Περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 151, 16-2-2005

“Τί ἐστιν ἄνθρωπος;”

Δέν τολμῶ νά ἀρθρώσω ἄποψη γιά τήν ὕπαρξή μου, ἤ νά θυμίσω τήν κρυστάλλινη, σεβαστική ἀναφορά τῶν Πατέρων τῆς ᾿Εκκλησίας μας στόν ἄνθρωπο, πού τόν νοιώθουν, ὡς τό κορύφωμα τῆς Δημιουργίας, καί μέ πνίγει τό εὐτελιστικό, ἀντιρρητικό παραλήρημα. ῾Ο λόγος, πού τόν ἀπευθύνω  στόν ἑαυτό μου καί, πού ἔχει ἀντικείμενο ἔρευνας τή μονάκριβη καί ἀδιαπραγμάτευτη ὕπαρξή μου, ὅταν ἐπεκτείνεται σέ διάλογο μέ τό συνοδίτη, ἀχθοφόρο τοῦ ἴδιου πακέτου ἀποριῶν, δέν εἶναι ἐνασχόληση ἄνετη καί ἀνώδυνη. Δέ βρίσκει πάντοτε ἀνταπόκριση. Δέν ὁδηγεῖ, ἀναπόφευκτα, σέ συναδέλφωση καί σέ συντονισμό τῆς ἀναζήτησης. Συχνά συναντάει τήν προκατάληψη ἤ τήν κακόπιστη αὐτοοχύρωση. Καί καταλήγει σέ διάσταση καί σέ διαφωνία. Κάποτε καί σέ ἀνοιχτή ἀντιπαράθεση.

Τά πολλά καί ἀντιφατικά κατάλοιπα τῶν αἰώνων, πού διάβηκαν καί οἱ ποικίλες ἰδεολογικές ἐμπλοκές τῆς ἐκρηκτικῆς ἐποχῆς μου, ἔχουν προκαλέσει νέφωση ἀοριστίας καί σύγχυσης γύρω ἀπό τόν ἄνθρωπο, πού ὑποτίθεται πώς τόν ἀναγορεύουν σέ πρώτη ἀξία καί πώς τόν ὑπηρετοῦν μέ ἀφοσίωση. Θεωρίες, πού δέν ἀπαντοῦν αὐθεντικά καί πειστικά στό “περί ἀνθρώπου” ἐρώτημα, ἀλλά ἐνορχηστρώνονται στήν προπαγάνδα τῆς ὑλοφροσύνης, σπέρνουν στό λογισμό ἀγκάθια ἀμφισβήτησης. Τραυματίζουν τήν ἐμπιστοσύνη μας στήν ὥριμη καί κατασταλαγμένη κρίση τῶν φωτισμένων προγόνων μας. ᾿Ερεθίζουν ἀρνητικά τίς ἀνυποψίαστες ψυχές. Γεννοῦν ἀμφιβολίες, ἀναδιπλώσεις καί ἐπιφυλάξεις, πού συχνά ἐξελίσσονται σέ σκληρές καί ἐπίμονες ἀντιπαλότητες.   Καί μεταλλάσσουν τήν αὐτοσυνειδησία μας.

Περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 149, 16-1-2005

Ἡ κοινή μας ἀγωνία

(Ἀγωνία γιά ἐξιχνίαση τοῦ μυστηρίου τῆς ὕπαρξής μας)

Υπάρχει ἕνα κατακυρωμένο ἀξίωμα, πού συνοδεύει τήν ἀτέλειωτη ἱστορική φάλαγγα καί ἐγγράφεται στά προσωπικά δεδομένα τῆς καθεμιᾶς ὕπαρξης. ῾Η βαθειά, ἀκοίμητη ἀγωνία, πού καίει στά σωθικά μας, γιά τήν οὐσία καί τήν ἀξία τοῦ “εἶναι” μας καί γιά τή θέση τοῦ προσώπου μας στήν τρομακτική αἰωνιότητα, δέ διαφοροποιήθηκε μήτε μέ τή διόγκωση τῶν ἐπιστημονικῶν εὑρημάτων μας, μήτε μέ τήν ἰλιγγιώδη ἀνάπτυξη τῆς τεχνολογίας μας. Μέσα στήν ἀσταμάτητη ἱστορική ροή τοῦ χρόνου καί τῶν γενεῶν, στίς ἐκρήξεις τῶν ἀπροσδόκητων ἀνακαλύψεών μας καί στόν παφλασμό τῶν βιοτικῶν ἀνακατατάξεών μας, λειτουργεῖ στά βάθη τοῦ “εἶναι” μας, ζωντανό, τό κοινό μας γονίδιο, ἡ κληρονομημένη πνευματική εὐαισθησία, γιά τόν προσδιορισμό τῆς ὑπαρξιακῆς μας ταυτότητας. Καί αὐτή τήν εὐαισθησία κανένας παράγοντας δέ νομιμοποιεῖται, οὔτε καί μπορεῖ, νά τήν ὑποτιμήσει ἤ νά τήν περιθωριοποιήσει.

Περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 148, 1-1-2005

Διάλογος μέ τήν ὕπαρξή μου

Φορτωμένος τήν προσωπική μου, βαρειά, πολύχρονη καί πολύμορφη, ἐμπειρία καί φορτισμένος μέ τή συγκίνηση, τόν πόνο καί τήν ἀπογοήτευση τῶν ἀνθρώπων τῆς γενιᾶς μου, δοκίμασα νά φέρω στή σκέψη μου καί στά χείλη μου τό στάλαγμα τῆς ἐξομολόγησης μιᾶς μεγάλης καί πολυβασανισμένης ὕπαρξης. Τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου. Περπάτησα, νοερά, στό μονοπάτι τοῦ ἐξομολογητικοῦ στοχασμοῦ του. Προσπάθησα νά ἐξοικειωθῶ μέ τό ψυχικό του ἄλγος καί μέ τή διαλεκτική του. Καί ἔνοιωσα νά μεταγγίζεται μέσα μου τό κρυστάλλινο ἀπόσταγμα τῆς καρδιᾶς του. Τοῦ πόνου του καί τῆς ἐλπίδας του. Τῆς ἐγκόσμιας μοναξιᾶς του καί τῆς χαρούμενης κοινωνίας του μέ τό πρόσωπο τοῦ σαρκωμένου Λόγου τοῦ Θεοῦ.

Ἡ προσέγγισή μου στή θησαυρισμένη ἐμπειρία του ἦταν γιά μένα μιά ἱερουργία. Καί, ταυτόχρονα, μιά ἀποκάλυψη. Στό πρόσωπο καί στήν ψυχή μου. Καταύγασε τόν ὁρίζοντα τῆς ὑπαρξιακῆς μου ἐμπειρίας. Φώτισε, μπροστά στά ἔκπληκτα μάτια μου, τήν “ἀεί” ταραγμένη ἐπικαιρότητα. Μοῦ ἔδωσε ἀπαντήσεις σέ ἕνα ὁρμαθό ἐρωτημάτων, πού αἰφνιδιάζουν ὅλους ἐμᾶς, τούς ὁδοιπόρους τοῦ εἰκοστοῦ πρώτου αἰώνα. Στίς ἀγωνίες, πού συνθλίβουν τό νοῦ μας καί καταπιέζουν τήν καρδιά μας.

Περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 162-163, 1-16-8-2005

Κραυγαλέα ἀντίφαση

Οἱ σημερινοί στοχαστές, φιλόσοφοι, ἀνθρωπολόγοι, κοινωνιολόγοι καί πολιτικοί ἀναλυτές, βολοδέρνουν στό θολό κλίμα τῆς ἀντίφασης. Ἀπό τό ἕνα μέρος ἀγωνίζονται νά ἀνυψώσουν τόν ἄνθρωπο σέ περιωπή ὑπέρτατης ἀξίας καί νά κατακυρώσουν τίς προνομίες του καί τά δικαιώματά του. Καί ἀπό τό ἄλλο, ἐπιμένουν νά τόν γενεολογοῦν ὡς γόνο τῆς ἄλογης ζωϊκῆς οἰκογένειας. ᾿Ισχυρίζονται, ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὁ “κατιών” συγγενής τοῦ πιθήκου. Πού, σέ κάποια στιγμή καί μέσα στήν τυφλή κίνηση τῆς ἐξέλιξης, ἀπόκτησε τήν ἱκανότητα τῆς λογικῆς ἐπεξεργασίας τῶν ὀπτικῶν ἐντυπώσεών του καί τήν εὐχέρεια τῆς ἔναρθρης ἔκφρασης τῶν βιωμάτων του. Μέ μόνη τήν ἐξελικτική ὁρμή καί μέ τή διαδικασία τῆς ἐπιλογῆς καί τῆς ἐπικράτησης τοῦ τελειότερου καί ἰσχυρότερου κρίκου τῆς προοδευτικῆς ἁλυσίδας, ἔφτασε στό βαθμό τῆς ἀνάπτυξης, πού χαρακτηρίζει τίς ἀναπτυγμένες κοινωνίες μας.

Περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 161, 16-7-2005

Ἡ Χαοτική ἀπόσταση

Βρίσκω χαοτική τήν ἀπόσταση, πού χωρίζει τή σεβαστική ἀνθρωπολογία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου (πού τήν παρουσίασα στό προηγούμενο φύλλο), ἀπό τήν ἀνθρωπολογία τῶν ἄθεων διανοούμενων τῆς ἐποχῆς μου.

Πολλοί, σύγχρονοι, στοχαστές (δέ θά τολμήσω νά πῶ, ἡ πλειονότητα) ἐλέγχονται στρατευμένοι καί πεισματικά προσκολλημένοι στήν ἐξελικτική ἀνάπτυξη τῆς ζωῆς, ἀπό τίς ἁπλούστατες καί κατώτατες μορφές της, ἴσαμε τήν ἀνώτατη καί τελειότατη ἀνθρώπινη προσωπικότητα. Ὄχι γιατί τούς πείθει ἡ ἐπιστημονική ἀποδεικτική διαλεκτική, ὅτι, ὁπωσδήποτε, ἔτσι ἐξελίχτηκε ἡ ζωή. Ἀλλά γιατί, καθώς ἀρνοῦνται τή θεϊκή παρουσία καί παρέμβαση, δέ βρίσκουν ἄλλη δίοδο στό ἱστορικό μονοπάτι, γιά νά φτάσουν στό “δημιούργημα” ἄνθρωπος καί στίς θαυμαστές τεχνικές καί πολιτιστικές ἐπιδόσεις του.

Περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 160, 1-7-2005

“Οὐδέν ἄνθρωπος καί μέγα ἄνθρωπος” 

Τό μέγεθος “ἄνθρωπος” ἡ πολύτιμη καί ἀδιαπραγμάτευτη εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, δέν εἶναι εὔκολα μετρητό καί σταθμητό. Δείχνεται μικρό καί ἀσήμαντο. Καί ἀποκαλύπτεται μέγα, ἐφευρετικό καί χαρισματικά ἐπιδέξιο. Τόν ἄνθρωπο ἄν τόν προβάλεις στό ἀπέραντο καί ἀπροσμέτρητο σύμπαν, θά τόν προσδιορίσεις ὡς ἀδιόρατο κόκκο. Ἄν τόν συναπαντήσεις κατά τίς ὧρες, πού παλεύει μέ τά θεριεμένα κύματα τοῦ βίου, θά τόν χαρακτηρίσεις ταλαίπωρο. Ἄν, ὅμως, ἀποβλέψεις στή μοναδική καί ἀτίμητη προικοδοσία του, στόν ἡγεμόνα νοῦ, πού ἐμπλουτίζει τό ὀστράκινο, ἀνθρώπινο σκεῦος του μέ αὐτοσυνειδησία καί εἰσδυτική ἱκανότητα, θά νοιώσεις νά ὀρθώνεται μπροστά σου τό ἀνυπέρβλητο μεγαλεῖο του. ῾Η βιολογική του ὑπόσταση μετράει χρόνια. Καί δουλεύει στούς ἀδυσώπητους νόμους τῆς φθορᾶς. ῾Η πνευματική του συγκρότηση μαρτυρεῖ θεία προέλευση. Καί τόν ἀνυψώνει στό βάθρο τῆς ὑπεροχῆς καί τῆς κατακυρωμένης ὑπεραξίας.

Δουλεύοντας μέσα μου αὐτή τή σύνθεση τῶν δυό ἀκραίων μεγεθῶν, συντονίστηκα, αὐθόρμητα, μέ τήν κρίση καί τή θαυμαστική ἀναφώνηση τοῦ φωστήρα τῆς Καισάρειας, τοῦ μεγάλου Βασιλείου: “οὐδέν ἄνθρωπος καί μέγα ἄνθρωπος”. Τίποτα δέν εἶναι ὁ ἄνθρωπος. Καί μέγα εἶναι ὁ ἄνθρωπος. Μεταφέρω αὐτούσια τήν κριτική του παρατήρηση:

Περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 159, 16-6-2005

Τά πρῶτα σημάδια

Δέ θά δαπανήσω χρόνο στήν ἐπεξεργασία τοῦ νοσηροῦ συμπτώματος τῆς διασύνδεσης τοῦ λογικοῦ ἀνθρώπου μέ τούς ἄλογους ἐκπροσώπους τοῦ ζωϊκοῦ βασιλείου. Οἱ θεωρίες αὐτές εἶναι πιά ξεπερασμένες καί λησμονημένες. Θά μείνω θαυμάζοντας ἐκεῖνο, τό πρῶτο ξεκίνημα τοῦ λογικοῦ προγόνου μας. Τίς πρῶτες στροφές τοῦ ἀνθρώπινου μυαλοῦ. Τά πρῶτα, τά παρθένα αἰσθήματα τῆς ἀνθρώπινης καρδιᾶς. Ὅσο καί ἄν ἐμφανίζονται, στό δικό μας ὑπερφορτωμένο λογισμό, πρωτόγονα καί ἁπλοϊκά, εἶναι ἀποκαλυπτικά τοῦ μεγαλείου τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης καί τῶν προνομιακῶν χαρισμάτων, πού τή διαφοροποιοῦν ἀπό ὅλη τήν ὑλική δημιουργία.

Ὁ ἄνθρωπος, ἀπό τή στιγμή, πού χτύπησε τήν ἄμορφη πέτρα καί σμίλεψε τό πρῶτο, πρωτόγονο -ἔστω- ἐργαλεῖο του, φανέρωσε, πώς ἔχει τήν ἱκανότητα νά σκέφτεται, νά ἀνακαλύπτει καί νά δημιουργεῖ.

Περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 158, 1-6-2005

Ἡ ψηλάφηση τοῦ κάλλους

Κατά τή μακρά καί ἐπίπονη διαδρομή τῶν ἐρευνῶν καί τῆς συστηματοποίησης τῶν ἐπιστημονικῶν ἀνακαλύψεων, ἀποτυπώσαμε, μέ μαθηματικούς τύπους τίς σχέσεις τῶν ὑλικῶν στοιχείων καί τήν ἀπαραβίαστη ἐναρμόνιση τῶν φαινομένων. Εἴμαστε, ὅμως, ὑποχρεωμένοι νά καταθέσουμε μιά ὁμολογία. Τά μαθηματικά μας, πού τά χαιρόμαστε ὡς δική μας ἐπινόηση καί τά ἀξιοποιοῦμε, ὁλοένα καί περισσότερο, ἀποδεικνύεται, ἐκ τῶν πραγμάτων, ὅτι δέν εἶναι ἀποκλειστικά καί μόνο ἀνθρώπινο γλωσσάρι. Τρόπος δουλειᾶς, πού μᾶς ἐξυπηρετεῖ κατά τήν περιγραφή τῶν φαινομένων καί τήν ἔνταξη τῶν σκέψεών μας σέ σύστημα γνώσης. Οἱ νόμοι τῆς φύσης, πού τούς ἀνακαλύπτουμε καί, πού τούς ἀποκρυπτογραφοῦμε μέ τή βοήθεια τῶν μαθηματικῶν μας ἐξισώσεων, ἀποτελοῦν, στό σύνολό τους καί στά ἐπί μέρους τους, τήν ὑποδομή τῆς παγκόσμιας ἁρμονίας. Τό θαυμαστό γλωσσάρι τοῦ Θεοῦ, πού κρύβεται πίσω ἀπό τήν καθολική εὐταξία καί πού, ταυτόχρονα, φανερώνεται καί δηλοποιεῖται καθώς τό σύμπαν διακρατεῖται στό κάλλος του καί στό “διαγεγραμμένο προορισμό” του. ᾿Εκεῖνος, ὁ ἄπειρος νοῦς, μίλησε καί μιλάει μέ τήν παγκόσμια εὐταξία. Καί παραχωρεῖ σέ μᾶς, στά λογικά του πλάσματα, τό προνόμιο, νά εἰσχωροῦμε στά μυστικά τῆς Δημιουργίας Του καί νά ἀποτυπώνουμε, μέ τό δικό μας τρόπο, τό Θεϊκό μαθηματικό γλωσσάρι Του.

Περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 157, 16-5-2005

Ἡ ἀναγνώριση τῶν προσόντων μας

Τήν ἀπόσταση ἀπό τό ἄλογο στό λογικό καί τή διαφορά τοῦ “σκεπτόμενου” ἀνθρώπινου προσώπου ἀπό τούς ἐκπρσώπους τῶν ζωϊκῶν κοινοτήτων, δέν τίς μετροῦμε μέ ἀφηρημένα διανοήματα. Τίς ψαληφοῦμε καί τίς προσμετροῦμε, ἐμπειρικά, σέ κάθε μας βῆμα. Εἶναι πραγματικότητες καί σχέσεις αὐτόδηλες. Τό ἁπλό, αὐτονόητο φτερούγισμα τοῦ νοῦ μας καί τό αὐθόρμητο σκίρτημα τῆς καρδιᾶς μας εἶναι λειτουργίες τῆς ψυχῆς, πού ἐνεργοποιοῦν τό θεϊκό δώρημα. ᾿Εμπειρίες ζωῆς, πού προσφέρονται ὡς, πειστική καί γλυκύτατη, σπουδή τῆς ὑπαρξιακῆς μας πληρότητας καί τῆς ὑπεροχικῆς παρουσίας μας στή σύνολη Δημιουργία.

“Ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι ζῶο μέ λογικό καί μέ νόηση, δέ θά βρεθεῖ κανένας νά το ἀμφισβητήσει. Πῶς ἔγινε ἄνθρωπος, ἄν ἔλαβε μόνο ἄψυχη σάρκα ἤ ψυχή, πού δέν ἔχει νόηση; Αὐτό τό πλάσμα δέν εἶναι ἄνθρωπος” «῞Οτι δέ λογικόν καί νοερόν ζῶον ὁ ἄνθρωπος, οὐδείς ἀντερεῖ· πῶς οὖν ἄνθρωπος γέγονεν, εἰ σάρκα ἄψυχον ἤ ψυχήν ἄνουν ἔλαβε; οὐ τοῦτο γάρ ἄνθρωπος» (᾿Ιωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ, ῎Εκδοσις ᾿Ορθοδόξου Πίστεως, κεφ. ΙΗ΄ (ΞΒ΄).