† ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
ΑΤΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΡΙΔΟΣ
ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ
Σχέδιον ἀναδιοργανώσεως
τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος (7)
Δημοσιεύουμε καί τήν ἑβδόμη, τελευταία, συνέχεια τοῦ “Σχεδίου ἀναδιοργανώσεως τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος”, πού εἶχε ἐκπονήσει καί εἶχε παρουσιάσει στήν ῾Ιερά Σύνοδο, πρός ἐπεξεργασία καί πρός ἔγκριση ὁ μακαριστός ᾿Αρχιεπίσκοπος ῾Ιερώνυμος ἀμέσως μετά τήν ἀνάληψη τῶν ὑπεύθυνων ἁρμοδιοτήτων του, πρίν ἀπό πενηνταδύο χρόνια. Καί ὑπομνηματίζουμε, γιά πολλοστή φορά, ὅτι, ἀπό τότε ὡς σήμερα, δέν ὑποβλήθηκε στή Σύνοδο καινούργια πρόταση διοικητικῆς ὀργάνωσης τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος καί ἀναπροσαρμογῆς τοῦ ποιμαντικοῦ Της ἔργου.
Θ΄ Λύσεις ὡς πρός τήν διοίκησιν
τῆς ᾿Εκκλησίας μας
1. Γενικαί κατευθύνσεις
᾿Εκεῖνο, τό ὁποῖον προτείνομεν εὐθύς ἐξ ἀρχῆς νά ἐκκαθαρισθῇ πλήρως καί μονίμως, εἶναι ἡ φύσις τῶν σχέσεων τῆς ᾿Εκκλησίας μετά τῆς Πολιτείας. Βεβαίως, δέν εἶναι ἔργον τοῦ ἀνά χεῖρας ὑπομνήματος νά εἰσέλθῃ εἰς λεπτομερείας, ἐν τούτοις πρέπει νά ὑπογραμμισθοῦν ὡρισμένα σημεῖα. Πρῶτον, ὅτι παρά τά περί τοῦ ἀντιθέτου λεγόμενα, τό κρατοῦν σήμερον σύστημα εἶναι τό τῆς Νόμῳ κρατούσης Πολιτείας. ῾Ημεῖς προσωπικῶς εἴμεθα ὑπέρ τῆς ἀντικαταστάσεώς του διά τοῦ συστήματος τοῦ τελείου χωρισμοῦ τῆς ᾿Εκκλησίας ἀπό τῆς Πολιτείας. Τό πρόβλημα μόνον εἶναι ἐάν ἐπέστη ἡ στιγμή, ἵνα ἐφαρμοσθῇ τό σύστημα τοῦ τελείου χωρισμοῦ τῆς ᾿Εκκλησίας ἀπό τῆς Πολιτείας καί ἡ ἀνάληψις πλήρους ἐλευθερίας κινήσεως ἐν τῇ ᾿Εκκλησίᾳ ἐκ μέρους τῆς διοικήσεως καί τοῦ πληρώματος αὐτῆς. Διότι ὁ χωρισμός οὗτος θά ἔχῃ ὡρισμένας συνεπείας, ἐκ τῶν ὁποίων σημειώνομέν τινας ἐνδεικτικῶς.
Πρῶτον, τήν ὁλοσχερῆ κατάργησιν τοῦ θεσμοῦ τοῦ Βασιλικοῦ ᾿Επιτρόπου παρά τῇ ῾Ιερᾷ Συνόδῳ τῆς ῾Ιεραρχίας, τοῖς Συνοδικοῖς Δικαστηρίοις καί τοῖς κεντρικοῖς ἐκκλησιαστικοῖς ᾿Οργανισμοῖς (ΟΔΕΠ, ΤΑΚΕ, ΑΔ).
Δεύτερον, τήν μή περαιτέρω διά τήν ᾿Εκκλησίαν ὑπό τῆς Πολιτείας ἔκδοσιν Νόμων καί Β. Διαταγμάτων, ῾Υπουργικῶν Πράξεων κλπ.
Τρίτον, τήν μή ὑπό τῆς Πολιτείας ἀναγνώρισιν τῆς ᾿Εκκλησίας μας ὡς τῆς ᾿Επικρατούσης Θρησκείας καί τῶν λειτουργῶν μας ὡς πολιτικῶν ὀργάνων κλπ.
Τετάρτη συνέπεια, τήν ὁποίαν θά ἔχῃ ὁ χωρισμός οὗτος εἶναι, ὅτι ἐνῷ κατ᾿ ἀρχάς οὗτος θά δυσκολεύσῃ τήν ᾿Εκκλησίαν, ἐν συνεχείᾳ θά ἐπαυξήσῃ τήν συναίσθησιν τῆς εὐθύνης αὐτῆς ἔναντι τοῦ Θεοῦ, ῾Εαυτῆς καί τῶν ἀνθρώπων, αὕτη δέ θά παύσῃ νά ἐπαναπαύεται ἐπί τήν ὑπέρ αὐτῆς φροντίδα τῆς Πολιτείας, καί νά αἰτιᾶται ταύτην ὁσάκις σημειωθῇ παράλειψίς τις ἤ παράβασις.
Πέμπτη συνέπεια τοῦ τελείου χωρισμοῦ τῆς ᾿Εκκλησίας ἀπό τῆς Πολιτείας θά πρέπῃ νά εἶναι ἡ τελεία ὑπαγωγή τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἐκπαιδεύεως ὑπό τήν ἐκκλησιαστικήν ἀρχήν.
῞Εκτη συνέπεια τοῦ χωρισμοῦ θά εἶναι, ὅτι ἡ ᾿Εκκλησία δέν θά λαμβάνῃ ἀπό τῆς Πολιτείας οὔτε οἰκονομικήν οὔτε ἄλλην τινά βοήθειαν καί ὅτι αἱ ἀποφάσεις της δέν θά εἶναι ἐκτελεσταί ὑπό τῶν κρατικῶν ᾿Αρχων.
῾Η Πολιτεία θά περιορίζεται οὕτω μόνον εἰς τήν διακρίβωσιν τῆς ὑπό τῆς ᾿Εκκλησίας ἐφαρμογῆς τῶν Νόμων. Κατά δέ τά ἄλλα, ἡ ᾿Εκκλησία θά εἶναι ἀπολύτως ἐλευθέρα νά λάβῃ περί ῾Εαυτῆς τά μέτρα ἐκεῖνα, τά ὁποῖα αὔτη ἤθελε θεωρήσει ὡς προσήκοντα.
Τό σπουδαιότερον ὅμως καθ᾿ ἡμᾶς ἐμπόδιον εἶναι, ὅτι τό πλήρωμα τῆς ᾿Εκκλησίας δέν ἔχει ἀκόμη πλήρως πεισθῆ περί τοῦ ὅτι τά διοικητικά ὄργανα τῆς ῾Εκκλησίας θά διοικοῦν καλύτερον τήν ᾿Εκκλησίαν, ἄνευ τῆς ἀναμίξεως τῶν κρατικῶν ᾿Αρχῶν. ῎Εχομεν ἐπ᾿ αὐτοῦ, ὡς ᾿Εκκλησία, παράσχει ἐπαρκεῖς ἐγγυήσεις; ᾿Ιδού τό ἐρώτημα.
Κατά τά ἄλλα, ἡ διοίκησις τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος ἔχει ἀνάγκην ἀφ᾿ ἑνός μέν ἀποκεντρώσεως ἀφ᾿ ἑτέρου δέ συντονισμοῦ. Σήμερον, μέ τό ἰσχῦον ἐν αὐτῇ διοικητικόν σύστημα, ἔχομεν συγκεντρωτικόν σύστημα περί τά μικρά καί ἀσήμαντα, ἀσχολουμένης περί ταῦτα συνεχῶς τῆς Διαρκοῦς ῾Ι. Συνόδου, ἔλλειψιν δέ συνεχείας καί συντονισμοῦ περί τά βασικά καί καίρια, λόγῳ τῆς κατ᾿ ἔτος ἐναλλαγῆς τῆς συνθέσεως αὐτῆς.
Πρός θεραπείαν τῶν δύο τούτων κακῶν, προτείνομεν, νά ἐπανέλθωμεν εἰς τό ὑπό τῶν ῾Ι. Κανόνων διαγραφόμενον διοικητικόν σύστημα, συμπληρούμενον διά τῶν ἤδη ἐν τῇ Μ. ᾿Εκκλησίᾳ ἐπιτυχῶς δεδοκιμασμένων. ῎Ητοι, προτείνομεν, ἵνα ἡ ῾Ι. Σύνοδος τῆς ῾Ιεραρχίας τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος γίνῃ πραγματικῶς τό ἀνώτατον διοικητικόν αὐτῆς ὄργανον καί νά συνέρχεται τακτικῶς οὐχί μόνον ἅπαξ, ἀλλά δίς τοῦ ἔτους, συμφώνως πρός τόν σχετικόν ᾿Αποστολικόν Κανόνα. ῾Ο θεσμός οὗτος ἔχων τάς ρίζας του βαθύτατα εἰς τήν ζωήν τῆς ᾿Εκκλησίας, συμπληρούμενος δέ καί κανονικῶς λειτουργῶν, δύναται νά φέρῃ καρπόν πολύν εἰς τήν ᾿Εκκλησίαν. Συγκεκριμένως, κατά τάς Συνόδους τῆς ῾Ιεραρχίας, προτείνομεν νά προσάγωνται πρός συζήτησιν αἱ εἰσηγήσεις τῶν ἐπί μέρους μονίμων Συνοδικῶν ᾿Επιτροπῶν, περί τῶν ὁποίων ποιούμεθα λόγον κατωτέρω, καί νά ἐκδίδωνται αἱ ἐπ᾿ αὐτῶν ἀποφάσεις τῆς ᾿Εκκλησίας. Τό δέ ὑπό τῆς Διαρκοῦς ῾Ι. Συνόδου ἐπιτελούμενον νῦν ἔργον προτείνομεν, νά κατανεμηθῇ εἰς τάς διαφόρους μονίμους ᾿Επιτροπάς τῆς ῾Ιεραρχίας, καθ᾿ ἅ θά ἐκθέσωμεν κατωτέρω.
Τό ὅλον ἐργον τῆς ῾Ιεραρχίας προτείνομεν, νά χωρισθῇ εἰς δύο μεγάλους κλάδους, οἱ ὁποῖοι θά ἀναληφθῶσιν ἀντιστοίχως ὑπό τῶν δύο μεγάλων ᾿Εκκλησιαστικῶν ᾿Οργανισμῶν, ἤτοι, πρῶτον, τό διοικητικόν καί, δεύτερον, τό ἱεραποστολικόν αὐτῆς ἔργον. Καί τό μέν διοικητικόν ἔργον προτείνομεν, νά ἀνατεθῇ εἰς τό Γραφεῖον τῆς ῾Ι. Συνόδου τῆς ῾Ιεραρχίας, τό δέ ἱεραποστολικόν καί μορφωτικόν ἐν γένει ἔργον νά διεξάγεται ὑπό τῆς ᾿Αποστολικῆς Διακονίας, ὡς ὀργάνου τῆς ῾Ι. Συνόδου τῆς ῾Ιεραρχίας.
Τέλος, τό γενικόν σύνθημα, τό ὁποῖον προτείνομεν νά κατευθύνῃ τήν ὅλην ἐκκλησιαστικήν ἐργασίαν, πρέπει νά εἶναι ἡ κατάκτησις οὐ μόνον τοῦ λαοῦ, ἀλλά καί τῆς ἡγεσίας του, πολιτικῆς, ἐπαγγελματικῆς, κοινωνικῆς καί πνευματικῆς. ᾿Εάν ἡ ᾿Εκκλησία θέσῃ ὡς σκοπόν της καί πρόγραμμά της ἐντός ἐτῶν τινων νά κατακτήσῃ τόν λαόν καί τήν ἡγεσίαν του, θά ἔχῃ ἐντός βραχέος χρονικοῦ διαστήματος ἐπιτελέσει μέγα καί σπουδαιότατον ἔργον.
2. Ἡ διαρρύθμισις τῶν Συνοδικῶν ᾿Επιτροπῶν καί Γραφείων
᾿Εκ τῆς διαρρυθμίσεως τῶν Συνοδικῶν ᾿Επιτροπῶν καί Γραφείων θά ἐξαρτηθῇ κατά μέγα ποσοστόν ἡ ἀποδοτικότης τῶν συνελεύσεων τῆς ῾Ιεραρχίας καί ἡ μετά ταῦτα ἐφαρμογή καί ἐκτέλεσις τῶν ἀποφάσεων αὐτῆς. ᾿Εντεῦθεν, προτείνομεν νά δοθῇ μεγάλη προσοχή εἰς τό ζήτημα τοῦτο, αἱ δέ ᾿Επιτροπαί καί τά ἀντίστοιχα παρά τῇ ῾Ιερᾷ Συνόδῳ καί τῇ ᾿Αποστολικῇ Διακονίᾳ Γραφεῖα νά καταρτισθοῦν μετά πολλῆς ἐπιμελείας καί ἐπιστημοσύνης.
Αἱ ᾿Επιτροπαί καί τά Γραφεῖα ταῦτα τῆς ῾Ι. Συνόδου προτείνομεν νά εἶναι τά ἑξῆς ἐννέα:
Πρῶτον, ἡ Γραμματεία, τῆς ὁποίας ἔργον προτείνομεν νά εἶναι ἡ κατάρτισις τῶν Πρακτικῶν, ἡ σύγκλησις τῶν Συνελεύσεων, ἡ ἀλληλογραφία τοῦ Προέδρου τῆς ῾Ι. Συνόδου τῆς ῾Ιεραρχίας μετά τῶν ᾿Αρχιερέων, τῶν πολιτικῶν ἀρχῶν καί τῶν ἄλλων ὁμοδόξων καί ἑτεροδόξων ᾿Εκκλησιῶν, ὁ συντονισμός τῶν διαφόρων ᾿Επιτροπῶν, ἡ κατάρτισις, παρακολούθησις καί λειτουργία τοῦ Συνοδικοῦ ᾿Αρχείου, ὁ καταρτισμός καί ἡ ἐνημέρωσις τοῦ καταλόγου τῶν πρός ἀρχιερατείαν ἐκλογίμων κλπ.
Δεύτερον, ἡ ᾿Επιτροπή τῶν Κανονικῶν ζητημάτων, ἡ ὁποία προτείνομεν νά ἔχῃ ἁρμοδιότητα ἐπί τῶν θεμάτων τῶν χειροτονιῶν, τῶν γάμων καί διαζυγίων, ἐφαρμογῆς τῆς οἰκονομίας κατά τήν τέλεσιν τῶν Ἱ. Μυστηρίων καί τῶν ῾Ι. ᾿Ακολουθιῶν καί τά παρόμοια.
Τρίτον, ἡ ᾿Επιτροπή ᾿Εκκλησιαστικῆς Παιδείας, τῆς ὁποίας ἔργον προτείνομεν νά εἶναι ὁ καταρτισμός τοῦ προγράμματος, ἡ ἐξεύρεσις τοῦ προσωπικοῦ, ἡ παρακολούθησις τῶν μαθητῶν, ἡ ἐσωτερική ζωή, τά οἰκονομικά, κτηριακά καί λοιπά ζητήματα τῶν ᾿Εκκλησιατικῶν Σχολῶν, ἡ λειτουργία τῶν φοιτητικῶν Οἰκοτροφείων καί τῆς Σχολῆς τῶν Διακονισσῶν, ὡς καί ὅλων τῶν ἐκπαιδευτικῶν ἐκκλησιαστικῶν ἱδρυμάτων.
Τέταρτον, ἡ ᾿Επιτροπή Διεκκλησιαστικῶν καί ᾿Εξωτερικῶν Σχέσεων, ἡ ὁποία ὡς ἔργον της προτείνομεν νά ἔχῃ τήν ἐπικοινωνίαν μετά τῶν λοιπῶν ὁμοδόξων ᾿Εκκλησιῶν, τήν χορήγησιν ὑποτροφιῶν καί τήν ὀργάνωσιν ἐπισκέψεων καί ἀνταλλαγῶν καθηγητῶν καί σπουδαστῶν, τόν διορισμόν ἀποκρισιαρίων, τήν ἵδρυσιν Μετοχίων καί τήν λειτουργίαν αὐτῶν ἐν τῇ Αὐτοκεφάλῳ ᾿Εκκλησίᾳ τῆς ῾Ελλάδος, ὅπως καί τήν ἀποστολήν ἀποκρισιαρίων ἡμετέρων καί τήν ἵδρυσιν ἡμετέρων Μετοχίων ἐν τοῖς λοιποῖς ῾Ομοδόξοις ᾿Εκκλησίαις κ.τ.ὅ. τήν ἐπικοινωνίαν μετά τῶν ἑτεροδόξων ᾿Εκκλησιῶν, καί ἰδίᾳ τῆς Ρωμαϊκῆς, ᾿Αγγλικανικῆς, Κοπτικῆς, ᾿Αρμενικῆς κλπ. τήν διοργάνωσιν ἐπισκέψεων, τήν παροχήν καί τήν διαχείρισιν τῶν λαμβανομένων ὑποτροφιῶν, τήν διαρρύθμισιν τῶν σχέσεων μετά τοῦ Παγκοσμίου Συμβουλίου τῶν ᾿Εκκλησιῶν, τήν διαχείρισιν τῆς διεκκλησιαστικῆς βοηθείας, τήν ἀποστολήν τῆς ἡμετέρας συμβολῆς εἰς τό Π.Σ.Ε., τήν διοργάνωσιν τῆς συμμετοχῆς μας εἰς συνέδρια κ.τ.ὅ.
Πέμπτον, ἡ ᾿Επιτροπή λειτουργίας ἱερῶν Μονῶν καί συντηρήσεως τῶν χριστ. μνημείων, ἡ ὁποία ὡς ἔργον της προτείνομεν, νά ἔχῃ ἀφ᾿ ἑνός μέν τήν μελέτην καί προσπάθειαν ἐπιλύσεως τῶν προβλημάτων ἐπανδρώσεως, κατανομῆς τῆς ὑπέρ τῶν γενικωτέρων σκοπῶν τῆς ᾿Εκκλησίας ἐργασίας ἑκάστης τῶν ῾Ιερῶν Μονῶν, ἀξιοποιήσεως καί διαθέσεως τῶν ὑπό τῶν μοναστικῶν ᾿Αδελφοτήτων ἐπιτελουμένων ἔργων, ἐνημερώσεως τοῦ εὐρυτέρου κοινοῦ περί αὐτῶν κ.λ.π., ἀφ᾿ ἑτέρου δέ τήν μελέτην καί προσπάθειαν ἐπιλύσεως τῶν προβλημάτων ἀναδείξεως καί διαφυλάξεως τῶν πολυαρίθμων καί πολυτιμοτέρων χριστ. μνημείων τῆς ῾Ελλάδος κ.τ.ὅ.
῞Εκτον, ἡ Οἰκονομική ᾿Επιτροπή, ἡ ὁποία προτείνομεν νά ἔχῃ ὡς ἔργον της τήν παρακολούθησιν τοῦ ᾿Οργανισμοῦ Διαχειρίσεως ῾Εκκλησιαστικῆς Περιουσίας καί τῶν ἐν γένει οἰκονομικῶν ζητημάτων τῆς ᾿Εκκλησίας, νά λαμβάνῃ ἀποφάσεις διά τήν ἀνέγερσιν τῶν ἐκκλησιαστικῶν κτιρίων καί τήν συντήρησιν αὐτῶν κ.τ.ὅ.
῞Εβδομον, ἡ ᾿Επιτροπή Διοικήσεως Φιλανθρωπικῶν ῾Ιδρυμάτων, τῆς ὁποίας ἔργον προτείνομεν νά εἶναι ἡ ἐπάνδρωσις αὐτῶν, η παρακολούθησις τῶν τροφίμων, τῶν κτιρίων, τοῦ προγράμματος τῆς λειτουργίας των κ.τ.ὅ.
῎Ογδοον, ἡ ᾿Επιτροπή λειτουργικῶν καί τελετουργικῶν ζητημάτων, ἡ ὁποία προτείνομεν νά ἀναλάβῃ τήν παρακολούθησιν τῆς ἐφαρμογῆς τοῦ Τυπικοῦ, τήν προαγωγήν τῆς λειτουργικῆς λεγομένης κινήσεως, διά τῆς καλλιεργείας τῆς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς, τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἀρχιτεκτονικῆς καί τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἀρχιτεκτονικῆς καί τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωγραφικῆς καί ἐν γένει τῆς ἐκκλησιαστικῆς Τέχνης, τήν μελέτην καί τήν παρακολούθησιν τῆς ἐκδόσεως τῶν λειτουργικῶν βιβλίων, τήν καθιέρωσιν νέων ἑορτῶν κ.τ.ὅ.
Τέλος, ἔνατον, ἡ ᾿Επιτροπή ἀντιαιρετικῆς δράσεως, ἡ ὁποία προτείνομεν, ἵνα ὡς ἔργον της ἔχῃ τήν παρακολούθησιν τῆς δραστηριότητος τῶν ξένων καί ἀντορθοδόξων προπαγανδῶν, τήν λῆψιν τῶν ἐνδεικνυομένων μέτρων πρός ἀντιμετώπισίν των, τήν ἑτοιμασίαν καί εὐρεῖαν διάδοσιν τῶν σχετικῶν ἐκδόσεων, τόν καταρτισμόν τῶν κληρικῶν εἰς τά προβλήματα ἀντιμετωπίσεως τοῦ ὑπό τῶν αἱρετικῶν ἐν ῾Ελλάδι διεξαγομένου προσηλυτισμοῦ κ.τ.ὅ.
Διά τῆς τοιαύτης διαρρυθμίσεως τῶν Συνοδικῶν ᾿Επιτροπῶν ἀφ᾿ ἑνός μέν θά ἑτοιμάζεται τό ἔργον τῆς ῾Ιεραρχίας, ἀφ᾿ ἑτέρου δέ θά καθίσταται μετά ταῦτο δυνατή ἡ παρακολούθησις τῆς ἐφαρμογῆς τῶν σχετικῶν Συνοδικῶν ἀποφάσεων.
Αἱ ᾿Επιτροπαί αὗται, ἡ συμμετοχή εἰς τάς ὁποίας προτείνομεν, νά εἶναι μόνιμος καί τά μέλη των νά μή ἐναλλάσσονται κατ᾿ ἔτος, ἀλλά μόνον τῇ αἰτήσει των καί μετά μακράν ἐν αὐταῖς θητείαν, προτείνομεν, νά ἔχουν παρά τῇ ῾Ιερᾷ Συνόδῳ τά ἀντίστοιχα Γραφεῖα. Τά Γραφεῖα ταῦτα προτείνομεν, νά διαθέτουν κατ᾿ ἀρχάς μέν τοὐλάχιστον ἕνα Γραμματέα καί ἕνα Γραφέα, ἀργότερον ὅμως, ὅταν θά ὀρθοποδήσουν τά οἰκονομικά τῆς ᾿Εκκλησίας, προτείνομεν νά ἀπαρτίζωνται ἐκ περισσοτέρων προσώπων, τά ὁποῖα θά βοηθοῦν τά μέλη τῶν ᾿Επιτροπῶν εἰς τήν συλλογήν τοῦ ὑλικοῦ καί εἰς τήν ἐν γένει μελέτην τῶν ζητημάτων, τά ὁποῖα ἀνατίθενται εἰς τάς ᾿Επιτροπάς, εἰς τρόπον ὥστε τά μέλη τῶν ῾Επιτροπῶν νά εἶναι πάντοτε ὑπευθύνως καί ἐγκύρως κατατοπισμένα, ὡς πρός τά ἐπί τῶν ἀπασχολούντων αὐτά θεμάτων ὑπάρχοντα στοιχεῖα.
3. Ἀνάπτυξις καί διαρρύθμισις τοῦ ἔργου τῆς ᾿Αποστολικῆς Διακονίας.
Ἡ ᾿Αποστολική Διακονία, ὡς ὁ ἕτερος μεγάλος κλάδος τῆς ῾Ι. Συνόδου τῆς ῾Ιεραρχίας ἐκτός τῶν ἤδη ῾Υπηρεσιῶν, τάς ὁποίας ἔχει, προτείνομεν, νά ἀναπτυχθῇ εὐρύτερον, εἰς τρόπον ὥστε νά συμπεριλάβῃ αὕτη ὁλόκληρον τό ὑπό τῆς ῾Ιεραρχίας ἐπιτελούμενον ῾Ιεραποστολικόν ἔργον τῆς ᾿Εκκλησίας. Δηλαδή, προτείνομεν, ἵνα ἡ ᾿Αποστολική Διακονία ἔχῃ τάς ἑξῆς δέκα μονίμους Συνοδικάς ᾿Επιτροπάς καί τάς ἀντιστοίχους Διευθύνσεις, ἤτοι:
Πρῶτον, τήν ᾿Επιτροπήν Γενικῆς Διευθύνσεως Γραμματείας, ἡ ὁποία προτείνομεν νά ἐξακολουθήσῃ ἔχουσα τάς ἅς ἔχει καί σήμερον ἁρμοδιότητας.
Δεύτερον, τήν ᾿Επιτροπήν Διαυθύνσεως τοῦ κηρύγματος, ἡ ὁποία ὡς ἔργον της προτείνομεν νά ἔχῃ τήν διοργάνωσιν τῶν ἱεραποστολικῶν ἐξορμήσεων, τῶν συνάξεων τῶν ῾Ιεροκηρύκων, τόν καταρτισμόν τῶν ἀπό ραδιοφώνου κηρυγμάτων κλπ.
Τρίτον, τήν ᾿Επιτροπήν τῆς Διευθύνσεως τῆς ᾿Εξομολογήσεως, ἡ ὁποία ὡς ἔργον προτείνομεν νά ἔχῃ τήν μελέτην τῶν προβλημάτων, τά ὁποῖα δημιουργοῦνται καί διά τούς ἐξομολόγους καί τούς ἐξομολογουμένους, τόν καταρτισμόν καί τήν διάδοσιν τῶν σχετικῶν ἐκδόσεων, τήν μετεκπαίδευσιν τῶν ἐξομολόγων καί τόν καταρτισμόν καί ἄλλων, τήν διοργάνωσιν σχετικῶν συνάξεων, τήν εὐρυτέραν περί τοῦ ἱεροῦ Μυστηρίου διαφώτισιν τῶν πιστῶν κ.τ.ὅ.
Τέταρτον, τήν ᾿Επιτροπήν τῆς διευθύνσεως τῶν Κατηχητικῶν Σχολείων καί τῆς Νεολαίας, μέ τάς ἁρμοδιότητας τάς ὁποίας ἔχει σήμερον ἡ σχετική Διεύθυνσις.
Πέμπτον, τήν ᾿Επιτροπήν τῆς Διευθύνσεως τοῦ Τύπου, Ραδιοφώνου καί λοιπῶν μέσων διαφωτίσεως, μέ τάς ἁρμοδιότητας τάς ὁποίας ἔχει σήμερον ἡ σχετική Διεύθυνσις. ᾿Επί πλέον προτείνομεν, ἵνα ἡ ᾿Επιτροπή ἀναλάβῃ νά συμπληρωθοῦν καί νά διαρρυθμισθοῦν καλύτερον τά ὑπάρχοντα σήμερον μέσα, ἵνα ταῦτα ὑπηρετήσουν δαψιλέστερον εἰς τό ὡς ἄνω διαγραφέν ἔργον.
῞Εκτον, ἡ ᾿Επιτροπή τῆς Διευθύνσεως τῶν ἐκδόσεων προτείνομεν, νά ἔχῃ ὡς ἔργον τό οἷον ἔχει σήμερον ἡ σχετική Διεύθυνσις. ᾿Επί πλέον προτείνομεν, ἵνα ἡ Διεύθυνσις ὑποδιαιρεθῇ εἰς περισσότερα Τμήματα, ἤτοι Γενικῶν ἐκδόσεων, Θεολογικῶν ἐκδόσεων, νεολαίας, ἐργατικῶν, ἐπαγγελματικῶν κλπ., νά ἀνατεθῇ δέ εἰς τήν ᾿Επιτροπήν ταύτην ἡ διοργάνωσις τῶν φιλολογικῶν διαγωνισμῶν καί ἡ ἀπονομή τῶν ἐπάθλων, ἡ διοργάνωσις ἐκθέσεων καλοῦ καί θρησκευτικοῦ βιβλίου καί τοῦ τύπου ἐν γένει κλπ.
Εἰς τάς ὑπαρχούσας ἤδη προτείνομεν ἵνα προστεθοῦν καί αἱ ἑξῆς Διευθύνσεις, ὁπότε θά ἔχωμεν καί τάς ἀντιστοίχους ᾿Επιτροπάς, ἤτοι:
῞Εβδομον, τήν ᾿Επιτροπήν ἐπιμορφώσεως τοῦ Κλήρου, ἡ ὁποία νά ἔχῃ τήν εὐθύνην τῆς στρατολογίας τῶν καταλλήλων κληρικῶν καί τῆς εἰδικεύσεως αὐτῶν διά τόν στρατόν, τήν νεολαίαν, τά ἱδρύματα κλπ., ὡς ἐπίσης καί τήν διοργάνωσιν τῶν ἐπί μέρους τακτικῶν καί ἐκτάκτων αὐτῶν συνάξεων.
῎Ογδοον, προτείνομεν ὡσαύτως, νά διοργανωθῇ ἡ ᾿Επιτροπή τῆς Διευθύνσεως ἐνοριακῆς δράσεως, ἡ ὁποία νά ἀναλάβῃ τήν ἐφαρμογήν τῶν ἀνωτέρω περί τῆς ἐργατικῆς καί ἀγροτικῆς τάξεως, ὡς καί περί τῆς οἰκογενείας λεχθέντων.
῎Ενατον, προτείνομεν ὁμοίως, νά διοργανωθῇ ἡ ᾿Επιτροπή τῆς Διευθύνεως τῆς ἐξωτερικῆς ἱεραποστολῆς, συμφώνως πρός σχετικήν ἀπόφασιν τῆς ῾Ι. Συνόδου. ῾Η ᾿Επιτροπή αὕτη βοηθουμένη ἀπό τήν ἀντίστοιχον Διεύθυνσιν, προτείνομεν νά ἀναλάβῃ τήν ἐν γένει διοργάνωσιν τοῦ ἐξωτερικοῦ ἱεραποστολικοῦ ἔργου τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος.
Τέλος, δέκατον, προτείνομεν νά ὀργανωθῇ ἡ ᾿Επιτροπή τῆς Διευθύνσεως φιλανθρωπικῆς δράσεως, ἡ ὁποία ἐν συνεργασίᾳ πρός τήν ἐπί τῶν φιλανθρωπικῶν ῾Ιδρυμάτων μόνιμον Συνοδικήν ᾿Επιτροπήν προτείνομεν, νά ἀναλάβῃ τήν διαφώτισιν τοῦ λαοῦ διά τάς ἐκδηλώσεις τῆς ἀγάπης, τήν διοργάνωσιν τῶν σχετικῶν ἐξορμήσεων, τήν παρακολούθησιν τοῦ ἔργου τῶν “Διακονισσῶν”, τήν μετεκπαίδευσιν τῶν ἐφημερίων εἰς τά ἔργα τῆς ἀγάπης κλπ.
Πρός ἀνετωτέραν λειτουργίαν τῶν Μητροπολιτικῶν Γραφείων καί ἐπειδή πᾶσαι αἱ Μητροπόλεις δέν ἐπαρκοῦν εἰς τό νά μισθοδοτῆται ἐπαρκῶς τό προσωπικόν αὐτῶν, προτείνομεν, ἵνα τό εἰσπραττόμενον 8% ἐπί τῶν ἀκαθαρίστων εἰσπράξεων τῶν ῾Ιερῶν Ναῶν, εἰσπράττεται ὑπό τοῦ ΟΔΕΠ, ὁ ὁποῖος καί θά μισθοδοτῇ τό προσωπικόν πάντων τῶν Μητροπολιτικῶν Γραφείων, τό ὁποῖον θά περιλαμβάνῃ τοὐλάχιστον μίαν θέσιν Πρωτοσυγκέλλου, μίαν Γραμματέως καί μίαν κλητῆρος.
4. Ἡ διάρθρωσις, ἀνάπτυξις καί διαίρεσις τοῦ ἐν τῇ ἐνορίᾳ ἐπιτελουμένου ἔργου
῞Ινα ἐξαπλωθῇ καί καρποφορήσῃ περισσότερον τό εἰς τάς ἐνορίας ἐπιτελούμενον ἔργον, κατά πρῶτον βεβαίως λόγον, ὡς γνωρίζομεν πάντες, πρέπει νά καταρτισθοῦν καί νά τοποθετηθοῦν εἰς αὐτάς οἱ κατάλληλοι ἐφημέριοι. ᾿Εκτός ὅμως τούτου, προτείνομεν νά δοθῇ προσοχή καί εἰς τήν ἀνάλογον διοικητικήν διάρθρωσιν τοῦ ἔργου ἐν τῆ ἐνορίᾳ, εἰς τρόπον ὥστε νά καθίσταται ὅσον τό δυνατόν ἀποτελεσματικωτέρα ἡ ἀπασχόλησις τοῦ ἐφημερίου ἤ τῶν ἐφημερίων. ᾿Εκτός, δηλαδή, τοῦ ᾿Εκκλησιαστικοῦ Συμβουλίου, τοῦ ὁποίου ἡ ἀποστολή εἶναι νά βοηθῇ τόν ἱερέα εἰς τόν οἰκονομικόν και διοικητικόν τομέα, προτείνομεν, ἵνα ὁ ἱερεύς πλαισιωθῇ διά δύο ἀκόμη Συμβουλίων, ἤτοι ἑνός διά τήν ῾Ιεραποστολήν ἐν τῇ ἐνορίᾳ καί ἑτέρου διά τήν φιλανθρωπικήν καί τήν κοινωνικήν ἐν γένει ἐργασίαν, εἰς τό ὁποῖον δύναται νά χρησιμοποιηθοῦν καί τά ἤδη εἰς τά Φιλόπτωχα Ταμεῖα ἐθελοντικῶς ὑπηρετοῦντα πρόσωπα. ᾿Εάν ὁ ἱερεύς ἔχῃ ὡς βοηθούς τά τρία ταῦτα Συμβούλια, προσπαθήσῃ δέ οὗτος νά ἐκπαιδεύσῃ τά εἰς αὐτά μετέχοντα μέλη, τότε, ἀναμφιβόλως, θά εἶναι δυνατόν νά πολλαπλασιάσῃ τήν δρᾶσίν του καί ἡ ἐργασία του κατά πολύ νά γίνῃ ἀποτελεσματικωτέρα.
5. Κτίρια
Πρός στέγασιν τοῦ ὅλου ἐπιτελικοῦ τούτου ἔργου, ὡς ἐξετέθη μέχρι τοῦδε, ἀπαιτοῦνται καί τά ἀνάλογα κτίρια. ᾿Εντεῦθεν, τά μέν ἐν τῇ ὁδῷ ῾Αγ. Φιλοθέης εὑρισκόμενα προτείνομεν, ἵνα ἅπαντα διατεθοῦν διά τήν στέγασιν τῶν ὑπηρεσιῶν τῆς ῾Ι. ᾿Αρχιεπισκοπῆς ᾿Αθηνῶν, τά δέ Συνοδικά Γραφεῖα, ὡς καί τά Γραφεῖα τῆς ᾿Αποστολικῆς Διακονίας προτείνομεν, ἵνα στεγασθῶσιν ἐν κτιρίοις ἀνεγειρομένοις ἐν τῷ χώρῳ τῆς ῾Ι. Μονῆς Πετράκῃ, ἐκ τῆς ὁποίας κατ᾿ ἀνάγκην θά ἀπομακρυνθῇ καί τό Θεολογικόν Οἰκοτροφεῖον ἅμα τῇ ἀνεγέρσει τῆς Πανεπιστημιακῆς πόλεως. Τοιουτοτρόπως, τό ἤδη ὑπάρχον κτίριον τῆς ᾿Αποστολικῆς Διακονίας, συμπληρούμενον διά τριῶν ἑτέρων ἐπί τοῦ ὅλου οἰκοπέδου σκελῶν, θά ἀπαρτίσῃ ἐπιβλητικόν καί κατάλληλον συγκρότημα κτιρίων, ἐν τοῖς ὁποίοις θά σταγασθῶσι τόσον ἡ ῾Ιερά Σύνοδος καί αἱ ᾿Επιτροπαί αὐτῆς, ὅσον καί τά σχετικά Γραφεῖα τῶν παραρτημάτων αὐτῆς, ἤτοι τῆς ᾿Αποστολικῆς Διακονίας, τοῦ νέου ἑνιαίου ᾿Οργανισμοῦ Διαχειρίσεως ᾿Εκκλησιαστικῆς Περιουσίας, ἐν τῷ ὁποίῳ, ὡς ἔχομεν ἀνωτέρω προτείνει, θά ἔχῃ ἐνσωματωθῆ καί ἡ ἤδη συγκροτημένη ὑπηρεσία τοῦ Ταμείου ᾿Ασφαλίσεως Κλήρου ῾Ελλάδος. Προτείνομεν δέ, ἵνα ἐγκαίρως ληφθῇ πρόνοια, τόσον διά τήν ἐκπόνησιν τῶν σχεδίων, ὅσον καί διά τήν ἐξεύρεσιν τῶν ἀπαραιτήτων πόρων διά τήν ἀνέγερσιν τῶν κτιρίων.
᾿Ανακεφαλαίωσις
Α΄ Πρῶτον ἐπεχειρήσαμεν λεπτομερῆ ἔρευναν τῆς ἐπικρατούσης σήμερον ἐν τῇ ᾿Εκκλησίᾳ καταστάσεως. ᾿Εξητάσαμεν πῶς ἐμφανίζεται αὕτη πρῶτον εἰς τάς γενικάς της γραμμάς, τόσον παρά τῷ κλήρῳ, ὅσον καί παρά τῷ λαῷ. ῎Επειτα ἠρευνήσαμεν εἰδικῶς τήν κατάστασιν τόσον τῆς ἡγεσίας τῆς ᾿Εκκλησίας, ὅσον καί τοῦ λοιποῦ κλήρου: τήν μόρφωσίν του, τό ἦθός του, τήν ἐκπλήρωσιν τῆς ἀποστολῆς του, τήν συντήρησίν του κλπ. ᾿Εν συνεχείᾳ, ἠρευνήσαμεν τό ἔργον τῆς ᾿Εκκλησίας καί ἐν τῇ γενικότητί του καί εἰς τάς διαφόρους κοινωνικάς ὁμάδας καί τάξεις. Τέλος δέ ἐστράφημεν πρός τήν Δικαιοσύνην της καί τελικῶς τῶν σχέσεών της μετά τῶν λοιπῶν ὁμοδόξων, ὡς καί τῶν ἑτεροδόξων ᾿Εκκλησιῶν.
Β΄ ῾Ως μέτρα πρός ἀντιμετώπισιν τῆς οὕτω διαπιστωθείσης καταστάσεως ἐπροτείναμεν τά ἑξῆς:
᾿Επίλογος
Τό πρόγραμμα τοῦτο, διά τῆς ὑποβολῆς του εἰς τήν ῾Ιεράν Σύνοδον καί διά τῆς δημοσιεύσεώς του, ἐκτίθεται πλέον εἰς τήν κριτικήν ὅλων. Σκοπός της πρέπει νά εἶναι ἡ βελτίωσίς του, τόσον ἀπό ἀπόψεως περιεχομένου, ὅσον καί ἀπό ἀπόψεως δυνατοτήτων πραγματοποιήσεώς του, ἤτοι εἰς τό νά καταστῇ ρεαλιστικώτερον καί ἐφαρμόσιμον ἐντός μιᾶς σειρᾶς ἐτῶν, φερ᾿ εἰπεῖν ἐντός μιᾶς δεκαετίας. ῞Οσον περισσότεραι βελτιώσεις ἐπιτευχθοῦν, καί ὡς πρός τήν πληρότητα καί ὡς πρός τό πραγματοποιήσιμον αὐτοῦ, τόσον τό καλύτερον. ῾Η ἐπιτυχία θά εἶναι μεγαλυτέρα καί ἑπομένως ἡ ὠφέλεια ὑπέρ τῆς ᾿Εκκλησίας περισσότερον σημαντική.
Δέν θά πρέπῃ οἱ πάντες νά λησμονῶμεν τό βασικώτερον· ὅτι ὅσονδήποτε τέλειον καί ἄν ὑποτεθῇ ὅτι θά καταστῇ ἐν τέλει τό πρόγραμμα τοῦτο καί ὅσασδήποτε προσπαθείας καί ἄν καταβάλωμεν πρός ἐφαρμογήν του, ἡ ἐπιτυχία του ἀνήκει εἰς τόν Θεόν. ᾿Εκεῖνος εἶπε “χωρίς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν” (᾿Ιωάν. ιε΄ 5). ῾Ο δέ ᾿Απόστολος Παῦλος ἔγραψεν εἰς τούς Κορινθίους, ὅτι “οὔτε ὁ φυτεύων ἐστί τι οὔτε ὁ ποτίζων, ἀλλ᾿ ὁ αὐξάνων Θεός” (Α΄ Κορινθ. γ΄ 7).
῾Επομένως, πρός ἐπιτυχίαν τοῦ προγράμματος τούτου ὅπως καί παντός ἔργου τῆς ᾿Εκκλησίας, δέν ἀρκεῖ ἡ ἐπιστράτευσις πρός ἐργασίαν “πάντων τῶν δυναμένων νά φέρουν ὅπλα”. Εἶναι ἀνάγκη νά γίνῃ καί γενική ἐπιστράτευσις προσευχῆς πρός ᾿Εκεῖνον, ὁ ῾Οποῖος εἶναι ὁ Κύριος τῆς ᾿Εκκλησίας καί τοῦ σωτηριώδους ἔργου Της. Μέ τόν φωτισμόν καί τάς δυνάμεις, τάς ὀποίας θά παράσχῃ πρός ὅλους ὅσοι θά ἐπιστρατευθοῦν ὡς συνεργάται Του, θά βοηθήσῃ εἰς τήν ὁλοκλήρωσιν τοῦ παρόντος προγράμματος καί ἑπομένως εἰς ᾿Εκεῖνον θά ἀνήκῃ ἡ δόξα ἐκ τῆς τυχόν ἐπιτυχίας του καί εἰς Αὐτόν πρέπει οἱ πάντες ὡς ὀφειλόμενο χρέος νά τήν ἀποδώσωμεν.
† ῾Ο ᾿Αθηνῶν ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ
† ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ
ΑΘΗΝΩΝ
ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ (ΚΟΤΣΩΝΗΣ)
Ἡμερολόγιο Ἄρθρων