† ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
ΑΤΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΡΙΔΟΣ
ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ
Ἄρθρο ἀπό τό περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», τεῦχος 334, Μάρτιος-Ἀπρίλιος 2014
ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ |
Ἡ στάση
τοῦ Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου
στό
ἐκκλησιαστικό πρόβλημα
2. Οἱ πρῶτες προσπάθειες
Ἡ πρώτη ἐπιτροπή-ὁ Δωρόθεος
(Φωτογραφία: Μητροπολίτης Δωρόθεος Γιανναρόπουλος)
Ἀρχιμ. Εἰρηναίου Μπουσδέκη
Μέ χαμηλούς τόνους, σέ μιά προσπάθεια συνδιαλλαγῆς γιά τήν ἐπίτευξη τῆς ἑνότητας στό σῶμα τῶν ἱεραρχῶν, ξεκίνησαν ὁ Ἀττικῆς Νικόδημος καί οἱ ἄλλοι 5 (οἱ ἐπιζῶντες) ἔκπτωτοι ἀδελφοί του τίς κινήσεις τους, μετά τίς 13 ἀποφάσεις τοῦ Σ.τ.Ε., πού τούς δικαίωναν. Ἀντίθετα, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Σεραφείμ μετά τήν ἔκδοση τῶν ἀποφάσεων τοῦ δικαστηρίου ξέσπασε σέ ἐκρήξεις ὀργῆς: “Αὐτή ἡ ἀπόφαση εἶναι ἐξοργιστική. Εἶναι δάκτυλος τῆς Πολιτείας στά τῆς Ἐκκλησίας καί δέ θά τό ἀνεχθοῦμε” (ἡ νομιιμότητα ἤ ὄχι τῶν πράξεων τῆς διοίκησης ἑνός Νομικοῦ Προσώπου Δημοσίου Δικαίου -τέτοιο πρόσωπο εἶναι νομικά ἡ Ἐκκλησία- δέν κρίνεται πάντα ἀπό ἕνα διοικητικό δικαστήριο;) “Ἐγώ εἶμαι ἀντάρτης καί ἔχω πολεμήσει στά βουνά. Θά πάρω τό τουφέκι καί θά βγῶ”. Γνωρίζοντας ὅμως ὅτι δέν χωρεῖ ἀντάρτικο σ’ αὐτά τά πράγματα ἔδειξε ἀμέσως τό καινούργιο του πρόσωπο. Ἔριξε στό τραπέζι μιά πρόταση πού ἦταν ἕνας διπλωματικός ἑλιγμός. Ἔκτοτε πλεῖστες φορές ἐπανέλαβε τέτοιου εἴδους ἑλιγμούς. Δεῖτε τί γράφει ὁ μητροπολίτης Ἀττικῆς Νικόδημος στό μνημειῶδες βιβλίο του “Εἰπέ τῇ Ἐκκλησία” (σελ. 305-307):
“Τρεῖς μέρες εἶχαν περάσει ἀπό τότε πού μέ τίς δηλώσεις του (ὁ Ἀρχιεπίσκοπος) ὑποσχέθηκε κεραυνούς. Καί παρουσιάστηκε σάν εἰρηνοποιός. Ἐμφανίστηκε μελιστάλακτος. Δήλωσε ὅτι ἐπιθυμεῖ τήν εἰρηνική λύση τοῦ προβλήματος. Καί πρότεινε τή σύσταση ἐπιτροπῆς, πού θά μελετήσει τό θέμα καί θά κάνει προτάσεις. Στήν ἐπιτροπή ἔβαλε δικά του πρόσωπα. Τόν Μητροπολίτη Ἄνθιμο, πού εἶχε καταλάβει τόν θρόνο τοῦ Ἀλεξανδρουπόλεως Κωνσταντίου κι ἦταν ἄμεσα ἐνδιαφερόμενος, τόν Ἰωαννίνων Θεόκλητο καί τόν Τίτο, πού κι αὐτός ὑπαγόταν στήν κατηγορία τοῦ Ἀνθίμου, γιατί εἶχε καταλάβει τή Μητρόπολη Παραμυθίας. Κι ὅρισε ὁ ἴδιος καί τούς Μητροπολίτες, πού, σάν ἐκπρόσωποι τῶν 8, θά ἐπικοινωνοῦσαν μέ τήν ἐπιτροπή. Τόν Παραμυθίας Παῦλο καί τόν Τρίκκης Σεραφείμ.
.................................................................
...Ἡ ἐπιτροπή ἄρχισε νά δουλεύει. Κανένας μας δέν ἤξερε ποιές διαβουλεύσεις γίνονταν στό παρασκήνιο. Ἀργότερα ἀποκαλύφτηκε ὅτι γιά κάθε της κίνηση ἡ ἐπιτροπή ἔπαιρνε τή συγκατάθεση καί τήν ἔγκριση τοῦ Σεραφείμ. Ὡστόσο, κανένας μας δέν ἀρνήθηκε τόν διάλογο. Δεχτήκαμε τήν ἐπικοινωνία καί προσπαθήσαμε νά συμβάλουμε στήν προώθηση τοῦ ἔργου ἀποκαταστάσεως τῆς ἑνότητας.
Κάνοντας μιά ὑπέρβαση τῆς προσωπικῆς μου πικρίας, ἀποφάσισα νά ἐπισκεφτῶ καί τόν Μητροπολίτη Δωρόθεο, στό Μητροπολιτικό Μέγαρο τῆς Ἀττικῆς.
Ὅταν μέ εἶδε αἰφνιδιάστηκε. Ἔκανε πώς δέ μέ γνώρισε.
Τοῦ ἀνακοίνωσα τόν σκοπό τῆς ἐπισκέψεώς μου.
Αὐτή τή στιγμή, τοῦ εἶπα, ὁμολογῶ ὅτι μέσα μου ἔχω θησαυρίσει μία πικρία, ἐξ αἰτίας ὅλων αὐτῶν πού διαδραματίστηκαν στό διάστημα τῆς δεκαεπταετίας. Ὅμως, ἐπιθυμία μου εἶναι νά τό ξεπεράσουμε μέ μιά κίνηση ἀδελφοσύνης. Νά συναντηθοῦμε στήν Ἁγία Τράπεζα. Νά συλλειτουργήσουμε. Καί νά κοινωνήσουμε «ἐν ἀγάπῃ» τό Πανάγιο Σῶμα τοῦ Κυρίου μας.
Στήν ἀρχή ἔδειξε ἐφεκτικός καί ταραγμένος. Μετά, κατά τή συνήθειά του, ἄρχισε νά ἀραδιάζει διπλωματικές πραμάτειες. Μοῦ εἶπε πώς αὐτός δέν ἤθελε νά ρθεῖ στήν Κηφισιά, ἀλλά ὑποχρεώθηκε νά δεχτεῖ, γιατί ἀλλοιῶς θά τόν καθαιροῦσαν. Ὅτι τώρα πιά εἶναι γηρασμένος καί δέχεται νά πάει στά Νέα Λιόσια καί ν’ ἀφήσει σέ μένα τή διαποίμανση τῆς Μητροπόλεως.
Ἡ συζήτηση δέν ὀξύνθηκε. Εἰρηνικά ἀποχωριστήκαμε.
Τήν ἑπόμενη μέρα μέ ἐπισκέφτηκε ὁ Μητροπολίτης Ἄνθιμος, σάν ἐκπρόσωπος τῆς ἐπιτροπῆς, γιά νά συζητήσουμε. Μοῦ ἀνακοίνωσε ὅτι ἡ ἀρχική πρόταση καί πρόθεση τῆς Συνόδου ἦταν ἴσαμε τά Χριστούγεννα νά εἶχε λυθεῖ τό θέμα. Καί νά συναντηθοῦμε ὅλοι σέ μιά κοινή Θεία Λειτουργία καί σέ γεῦμα ἀγάπης, γιά νά γιορτάσουμε τήν ἀποκατάσταση τῆς ἑνότητας. Συμπλήρωσε, ὅμως, ὅτι, στό μεταξύ, διάφοροι παράγοντες προσπάθησαν νά ὑψώσουν ἐμπόδια. Κι ὁ Ἀρχιεπίσκοπος βρίσκεται αὐτή τή στιγμή σέ ταλάντευση.
Κουβεντιάσαμε ὥρα πολλή. Τοῦ πρότεινα -ἀνάμεσα στά ἄλλα- κοινή συνάντηση μέ τόν Μητροπολίτη Δωρόθεο. Νά τόν ἐπισκεφτοῦμε στήν Κηφισιά καί νά προσπαθήσουμε νά βροῦμε φόρμουλα.
Δέχτηκε τήν πρότασή μου. Ἀργά τό βράδυ, ὅμως, μοῦ τηλεφώνησε πώς ἡ πρότασή μου δέν γίνεται δεκτή ἀπό τόν Δωρόθεο, ἐπειδή τήν προηγούμενη μέρα τόν ἐπισκέφτηκα κι ἔκανα προσπάθεια νά καταλάβω τή Μητρόπολη. Συμπληρωματικά μοῦ ἀνακοίνωσε ὅτι οἱ συγκεκριμένες προτάσεις μου συναντοῦν ἀντίδραση ἀπό ψηλά. Δηλαδή ἀπό τόν Προκαθήμενο.
Ἀπό κείνη τή στιγμή μέ ἐγκατέλειψε καί ἡ ἰσχνότερη ἐλπίδα. Σταμάτησα τόν διάλογο. Δέν ὑπῆρχε περίπτωση νά βροῦμε συναινετική λύση.
Ἄλλωστε καί τά ρεπορτάζ τῶν ἐφημερίδων καί οἱ πληροφορίες πού κυλοῦσαν ἀπό ἀκριτομύθιες ἤ σκόπιμους ψιθύρους καί περνοῦσαν ἀπό στόμα σέ στόμα, δέν διάλυαν τά σύννεφα ἀπό τόν σκοτεινό ὁρίζοντα. Ἀντίθετα, τόν ἔκαναν πιό σκοτεινό καί τίς πιθανότητες συμφιλιώσεως τίς μηδένιζαν”.
Καί σέ ἕνα δεύτερο κείμενο, πού αὐτό τό ἔστειλε τόν ἑπόμενο χρόνο στόν μητροπολίτη Δωρόθεο, ἐπανέρχεται στά διαμειφθέντα στή συνάντησή τους αὐτή καί μέ παρρησία τοῦ δηλώνει ὅτι τόν ἐνέπαιξε. Διότι, παρουσία μαρτύρων, στήν ἀρχή τοῦ εἶπε ὅτι εἶναι ὀγδόντα χρονῶν, δέν διαθέτει ζωτικές δυνάμεις καί εἶναι ἕτοιμος νά τοῦ παραδώσει τήν μητρόπολη. Στή συνέχεια ὅμως ἄρχισε νά φωνασκεῖ καί νά διαδίδει ψεύδη σέ αὐτιά Ἀρχιεπισκοπικά καί ὑπουργικά (στόν Σωτήριο Κούβελα), ὅτι δῆθεν ὁ Νικόδημος πῆγε νά καταλάβει τήν μητρόπολη. Δεῖτε τό κείμενο:
“10 Σεπτεμβρίου 1992
Πρός
τόν Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην
κ. Δωρόθεον Γιανναρόπουλον
ΚΗΦΙΣΙΑΝ
Σεβασμιώτατε
Μέ βαθυτάτην λύπην, διά τά ἐπί δεκαοκταετίαν ὅλην διατρέξαντα, ἰδίᾳ δέ διά τά κατά τήν τελευταίαν διετίαν ἀποτολμηθέντα, ἀναγκάζομαι νά ἀπευθύνω πρός ὑμᾶς τήν παροῦσαν μου ἐπιστολήν καί νά θέσω ὑμᾶς πρό τῶν ἐπισκοπικῶν εὐθυνῶν σας.
.................................................................
...Ἐκτός ἀπό τήν κοινήν δήλωσίν μας πρός τήν Ἱεράν Σύνοδον, ἐγώ προσωπικῶς ἐπεδίωξα καί μίαν ἄμεσον ἐπαφήν μαζί σας. Συνέστειλα τήν θλῖψιν μου καί τήν ἀνθρωπίνην πικρίαν μου καί ἦλθον πρός συνάντησίν σας. Ἔσπευσα νά σᾶς δώσω πρῶτος ἐγώ χεῖρα ἀδελφικῆς κοινωνίας. Ὁ ἀδικηθείς καί θλιβείς ὑφ’ ὑμῶν. Ἐπιθυμία μου ἦτο νά εὕρωμεν ἀπό κοινοῦ μίαν μεθόδευσιν, ἡ ὁποῖα θά περιέσωζε τό ἰδικόν σας κῦρος χωρίς νά ἐμπλέκῃ ἔτι μᾶλλον τό ἐκκλησιαστικόν πρόβλημα.
Σεῖς δέν ἀνταπεκρίθητε εἰς τήν πρωτοβουλίαν μου.Ἐθεωρήσατε ὅτι ἔχετε ἀπέναντί σας ἕν μειράκιον, τό ὁποῖον δύνασθε ἀνέτως νά ἐμπαίξετε καί νά παραπλανήσετε. Μοῦ ἐδηλώσατε -τό ἐνθυμεῖσθε, ὑπάρχουν ἄλλωστε καί μάρτυρες- ὅτι κατελάβατε τήν Μητρόπολιν Ἀττικῆς χωρίς νά τό θέλετε. Καί ὅτι εἶσθε ἕτοιμος νά μοῦ παραδώσετε τήν Μητρόπολιν, δοθέντος μάλιστα ὅτι ἔχετε φθάσει εἰς τό ὀγδοηκοστόν ἔτος τῆς ἡλικίας σας καί δέν διαθέτετε πλέον ζωτικάς δυνάμεις.
Καί ἐνῶ εἰς ἐμέ εἴπατε αὐτά, ἀμέσως μετά τήν ἀναχώρησίν μου ἐσηκώσατε θύελλαν, φωνασκῶν εἰς ἐκκλησιαστικάς καί εἰς ὑπουργικάς ἀκοάς, ὅτι ἐγώ ἦλθον νά καταλάβω τήν Μητρόπολιν. Καί μετά πείσματος διεκηρύξατε ὅτι δέν εἶσθε διατεθειμένος νά προσφέρετε οὔτε σπιθαμήν τῆς Μητροπόλεως δι’ ἐμέ.
Τήν ἰδίαν διακήρυξιν ἐκάματε καί ἐν πληθούσῃ συνάξει τοῦ σώματος τῆς Ἰεραρχίας. Ἔκπληκτοι οἱ ἀδελφοί Ἀρχιερεῖς σᾶς ἤκουον νά δηλώνετε μέ πάθος ὅτι δέν διαθέτετε κανένα ἀπολύτως τμῆμα τῆς Μητροπόλεως, ὡσάν νά ἐπρόκειτο περί τμήματος τῆς πατρικῆς σας περιουσίας. Δέν εἴχατε κάν ὑποπτευθῆ ὅτι μετά τήν ἔκδοσιν τῆς ἀποφάσεως τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας ἐπανήλθομεν εἰς τό STATUS QUO τό πρό τῆς δικῆς μου ἀπομακρύνσεως καί ἑπομένως σεῖς οὐδεμίαν διοικητικήν ἁρμοδιότητα ἤ δικαίωμα ἔχετε ἐπί τῆς περιφερείας τῆς Μητροπόλεως Ἀττικῆς...
.................................................................
Ἡ παροῦσα μου κοινοποιεῖται καί πρός ἅπαντας τούς εὐλαβεστάτους ἱερεῖς τῆς καθ’ ἡμᾶς Ἱερᾶς Μητροπόλεως.
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
Ο ΑΤΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΡΙΔΟΣ
ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ”
Ἀπό ὅλα τά παραπάνω διερωτᾶται κανένας: Ποιός φταίει γιά τήν κατάλυση τοῦ κλίματος συναίνεσης; Ὁ Ἀττικῆς Νικόδημος ζήτησε λύσεις καί ἀπό τό μέλος τῆς ἐπιτροπῆς Ἄνθιμο καί ἀπό τόν ἴδιο τόν Δωρόθεο, πού ἀντικανονικά κατέλαβε τό θρόνο του. Ὁ Ἄνθιμος φάνηκε πώς ἀδυνατοῦσε νά προχωρήσει τίς προτάσεις στίς ὁποῖες κατέληγε στίς συζητήσεις μέ τούς 6 μητροπολίτες, γιατί ἔβρισκε “ἀντίδραση ἀπό ψηλά”. Μέ ἁπλούστερα λόγια μποροῦμε νά ποῦμε: Ἀπό τήν πλευρά τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Σεραφείμ δέν ὑπῆρχε εἰλικρίνεια καί ἐντιμότητα παρά μόνον διπλωματικός ἑλιγμός. Ἐξωτερικά προσπαθοῦσε νά φαίνεται συναινετικός, ὅτι δηλαδή δίνει εὐκαιρίες ἐπιλύσεως τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ θέματος. Μόλις ὅμως ἡ ἐπιτροπή πήγαινε νά προχωρήσει λίγο σέ συναινετικές λύσεις τορπίλιζε τήν ἐργασία της. Φαινόταν πρός τά ἔξω ὅτι προσπαθεῖ, ἀλλά ὁ ἴδιος ἐξουδετέρωνε κάθε κίνηση ἐπίλυσης. Κέρδιζε ἔτσι χρόνο, στέλνοντας τή λύση τοῦ προβλήματος στίς Καλένδες. Καί, γιά νά φαίνεται ὅτι δέν φταίει ἐκεῖνος γιά τό ναυάγιο, ἔριχνε τίς εὐθῦνες στά θύματα τῆς θηριωδίας του.
Ἴδια ἀνειλικρίνεια ἔδειξε καί ὁ ἀντικανονικά καταλαβών τήν Ἀττική Δωρόθεος: Ἐνώπιον τοῦ Νικοδήμου διαβεβαίωνε ὅτι θά τά ἔδινε ὅλα, λόγῳ τῆς μεγάλης ἡλικίας του, καί ἰσχυριζόταν ὅτι θά παραδώσει τήν μητρόπολη στόν Νικόδημο, καί μετά φώναζε μέ δύναμη ὅτι δέν δίνει σπιθαμή γῆς. Διέδιδε, μάλιστα, ἀσύστολα ψεύδη, ὅτι δῆθεν ὁ Νικόδημος πῆγε νά καταλάβει τήν μητρόπολη, γιά νά ὀξύνει τό κλίμα ἐναντίον του καί στά ἐκκλησιαστικά καί στά πολιτικά πρόσωπα.
Ἔτσι ἔκλεισε ὁ πρῶτος κύκλος προσπαθειῶν γιά τήν ἐπίλυση τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ προβλήματος. Μέ τήν ἀνεντιμότητα, τήν ἀνειλικρίνεια, τά ψεύδη ἀπό τή μιά μεριά τοῦ Ἀρχιεπισκόπου καί τῶν ἀντικανονικά καταλαβόντων τούς θρόνους. Μέ τήν καλή διάθεση νά βρεθεῖ μιά σχισμή φωτός, συναίνεσης καί διάθεσης γιά τήν ἑνότητα τῆς ἱεραρχίας ἀπό τή μεριά τοῦ Ἀττικῆς Νικόδημου. Μέ τούς διπλωματικούς ἑλιγμούς, τίς δολοπλοκίες καί τίς σκοπιμότητες ἀπό τόν Ἀρχιεπίσκοπο καί τούς συπαραστάτες του, καί μέ τήν διάθεση διαλόγου μέ εὐθύτητα καί εἰλικρίνεια ἀπό τή μεριά τοῦ διωγμένου ἐπισκόπου. Οἱ καιροί πέρασαν μέ τό θέμα ἄλυτο. Τό σκηνικό πάντα ἴδιο. Καμιά διάθεση συνενόησης. Παιχνίδια διπλωματικά, πολιτικοί ἑλιγμοί, πουθενά ὅμως στήν ἐπίσημη διοίκηση δέν χρησιμοποιοῦσαν τήν εὐαγγελική εἰλικρίνεια καί εὐθύτητα.
Θά δοῦμε καί παρακάτω καί ἄλλα ἐπεισόδια στό ἴδιο σκηνικό μέ ἄλλα πρόσωπα. Καί τά προβλήματα ἄλυτα, τό ἀδιέξοδο νά παραμένει.
† ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ
ΑΘΗΝΩΝ
ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ (ΚΟΤΣΩΝΗΣ)
Ἡμερολόγιο Ἄρθρων