Ἄρθρο ἀπό τό περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», τεῦχος 232, 1 Ἰουλίου 2008 

Ἀπόσταγμα σοφίας

 

Μητροπολίτου Ἀττικῆς και Μεγαρίδος Νικοδήμου

Βλέπω τό κοντέρ τῶν κοινωνικῶν ἀλλαγῶν, πού χαρακτηρίζονται καί προβάλλονται ὡς βηματισμοί τῆς ἀέναης καί ταχύτατης ἀνάπτυξης, νά τρέχει σά δαιμονισμένο. Καί μέσα μου θεριεύει ὁ τρόμος. Πῶς μπορεῖ αὐτή ἡ ξέφρενη καί ἀδιευκρίνιστη αὐτοπαράδοση στήν ταχύτητα νά ἐξασφαλίσει, στήν καθεμιά, ἀναντικατάστατη ὕπαρξη καί στή σύνολη ἀνθρώπινη οἰκογένεια, τίς προϋποθέσεις γιά σωστή ἄθληση στό γήπεδο τῆς προόδου; Πῶς νά ὁριοθετήσει καί νά διατηρήσει τά ἀπαραίτητα χρονικά περιθώρια γιά προσεκτική μελέτη, γιά ἐξαντλητική ἔρευνα καί γιά σώφρονα ἀποτίμηση τοῦ κατεστημένου -ὑπό διαγραφή καί ἀπόσυρση- σχήματος, πρίν τό ἀπαξιώσει ὡς ξεπερασμένο καί πρίν ἀποφασίσει νά τό πετάξει στόν κάδο τῶν ἀπορριμμάτων τῆς ἱστορίας; Πῶς, μπροστά στόν ὄγκο τῶν προσφορῶν καί στή θύελλα τῶν ἀλλαγῶν, νά χαράξει ὁ καθένας ἀπό μᾶς, βιαστικά καί ἀνεξέταστα, ἕνα Χ διαγραφῆς καί ἀπεμπόλησης πάνω στό μόχθο, στή χαρά ἤ στο κλάμα, τῶν προηγούμενων ὁδοιπόρων τοῦ βίου, τῶν γονιῶν μας καί τῶν παππούδων μας καί νά δεχτεῖ, ὡς αὐθεντική, ὡς ἐγγυημένη ἀνανέωση καί πρόοδο, αὐτό, πού ἐμφανίστηκε, μόλις χτές ἤ σήμερα τό πρωΐ, στή βιτρίνα τῆς σκοτεινῆς διαπλοκῆς;

Καί νά πειστοῦμε, πώς ἡ πρόταση τοῦ νέου σχήματος, ἡ πλουμιστή διαφήμιση καί ἡ προπαγάνδα, εἶναι γεννήματα ἔλλογης, συστηματικῆς καί προσεκτικῆς ἐπεξεργασίας -πού ἔτσι κι ἀλλιῶς- χρειάζεται χρόνο, ὑπεύθυνες ἀναλύσεις τῶν νέων προτάσεων καί προκαταρκτικούς ὑπολογισμούς τῶν ἐνδεχόμενων ἀρνητικῶν συνεπειῶν τους;

Ἄν τό χτεσινό μοντέλο ζωῆς τό σβήνουμε μέ μιά μονοκοντυλιά καί τό ἑπόμενο τό ἀγοράζουμε(!), σάν προϊόν μιᾶς χρήσης καί τό κάνουμε πηγή ἔμπνευσης καί τρόπο ζωῆς μας γιά ἕνα καί μόνο ἡμερονύκτιο, ποιά βεβαιότητα μποροῦμε νά ἔχουμε γιά τήν ὁμαλή ἀνάπτυξη τῆς προσωπικότητάς μας καί γιά τήν ἀποφυγή ἐμπλοκῶν, πού θά ματαιώσουν τά ὄνειρά μας καί θά εὐτελίσουν τούς ἀγῶνες μας; Ἀρνεῖσαι ποτέ, ἐξ ἀφορμῆς μιᾶς στιγμιαίας παρόρμησης ἤ ἐξ αἰτίας μιᾶς ἀπρόσμενης, αἰνιγματικῆς πινακίδας, τή λεωφόρο μέ τήν ἐγγυημένη σήμανση, πού τήν ἔχεις περπατήσει καί διακατέχεσαι ἀπό τή βεβαιότητα, ὅτι θά σέ φέρει στό στόχο σου;

Στούς διαδοχικούς βηματισμούς τῆς ἐπιστήμης καί στά τολμηρά, ἐκπληκτικά ἀνοίγματα τῆς σύγχρονης τεχνολογίας οἱ προσεκτικές μετρήσεις, οἱ ἀτέλειωτες, ἐπαναληπτικές δοκιμές καί ἡ ὀργάνωση συνθηκῶν ἐξομοίωσης, γιά τήν ἐπισήμανση, τήν πρόγνωση καί τήν πρόληψη τῶν πιθανῶν ἀτυχημάτων, ἀποτελοῦν μεθόδευση sine qua non, δέν κατακυρώνεται ὡς καινούργια, προοδευτική ἀνακάλυψη καί δέν παραδίνεται σέ δημόσια χρήση τό ἐπιστημονικό ἤ τό τεχνολογικό ἐπίτευγμα.

Ἄν, ὅμως, ἀπό τό σπουδαστήριο τῶν μελετῶν καί τό ἐργαστήρι τῶν δοκιμῶν δέν λανσάρεται ἡ ἀνακάλυψη ἤ, πολύ περισσότερο, ὁ ἀρχικός σχεδιασμός γιά μιά ἀνακάλυψη, μέ ποιά λογική καί μέ ποιά ἐξασφάλιση μπορεῖ νά διαφημίζεται καθημερινά ἕνα καινούργιο life-style, μέ τήν ἀπαίτηση νά γίνει ἄμεσα ἀποδεκτό ἀπό τήν εὐρύτατη λαϊκή μάζα καί νά ἀναγνωριστεῖ ὡς ἐχέγγυο γνήσιας προόδου καί ὡς ταυτότητα καταξίωσης τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου;

Ἔχω ἐντυπωσιαστεῖ ἀπό μιά σύντομη, ἀλλά καίρια κρίση ἑνός σοφοῦ καί ἁγίου τῆς ᾿Ορθόδοξης ᾿Εκκλησίας μας, τοῦ μαρτυρικοῦ Ἀρχιεπισκόπου τῆς Βασιλεύουσας Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου. Καί ἔχω μείνει, γιά πολύ, σέ στοχαστική μελέτη τοῦ μηνύματός της. Γράφει ὁ ἅγιος σέ ἐπιστολή του, πού τήν ἀπευθύνει στόν ἐκλεκτό του φίλο, στόν ἱερέα Σακερδώ: “Οὐ δόκιμον τό ἀπείραστον· τό δέ βασανισθέν ἐν τοῖς πράγμασι δοκιμώτερον, ὡς ἐν καμίνῳ χρυσός” (Ἐπιστ. CCXIV). Αὐτό, πού δέν ἔχει περάσει ἀπό ἔλεγχο καί πειράματα, δέν εἶναι δόκιμο. Ἀντίθετα, ἐκεῖνο, πού ἐλέγχεται βασανιστικά κατά τήν καθημερινή πράξη, ἀποδεικνύεται στέρεο καί ἀποδοτικό. Καταγράφεται ὡς πολύτιμο ἀπόκτημα τῶν συγκεκριμένων προσώπων, ἀλλά καί ὁλόκληρης τῆς ἀνθρώπινης οἰκογένειας. Καί ἀναγνωρίζεται ὡς ἐξευγενισμένο παράγωγο τοῦ πολιτισμοῦ.

Μπορεῖτε νά ἔχετε διαφωνίες καί ἀντιρρήσεις, διαβάζοντας αὐτή τή διάφανη, θεμελιακή ἀρχή, πού διατυπώνει ὁ ἅγιος Γρηγόριος; Νοιώθετε ἱκανοί νά ἀπορρίψετε, μέ βίαιη κίνηση, τό στοιχεῖο ζωῆς, πού στηρίζει καί καταξιώνει τόν ἄνθρωπο καί νά υἱοθετήσετε, μέ ἄκρατο ἐνθουσιασμό, τό ἀδοκίμαστο καί τό ἄγνωστο; Ἤ ξεθαρρεύετε, ἔστω, νά ἐπιφυλαχτεῖτε στήν πρόταση ἀποδοχῆς του, μέ τόν ἰσχυρισμό, ὅτι μπλοκάρει τή ραγδαία πολιτιστική ἐξέλιξη καί καθηλώνει τόν ἄνθρωπο στή συντηρητικότητα καί στή στασιμότητα τῶν περασμένων αἰώνων; Μιά τέτοια στάση σηματοδοτεῖ ἐπιπολαιότητα, πού παγιδεύει τή νοημοσύνη, καταργεῖ τήν ἐλεγκτική κρίση, ἀκυρώνει τό προνόμιο ἐπιλογῆς καί μεταποιεῖ τό ἐλεύθερο ἀνθρώπινο πρόσωπο σέ ὑπηρέτη τῶν συμφερόντων τῆς ἄρχουσας πολιτικῆς καί οἰκονομικῆς ὀλιγαρχίας.

Αὐτή τή σοφή διαπίστωση, ἔχει κληροδοτήσει στήν ἱστορία μας καί στίς ψυχές μας ὁ ἀνήσυχος, ἀλλά καί βαθύς γνώστης τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς δάσκαλος καί ποιμένας τῆς ᾿Εκκλησίας μας. Σ᾿ αὐτό τό συμπέρασμα φτάνουμε ὅλοι μας, παλαιότεροι καί σύγχρονοι, ἄν θέσουμε μέ ἐντιμότητα τά σχετικά ἐρωτήματα στίς ψυχές μας καί ἄν προχωρήσουμε στήν ἐπεξεργασία τους καί στή χάραξη σχεδίου ζωῆς, μακριά ἀπό ἀπό τίς Σειρῆνες τῆς ἐκμοντερνισμένης ἀπάτης.