθεῖ πάντας τούς ἐν τῇ Μητροπολιτικῇ περιφερείᾳ ἐργαζομένους καί διακριβώνει κατά πόσον οὗτοι ἐκτελοῦν εὐόρκως τό εἰς αὐτούς ἀνατεθειμένον καθῆκον. ῾Ο Γενικός οὗτος ᾿Αρχιερατικός ᾿Επίτροπος, ἐκτελῶν χρέη Γενικοῦ τρόπον τινά ᾿Επιθεωρητοῦ, παρακολουθεῖ καί ἐλέγχει τούς κατά τόπους ᾿Αρχιερατικούς ᾿Επιτρόπους, τούς ἱερεῖς, τούς ἱεροκήρυκας, τούς κατηχητάς, τούς ψάλτας, τούς νεωκόρους καί τούς ἐπιτρόπους τῶν ῾Ιερῶν Ναῶν καί Μονῶν κλπ.

Πρός διευκόλυνσιν τῆς διαποιμάνσεως τῆς ῾Ιερᾶς ᾿Αρχιεπισκοπῆς ᾿Αθηνῶν, ἡ περιφέρεια αὕτη, καί μετά τήν ἀπ᾿ αὐτῆς ἀπόσπασιν τῶν περιφερειῶν, αἱ ὁποῖαι ἀπετέλεσαν τάς ῾Ιεράς Μητροπόλεις Πειραιῶς καί Νικαίας, προτείνεται νά διαιρεθῇ ἔτι περαιτέρω εἰς ἐπισκοπάς, κατά τό παλαιόν μητροπολιτικόν σύστημα. ᾿Εν τῇ ὅλῃ περιφερείᾳ ὁ ἑκάστοτε ᾿Αρχιεπίσκοπος θά ἀσκῇ καί ποιμαντικά καθήκοντα ὡς ᾿Αρχιερεύς αὐτῆς, τῆς  ᾿Αρχιεπισκοπῆς περιοριζομένης μόνον εἰς τόν Δῆμον ᾿Αθηναίων.

δ΄ Τήν ἐκλογήν τῶν᾿Εφημερίων

 1. Τήν ἐπιλογήν τῶν ᾿Εφημερίων

῾Ο τρόπος ἐπιλογῆς τῶν ἐφημερίων, ὡς γίνεται σήμερον, εἶναι ἴσως ὁ μή χείρων, καθόσον καί ἡ συμμετοχή τοῦ λαϊκοῦ στοιχείου ἐξασφαλίζεται διά τῆς δυνατότητος, ἡ ὁποία παρέχεται εἰς αὐτό τῆς ὑποβολῆς ἐνστάσεων ἤ προτάσεων, ἀλλά καί αἱ ἀσχημίαι, αἱ ὁποῖαι πρότερον ἐσημειοῦντο διά τῆς ἀπ᾿ εὐθείας ὑπό τοῦ λαοῦ ἐκλογῆς τῶν ἐφημερίων ἀποφεύγονται.

᾿Εκεῖνο, εἰς τό ὁποῖον δέον νά δοθῇ προσοχή εἶναι, ὅπως οἱ κατά τόπους ῾Ιεράρχαι καταβάλλουν πᾶσαν προσπάθειαν, ὥστε νά προσελκυσθῶσιν εἰς τόν ἱερόν κλῆρον οἱ μεμορφωμένοι εἴτε αὐτοί εἶναι θεολόγοι εἴτε μή. Συνεπῶς, ἐπί τοῦ προβλήματος τούτου δέν ἔχομεν νά προτείνωμεν ἄλλο τι ἐκτός τοῦ ὅτι νά σταματήσῃ πλέον ὁριστικῶς ἡ ἐπιλογή ὡς ἐφημερίων κληρικῶν μή ἐχόντων τά ἀπαραίτητα μορφωτικά προσόντα. Τοῦτο δέ ὄχι διότι τά μορφωτικά προσόντα, καί δή τά τυπικά, ἀποτελοῦν τήν μόνην ἐγγύησιν διά τήν ἐπιτυχίαν τοῦ ἐφημερίου εἰς τό ἔργον του καί τήν ἀποστολήν του, ἀλλά διότι σήμερον δέν περιποιεῖ εἰς τήν ᾿Εκκλησίαν τιμήν τό ὅτι, μετά ἐλεύθερον βίον ἑκατόν πεντήκοντα σχεδόν ἐτῶν, ἀρκεῖται αὕτη εἰς κληρικούς ἐλαχίστης μορφώσεως. Καί ἐάν μέν οἱ τοιοῦτοι κληρικοί διέπρεπον ἐπί ἀρετῇ καί ἁγιότητι βίου, ἡ ἔλλειψις τῶν μορφωτικῶν προσόντων δέν θα ἦτο τόσον αἰσθητή, δεδομένου ὅμως ὄτι οὗτοι στεροῦνται ἐξ ἴσου πρός τά μορφωτικά καί τῶν ἄλλων προσόντων, ἡ ἔλλειψις καί τῆς μορφώσεως παρ᾿ αὐτοῖς καθίσταται ἔτι μᾶλλον ὀδυνηρά. 

 2. Τήν μόρφωσίν των

῾Ως ἐλέχθη καί προηγουμένως, ἡ μόρφωσις δέν εἶναι τό ἅπαντον διά τόν κληρικόν. Παρά ταῦτα, σήμερον ἡ μόρφωσις τοῦ εἶναι ἀπολύτως ἀπαραίτητος. ᾿Εντεῦθεν προτείνομεν, ὅπως κατά τήν προσεχῆ πενταετίαν καταβληθῇ πᾶσα προσπάθεια, ἵνα ἀπορροφηθῶσιν εἰς τόν κλῆρον οἱ ἔχοντες τά κανονικά προσόντα ἤδη πτυχιοῦχοι τῶν Θεολογικῶν μας Σχολῶν καί τῶν ᾿Ανωτέρων ᾿Εκκλησιαστικῶν Φροντιστηρίων, μετά προηγουμένην διετῆ ἐπιμόρφωσιν αὐτῶν.

῾Η ἐπιμόρφωσις αὕτη, προτείνεται νά ἐξακολουθήσῃ διδομένη καί μετά πενταετίαν, προτείνεται δέ νά περιλαμβάνῃ ἰδίως ἐξάσκησιν εἰς τε τό κήρυγμα καί τό κατηχητικόν ἔργον, ὡς ἐπίσης καί εἰς τήν κοινωνικήν ἐργασίαν.

Παραλλήλως, προτείνομεν, ἵνα οὗτοι μανθάνουν τήν τάξιν τῶν ῾Ιερῶν ᾿Ακολουθιῶν καί τό τελετουργικόν μέρος τῆς ὑπηρεσίας τοῦ ἱερέως, εἰς τρόπον ὥστε χειροτονούμενοι νά εἶναι εἰς θέσιν νά ἐκπληρώνουν καλῶς τά τελετουργικά των καθήκοντα. Μόνον ἐν περιπτώσει κατά τήν ὁποίαν οὗτοι ἐμφανίζονται εὐδοκιμοῦντες εἰς τά ὡς ἄνω, μόνον τότε νά εἰσέρχωνται εἰς τόν κλῆρον.

Κατά τήν μόρφωσιν τῶν ὑποψηφίων κληρικῶν προτείνομεν νά λαμβάνωνται ὑπ᾿ ὄψιν ὄχι μόνον αἱ ἐφημεριακαί, ἀλλά καί αἱ ἄλλαι ἀνάγκαι τῆς ᾿Εκκλησίας. Τοιουτοτρόπως, ἀναλόγως τῶν ὑπαρχουσῶν ἀναγκῶν, προτείνομεν νά μορφωθῶσι καταλλήλως ἱερεῖς, οἱ ὁποῖοι θά χρησιμοποιοῦνται εἰς τό στράτευμα, εἰς τά νοσοκομεῖα καί εἰς ἄλλα ἱδρύματα, εἰς τάς διοικητικάς τῆς ᾿Εκκλησίας θέσεις, εἰς τό ᾿Εκκλησιαστικόν Δίκαιον, εἰς τήν ἱεράν ᾿Εξομολόγησιν κλπ. Προτείνομεν, ἐπίσης, νά μή λησμονηθῇ καί ἡ ἀνάγκη τῆς προπαρασκευῆς τοῦ ἀναγκαιοῦντος ἀριθμοῦ ἐφημερίων διά τάς ᾿Εκκλησίας τῆς διασπορᾶς. ῾Η ἀνάγκη αὕτη κατέστη ἀκόμη ἐπιτακτικωτέρα κατά τά τελευταῖα ἔτη, κατά τά ὁποῖα ἐνετάθη ἡ μετανάστευσις τόσον πρός τήν Εὐρώπην ὅσον καί εἰς τάς ἄλλας μεταναστευτικάς περιοχάς. ᾿Επ᾿ αὐτοῦ δέ θά πρέπῃ νά ληφθῇ ὑπ᾿ ὄψιν, ὅτι ἡ ἀνάγκη γίνεται ἀκόμη πλέον πιεστική, δεδομένου ὅτι οἱ μετανάσται μας εἴτε κατά μέγα μέρος εἴτε καί ἐξ ὁλοκλήρου στεροῦνται εἰδικῆς προπαιδεύσεως, διά νά εἶναι εἰς θέσιν νά ἀντιμετωπίσουν τά προβλήματα, τά ὁποῖα θά κληθοῦν νά ἀντιμετωπίσουν. ᾿Επίσης σημειοῦμεν καί τήν ἀνάγκην προπαρασκευῆς ἀριθμοῦ κληρικῶν διά τήν ἐξωτερικήν ἱεραποστολήν.

Διά πολλούς πνευματικούς καί  οἰκονομικούς λόγους, προτείνομεν, ἵνα αἱ ῾Ιερατικαί ἡμῶν Σχολαί ἅπασαι μετατραπῶσιν εἰς ῾Ιεροδιδασκαλεῖα, οἱ ἐκ τῶν ὁποίων ἐξερχόμενοι, εὐθύς ἅμα τῇ ἐκπληρώσει τῆς στρατιωτικῆς αὐτῶν θητείας, θά δύνανται νά διορίζωνται ἀφ᾿ ἑνός μέν εἰς τήν Στοιχειώδη ᾿Εκπαίδευσιν, ἀφ᾿ ἑτέ-ρου δέ νά χειροτονῶνται ὡς κληρικοί. Τοῦτο, ἐκτός τῶν ἄλλων, θά παρέχῃ εἰς αὐτούς καί οἰκονομικά πλεονεκτήματα, ἀλλά καί θά διευκολύνῃ αὐτούς εἰς τό ἔργον των, καθότι τά μορφωτικά προσόντα αὐτῶν θά ἀλληλοσυμπληροῦνται. Τοιουτοτρόπως, ἡ Ψυχολογία καί τά Παιδαγωγικά, τά ὁποῖα θά διδάσκωνται οἱ τρόφιμοι τῶν ῾Ιεροδιδασκαλείων, θά δύνανται νά χρησιμεύσωσιν εἰς αὐτούς καί διά τήν ἱερατικήν αὐτῶν διακονίαν, ἐνῶ, ἀντιστρόφως, ἡ Ποιμαντική, ἡ Κατηχητική καί τά λοιπά θεολογικά μαθήματα θά βοηθήσουν αὐτούς εἰς τήν ἀρτιωτέραν κατάρτισίν των ὡς διδασκάλων καί τήν ἀποτελεσματικωτέραν ἐπιτέλεσιν τοῦ διδασκαλικοῦ αὐτῶν ἔργου.

Διά νά ἀπαλλαγῶμεν τοῦ φαινομένου, κατά τό ὁποῖον εἰς τάς Θεολογικάς Σχολάς εἰσέρχονται οἱ μή ἐπιθυμοῦντες νά ἱερωθῶσιν ἤ οἱ μή ἔχοντες τήν ἔφεσιν πρός τήν θεολογικήν ἔρευναν, ἀλλ᾿ οἱ τυχαίως ἀποτυχόντες μέν νά εἰσέλθουν εἰς τάς ἄλλας πανεπιστημιακάς Σχολάς, ἐπιτυχόντες δέ εἰς τήν Θεολογικήν, θά πρέπῃ νά καθιερωθῇ ὅτι εἰς τάς Θεολογικάς Σχολάς εἰσέρχονται κατόπιν διαγωνισμοῦ μόνον οἱ ἐκ τῶν ῾Ιερατικῶν Σχολῶν προερχόμενοι, καί οἱ ἤδη ὄντες κληρικοί. ᾿Εκ δέ τῶν λοιπῶν, τῶν ἐκ τῶν Λυκείων προερχομένων, μόνον ὅσοι ἔχουν παρουσιάσει εἰδικήν περί τά θρησκευτικά μαθήματα ἐπίδοσιν, κατά τά πλεῖστα ἔτη τῆς φοιτήσεώς των εἰς τήν Μέσην ᾿Εκπαίδευσιν καί εἰς τά οἰκεῖα Κατηχητικά Σχολεῖα. Τοιουτοτρόπως, καί ὁ ἀριθμός τῶν φοιτητῶν τῶν Θεολογικῶν μας Σχολῶν θά μειωθῇ αἰσθητῶς καί κατά τρόπον φυσιολογικόν, ἀλλά καί οἱ ἐξ αὐτῶν ἐξερχόμενοι θά παρέχουν πολλάς πιθανότητας, ὅτι θά καταταγοῦν εἰς τόν ῾Ιερόν Κλῆρον.

῾Ωσαύτως, εἰς τά Θεολογικά Οἰκοτροφεῖα, ἔνθα ἐνδιαιτῶνται φοιτηταί τῆς Θεολογίας, προτείνεται ὅπως γίνεται πρακτική τελετουργική ἐξάσκησις αὐτῶν, εἰς τρόπον ὥστε ἐξερχόμενοι τοῦ Πανεπιστημίου, νά κατέχουν πλήρως τήν τάξιν τῶν ῾Ιερῶν ᾿Ακολουθιῶν, ὡς καί τήν τελετουργικήν, καί νά εἶναι εἰς θέσιν νά ἀποβῶσι καλοί τελετουργοί.

῾Ως πρός τήν ἐπιμόρφωσιν τῶν κληρικῶν μας, ἐκτός τῶν εἰδικῶν δι᾿ αὐτούς Συνάξεων, προτείνομεν, ἵνα αὔτη δίδεται καί εἰς εἰδικάς θερινάς ἐξοχάς, ἔνθα μετά τῆς ἀπαραιτήτου ἁγνῆς ἀναψυχῆς θά δίδεται ἡ εὐκαιρία πρός παροχήν ὡρισμέ-νων ἐπί πλέον γνώσεων καί ἐξασκήσεως τῶν κληρικῶν μας εἰς τά  ἤδη γνωστά.

 3. Τήν συντήρησιν τοῦ Κλήρου

Διά τήν συντήρησιν τοῦ Κλήρου της ἡ ᾿Εκκλησία δέν ἐπιτρέπεται νά ἐπαιτῇ ἑκάστοτε τήν ὑποστήριξιν τοῦ Κράτους. Καί ἄν ἀκόμη τό Κράτος ἤθελε προσφέρει αὐτήν ἐθελουσίως, ἡ ᾿Εκκλησία θά ἔπρεπε νά τήν εἶχεν ἀποκρούσει, διότι ἡ ὑποστήριξις αὕτη δέν θά παρείχετο ἀδαπάνως διά τήν ᾿Εκκλησίαν. Διότι ὅταν ἡ ᾿Εκκλησία αἰσθάνεται, ὅτι συντηρεῖται ὑπό τοῦ Κράτους, κατ᾿ ἀνάγκην θά εἶναι δεσμευμένη ἐκ τῶν ἐκπροσώπων αὐτοῦ. ᾿Εντεῦθεν προτείνομεν, ἵνα ἡ ᾿Εκκλησία λάβῃ πάντα τά ἐνδεικνυόμενα μέτρα, ὥστε ἐντός δεκαετίας νά ἔχῃ ἐπιτύχει τήν λύσιν τοῦ προβλήματος ὄχι μόνον τῆς ἰδίαις δυνάμεσι συντηρήσεως τοῦ Κλήρου της, ἀλλά καί τοῦ οἰκονομικοῦ της ἐν γένει προβλήματος. ῾Η ᾿Εκκλησία, διά τοῦ κατωτέρω προτεινομένου οἰκονομικοῦ προγράμματος, θά γίνῃ αὐτάρκης ὄχι μόνον διά τήν συντήρησιν τοῦ Κλήρου, ἀλλά καί διά τήν μόρφωσίν του καί διά τήν ἐν γένει δρᾶσιν αὐτῆς. ᾿Ισχύς τῆς ῾Εκκλησίας εἶναι ἡ εὐσέβεια καί ἡ ἀγάπη τοῦ λαοῦ. ᾿Εφ᾿ ὅσον δέ θά ἔχῃ καί τήν εὐσέβειαν καί τήν ἀγάπην τοῦ λαοῦ, δέν ἔχει ἀνάγκην νά ἐπαιτῇ οὐδαμόθεν οἰκονομικήν βοήθειαν.

Διά τῆς λύσεως, ἡ ὁποία ἀνωτέρω προετάθη, ἤτοι ὅπως συνδυασθῇ τό διδασκαλικόν ἐπάγγελμα μετά τοῦ ἱερατικοῦ ὑπουργήματος, διευκολύνεται καί ἡ λύσις τοῦ ζητήματος τῆς συντηρήσεως τοῦ κλήρου, τοὐλάχιστον ἐν τῇ ὑπαίθρῳ. Οἱ εἰς τά χωρία ὑπηρετοῦντες ἱερεῖς, οἱ ὁποῖοι θά εἶναι ταυτοχρόνως καί διδάσκαλοι, θά λαμβάνουν δύο μισθούς, ἕνα μέν ὡς δημοδιδάσκαλοι, ἄλλον δέ ὡς ἱερεῖς. Τοιουτοτρόπως θά εὑρίσκωνται εἰς πλεονεκτικωτέραν θέσιν ἤ οἱ συνάδελφοί των, τόσον ὡς πρός τόν λαμβανόμενον μισθόν, ὅσον καί ὡς πρός τήν μετά ταῦτα ἀναμενομένην σύνταξιν.

(Συνεχίζεται)

† ῾Ο ᾿Αθηνῶν ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ