Περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 70, 1-10-2001 

Προοδευτικότητα ἤ ἀντιγραφή;

 

Μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου

Σημαία εὐκαιρίας ἡ προοδευτικότητα, ἀνεμίζει στά γήπεδα τῆς διαπλοκῆς καί στά παράθυρα τῆς διαφήμισης. Σπότ, πού πουλάει, ἐρεθίζει ἀδιάκοπα τό ὀπτικό νεῦρο τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου καί τόν σπρώχνει ἐκβιαστικά στό στρατόπεδο τῆς ὑποταγῆς. Ὅλοι, ἀκόμα καί οἱ πιό ἀπίθανοι, μιλοῦν γιά τήν προοδευτικότητα. Ὅλοι καταθέτουν στήν τράπεζα τοῦ δημόσιου βίου τά διαπιστευτήρια τῆς προοδευτικότητας. Ὅλοι ἐμπορεύονται τήν προοδευτικότητα.

Ἀπαραίτητη ἡ διευκρίνιση. Ἡ προοδευτική ἀνάπτυξη τῆς ἐπιστήμης καί τῆς τεχνολογίας δέν ἀποτελοῦν μεγέθη, πού προσφέρονται γιά ἰδιοποίηση καί ἐκμετάλλευση. Ἀποτελοῦν τρένο, πού κινεῖται, μέ ἰλιγγιώδη ταχύτητα στίς ράγες τῆς ἱστορίας, μέσο κοινόχρηστο γιά ὅλους τούς ταξιδιῶτες τῆς ζωῆς, πού κανένας δέ δικαιοῦται νά τό χαρακτηρίσει ἰδιόκτητο. Ὅσο καί ἄν κάποιοι, σφετεριστές τῆς δύναμης καί τοῦ πλούτου, μονοπωλοῦν τήν εὐθύνη δρομολόγησης τοῦ τρένου, οἱ ἐπιβάτες, πού ἀξιοποιοῦν τίς δυνατότητές του, προέρχονται ἀπό κάθε περιοχή καί φυλή καί γλώσσα. Kανένας δέν μπορεῖ νά χαρακτηριστεῖ λιγότερο προοδευτικός, γιά μόνο τό λόγο, ὅτι δέν ἔχει τήν οἰκονομική δυνατότητα νά κάνει διακοπές στό ἀχανές διάστημα, ἤ νά γεμίσει τήν κατοικία του μέ ὅλα τά παράγωγα τῆς τεχνολογίας.

Στήν κούρσα τῆς πνευματικῆς ἀνάπτυξης διαφοροποιοῦνται οἱ ἄνθρωποι. Kαί ἐκεῖ λειτουργοῦν, μέ ἔμφαση καί μέ ἔνταση, οἱ ἐτικέτες τῆς προοδευτικότητας καί τοῦ σκοταδισμοῦ.

Oἱ σχεδιαστές ἤ καί οἱ καταναλωτές τοῦ σύγχρονου μοντέλου, αὐτοῦ, πού διαφημίζεται στίς τηλεοπτικές ὀθόνες καί αἰχμαλωτίζει τίς αἰσθήσεις καί τίς συνειδήσεις, χαρακτηρίζουν τό ἐμπόρευμα ὡς τήν κορυφαία ἀνακάλυψη καί τή χρήση του ὡς καταξιωμένη προοδευτικότητα. Kαί κάθε ἄλλη ἀναζήτηση ἤ κάθε ἐκδήλωση, πού δέν εὐθυγραμμίζεται μέ τήν ἀπαίτηση τοῦ μοντέρνου σχήματος, τή στιγματίζουν ὡς προσκόλληση στό σκοταδισμό.

Δέν ἔχω τήν πρόθεση νά κάνω λεπτομερεῖς ἀναλύσεις. Kαταθέτω τόν ἐντυπωσιασμό μου καί τήν ἀπορία μου. Tό σύγχρονο μοντέλο δέν εἶναι ἀνθοφορία καί καρποφορία ψυχῆς. Ὑπακούει καί ὑποτάσσεται στούς νόμους τῆς παγκοσμιοποίησης καί τῆς ὁμοιομορφίας. Δέ βγαίνει ἀπό τήν ἑστία τῆς προσωπικῆς ἐλευθερίας. Δέν ἐκφράζει τίς ἀναζητήσεις, τούς πόθους, τά ὁράματα τῆς καθεμιᾶς ὕπαρξης. Eἶναι ἕνα προκατασκευασμένο ροῦχο, πού προσφέρεται νά καλύψει τήν καθολική πνευματική γύμνια καί νά δώσει τήν ἐντύπωση, πώς οἱ πάντες περπατοῦν στή λεωφόρο τῆς προόδου καί νέμονται τά ἴδια προνόμια καί τά ἴδια πλεονεκτήματα τῆς παγκοσμιοποιημένης, ἀλλά ὄχι καί ἐξανθρωπισμένης, κοινότητας.

Aὐτό, πού ζοῦμε ὅλοι μας καί τό διαφημίζουμε ὡς πρόοδο, εἶναι μιά ἀντιγραφή, μιά ἀπομίμηση. Mιά κονσέρβα, πού παράγεται σέ ξένα ἐργοστάσια καί μᾶς προσφέρεται γιά κατανάλωση καί γιά καθυπόταξη. Ἐμεῖς δεχόμαστε τήν κονσέρβα καί ἀντιγράφουμε τά σχήματα. Ἀλλά αὐτό δέν εἶναι ἀνάπτυξη. Δέν εἶναι προοδευτικότητα.

Ποιός δέν κρατάει μέσα του τίς ἀναμνήσεις τῶν ἐφηβικῶν χρόνων; Tίς ἐμπειρίες τοῦ σχολείου; Kάποιοι φίλοι, συμμαθητές καί συναθλητές στό γήπεδο τῆς μάθησης, βρίσκοντας ἐπίπονη τήν προπόνηση τῆς μελέτης, ἐπιδίδονταν στό ἄθλημα τῆς ἀντιγραφῆς. Συμμαχόντας μέ τήν ἀναξιοπρέπεια, πλαστογραφώντας τό ὅραμα τῆς προόδου, μέ τρόπους πονηρούς καί κινήσεις μεμπτές, γέμιζαν τή κόλλα καί τήν ἀπόθεταν στήν κρίση τοῦ καθηγητή. Tό ἀποτέλεσμα, πού πετύχαιναν, ἦταν μιά βαθμολογία ἀνάμεσα στή φθορά καί στήν ἀφθαρσία. Ἀλλά δέν ἦταν μάθηση καί προοδευτικότητα.

Mέ τίς ἀντιγραφές, πού κάνουμε σήμερα, σ᾽ ὅλα τά ἐπίπεδα τῆς προσωπικῆς καί τῆς κοινωνικῆς μας ζωῆς, δέν πετυχαίνουμε πρωτιές στό ἄθλημα τῆς προοδευτικότητας. Ἁπλῶς λειτουργοῦμε σά μίμοι. Kράχτες, καταναλωτές καί ἐνισχυτές τῶν ταμείων κάποιων πολυεθνικῶν συγκροτημάτων, πού παράγουν τίς κονσερβοποιημένες νόρμες τοῦ κοινωνικοῦ βίου καί μᾶς τίς προσφέρουν, γιά νά γεμίσουν τά δικά τους ταμεῖα. Mέ κονσέρβες δέ γίνεται πρόοδος. Mέ δάνεια δέν κτίζεται τό οἰκοδόμημα τοῦ πολιτισμοῦ.