Ἄρθρο ἀπό τό περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», τεῦχος 220, 1 Ἰανουαρίου 2008

Πρόοδος ἤ συντήρηση;

 

Μητροπολίτου Ἀττικῆς και Μεγαρίδος Νικοδήμου

Ἀκροβολισμένος στήν ἐπικίνδυνη ἐξέδρα τῆς βαθειᾶς περίσκεψης καί τῆς τολμηρῆς ἐπιλογῆς, ὁ κάθε σύγχρονος ἄνθρωπος. Ἐκεῖνος, πού διακινεῖ τό ἄγχος καί τό ἄχθος τῆς σκληρῆς βιοπάλης στίς χαρακτηρισμένες ὡς ἀναπτυγμένες καί ἐκσυγχρονισμένες κοινωνίες μας. Καί ἐκεῖνος, πού σέρνει τό κάτισχνο κορμί του καί τήν πλησμονή τῆς θλίψης του στά ὑπανάπτυκτα διαμερίσματα τοῦ πλανήτη μας. Παντοῦ, τό σύνθημα τῆς προόδου σαλπίζεται. Παντοῦ ὁ συναγερμός ἐρεθίζει τίς προσδοκίες. Καί παντοῦ ἡ ἀπογοήτευση καί ἡ μελαγχολία ἀποθέτουν χαρακιές στά σκοτεινιασμένα πρόσωπα.

Ἡ θολή συνθηματολογία τῶν δηλωμένων ἐραστῶν τῆς “προόδου” μᾶς βομβαρδίζει καθημερινά. Γεμίζει τίς ἀκοές μας. Στήνει στό διάβα μας ἄγχος. Κλέβει ἀπό τίς ψυχές μας τή χαρά τῆς στιγμῆς.

Καί σπρώχνει τίς ἐλπίδες μας στό χάος τοῦ μέλλοντος. Τό “ἐδῶ” καί τό “τώρα” καί, πολύ περισσότερο τό “χθές” καί τό “προχθές”, τά εἰκονίζει πάντα μέσα στό νέφος τῆς “συντήρησης”, τῆς “ἀρρωστημένης προσκόλλησης στό παλιό”, τῆς “ἀποτυχίας” ἤ τῆς “στέρησης”. Τήν ἐπικαιρότητα, πού κυλάει φυσιολογικά, ὡς συνέχεια τῆς χαρᾶς καί τοῦ πόνου τῶν προγόνων μας, τή στιγματίζει, ὡς σύνδρομο “ἔλλειψης ὁράματος” καί “μούχλα ἀτολμίας”. Ἐγκαλεῖ τούς προσκολλημένους στίς παλιές παραδόσεις ὡς ἄγευστους τῶν νέων προοπτικῶν καί ὡς ὑπηρέτες τῆς κατεστημένης ἀμάθειας καί ἀπραγμοσύνης. Καί κόβει μετάλλια τιμῆς μόνο γιά κείνους, πού -κραυγαλέα καί θρασύτατα- πετοῦν τά θησαυρίσματα τῆς ἱστορίας καί προβάρουν τά κατασκευάσματα τῆς στιγμῆς.

Οἱ ἐπαγγελίες γιά πρόοδο καί ἀνανέωση, κυρίαρχες στήν πίστα τῆς κοινωνικῆς ἀναμέτρησης, ἠλεκτρίζουν, πρός καιρό, τίς μάζες. Ἐντυπωσιάζουν τίς πέντε αἰσθήσεις. Μαγεύουν τίς ἀνύστακτες, ἀλλά καί τίς νυσταγμένες συνειδήσεις. Καί πλάθουν τό καινούργιο ὅραμα. Τήν ἀπαγκίστρωση ἀπό τήν ἄγονη καί ἀνώφελη προσκόλληση στό “παλιό” καί “σαθρωμένο” μοτίβο ζωῆς, πού εἶναι προϋπόθεση γιά τή δυναμική διείσδυση καί τήν ἔνταξη στά κυκλώματα τῆς προοδευτικῆς ἐλίτ. Οἱ κράχτες ἤ, ἀκριβέστερα, οἱ ἔμποροι τοῦ ἐκσυγχρονισμοῦ ὑπόσχονται τήν ἐμπειρική γνώση τῆς πολυεπίπεδης, μετανεοτερικῆς  ἀνάπτυξης. Καί τήν καθιέρωση κλίματος ἀσάλευτης εὐημερίας καί ἀδιάκοπης προοδευτικῆς ἐξέλιξης. Ἄν τό ὅραμα αὐτό ἀποδειχτεῖ θετικό καί ἀποτελεσματικό, ἤ ἄν καταντήσει οὐτοπική περιπλάνηση, κανένας τους δέν προβληματίζεται. Καί κανένας δέν μπαίνει στόν κόπο νά ἐκφέρει νηφάλια, μετρημένη κρίση. Ὁ ντόρος τῆς προπαγάνδας εἶναι ἔντονος καί μονόχνωτος. Οἱ ἐπαγγελίες συναρπαστικές. Παθιάζουν τόν κουρασμένο, σημερινό ὁδοιπόρο τοῦ βίου. Καί τόν δένουν στό ἅρμα τῆς μεθυσμένης καί ἀλόγιστης αἰσιοδοξίας.  

Πλάϊ στό μηχανισμό, πού φωτογραφίζει καί διαφημίζει τήν προοδευτικότητα, βρίσκεται στημένο τό δεύτερο, ἐπικουρικό, μεγάφωνο. Στόχος του ἡ ἐξουδετέρωση τῆς ὁποιασδήποτε ἀντίστασης. Μέ τά συνθήματά του καί μέ τήν ἔντασή του, οἰκτείρει ἀπαξιωτικά τήν ὁμάδα τοῦ κοινωνικοῦ σώματος, πού κατηγορεῖται ὡς προσκολλημένη στό θαυμαστικό φωτισμό τοῦ “χθές” καί τοῦ “προχθές”. Στό ὅραμα τῶν παππούδων καί τῶν προπαππούδων. Καί στή στενοκεφαλιά(!!!) τῶν γενεῶν, πού δέ φωτίστηκαν ἀπό τήν πλούσια(!!) γνώση τῆς νεοτερικότητας καί δέν καρπώθηκαν τίς συναρπαστικές χαρές τῆς ἐκσυγχρονισμένης κουλτούρας. Ἡ ἀναφορά στή “συντήρηση” γίνεται πάντα μέ τόνο περιφρόνησης στούς στενοκέφαλους καί στούς φονταμενταλιστές. Καί μέ στόμφο δοξασμοῦ καί αὐτοδοξασμοῦ τῶν ἀνοιχτομάτηδων καί “προοδευτικῶν” παραγόντων τῆς ἐποχῆς μας. Φωτογραφίζονται -αὐτόματα καί σέ πλήρη ἀντίθεση- δυό κόσμοι. Δυό ἀντίπαλα φρούρια. Δίχως γέφυρα κοινωνίας. Δίχως τή χρήση γλωσσάριου κατανοητοῦ καί πειστικοῦ καί στίς δυό πτέρυγες. Καί δίχως ἔντιμη, ἀναλυτική ἐκδίπλωση τῶν προβληματισμῶν, πού εἰσάγουν τά φανταχτερά, ἀλλά σπασμωδικά συνθήματα στήν τραχειά ἐπικαιρότητα.

Μέσα σ᾿ αὐτό τόν ὀρυμαγδό, πού καταπιέζει ὅλους μας, θά τολμήσω νά ἐμπιστευτῶ στούς φίλους ἀναγνῶστες τόν ἀνήσυχο στοχασμό μου. Τά ζοφώδη ἐρωτήματα, πού σταλάζει μέσα μου ἡ προπαγάνδα τῆς ἀέναης ἀλλαγῆς καί, πού δέ συνοδεύονται ἀπό τήν ἀναγκαία ἐξήγηση. Καί τίς καθημερινές, τραυματικές ἐμπειρίες, πού ἀνατρέπουν τή διαλεκτική τῶν προπαγανδιστῶν τῆς ἐξελιγμένης νεοτερικότητας καί ἀφήνουν μετέωρη τή συνείδηση.

Τό πρῶτο ἐρώτημα, πού πιστεύω πώς εἶναι ἐρώτημα καί ἄλλων πολλῶν: Ἡ προπαγάνδα τῆς ἀδιάκοπης ἀλλαγῆς ἀσκεῖται πάντοτε μέσα στό κλίμα τῆς ἀσάφειας. Ἐπαναλαμβάνεται σάν σύνθημα, σάν στόχος ἀγώνα, σάν ὄνειρο εὐτυχίας, ἀλλά ποτέ δέν καθορίζεται, μέ ἀκρίβεια καί μέ ἐπαρκή ἀνθρωπολογική καί ἱστορική θεμελίωση, ποιά εἶναι τά κεφάλαια τῶν ἐπί μέρους ἀλλαγῶν. Ποιό εἶναι τό εὖρος της. Καί ποιό τό βάθος της. Ποιά εἶναι τά δῶρα, πού ὁραματίζεται νά φέρει στήν ἀνθρώπινη ὕπαρξη. Ποιά ἀναβάθμιση στόν κοινωνικό ἱστό. Καί, πολύ περισσότερο δέν κατατίθενται, σέ δημόσια κρίση καί εὐσυνείδητη -ἀπολιτική καί ἀσυμφεροντολογική- ἐκτίμηση, τά ἀποτελέσματα τῆς, ἴσαμε σήμερα, ἀγωνιστικῆς ἐμπειρίας. Δέν προτίθεμαι νά ἰσχυριστῶ, πώς οἱ δικές μου ἀνησυχίες καί οἱ δικοί μου προβληματισμοί θά τροχιοδρομήσουν πρός τήν ἐπίλυσή του τό καυτό πρόβλημα. Ἐκεῖνο, πού μέ ἐνισχύει στή δημοσιοποίηση τῶν στοχασμῶν μου, εἶναι ἡ ἐμπειρική ἐπαλήθευση, πώς δέν εἶναι μόνο δικοί μου, ἀλλά μιᾶς εὐρύτατης, ἀνήσυχης καί προβληματισμένης κοινότητας.