Κυριακή της Ορθοδοξίας
Καθοδήγηση στα μονοπάτια της Ορθοδοξίας
(Ιωάν. α΄ 44-52)
Κήρυγμα Αρχιμ. Ειρηναίου Μπουσδέκη
ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ: ΚΤΗΜΑ ΤΩΝ ΛΙΓΩΝ ‘Η ΟΛΩΝ
Όταν μιλάμε για την Ορθοδοξία αισθανόμαστε ένα δέος. Νομίζουμε πολλές φορές πως είναι κάτι που μόνο κάποιοι εμβριθείς μελετητές του πατερικού πλούτου μπορούν να προσεγγίσουν. Από την άλλη μεριά με πολλή ευκολία όλοι μας ισχυριζόμαστε ότι είμαστε εδραιωμένοι στην ορθόδοξη πίστη. Βρισκόμαστε λοιπόν σ’ αυτή την αντίφαση. Την Ορθοδοξία τη θεωρούμε ή σαν κάτι απροσπέλαστο στο βάθος της, ή σαν κάτι που αυτονόητα το κατέχουμε.
Στη σημερινή ευαγγελική περικοπή μερικές απλές ψυχές των πρώτων μαθητών του Κυρίου μας, μας προβληματίζουν και στα δυο επίπεδα. Η Ορθοδοξία δεν είναι ούτε κτήμα των ολίγων, μιας πνευματικής ελίτ, ούτε είναι κάτι που μπορεί κανείς να καυχηθεί ότι το κατέχει με ασφάλεια.
ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ: ΠΟΡΕΙΑ ΖΩΗΣ
Ας έλθουμε όμως στην περικοπή από το ευαγγέλιο του Ιωάννη που ακούσαμε σήμερα για να καθοδηγηθούμε στα μονοπάτια της Ορθοδοξίας. Για να κατανοήσουμε πως Ορθοδοξία σημαίνει πορεία και όχι στατική κατάσταση. Για να κατηχηθούμε από τους απλούς μαθητές στα μονοπάτια αυτής της πορείας.
ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ: ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ
1) Πρώτη κατευθυντήρια γραμμή που μας δίνουν οι πρώτοι απλοί μαθητές του Χριστού είναι το στοιχείο της έντονης αναζήτησης.
ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΣΤΙΣ ΓΡΑΦΕΣ
Ο Φίλιππος και ο Ναθαναήλ ήταν αδέλφια που είχαν όμως κοινές πνευματικές αναζητήσεις. Άνθρωποι που εντρυφούσαν στις Γραφές, στον Μωυσή και τους προφήτες. Απλές ψυχές που ζούσαν με τη γλυκιά προσδοκία του Μεσσία. Βλέπουμε με πόση χαρά μεταφέρει ο Φίλιππος στον Ναθαναήλ το μήνυμα ότι “ευρήκαμεν Ιησούν”. Αυτός είναι για τον οποίο έγραψε ο Μωυσής στο Νόμο του και τον οποίο προανήγγειλαν οι προφήτες. Αλλά δείτε και την αντίδραση του Ναθαναήλ. “Εκ Ναζαρέτ δύναται τι αγαθόν είναι;” Ο Ναθαναήλ παρά τις αντιρρήσεις του αποδεικνύει ότι και αυτός είναι γνώστης των Γραφών και με πολλή αγωνία ελέγχει την ακρίβεια των λεγομένων από τον αδελφό του. Ο Ναθαναήλ γνώριζε πως ο Μεσσίας θα γεννηθεί στη Βηθλεέμ και γιαυτό εκφράζει μια δυστακτικότητα αν ο “Ιησούς από Ναζαρέτ” μπορεί να είναι ο προσδοκόμενος Μεσσίας.
ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΕΥΧΗ
Ένα δεύτερο στοιχείο που αποδεικνύει την έντονη πνευματική αναζήτησή τους είναι η προσευχή. Βλέπουμε στη συνέχεια της περικοπής να αποκαλύπτεται ότι ο Ναθαναήλ ο “αληθινός Ισραηλίτης”, που δεν είχε δόλο μέσα του, γονατιστός κάτω από τη συκιά προσευχότανε. Η εύρεση της αλήθειας είναι έργο μελέτης των Γραφών, είναι όμως και έργο πυρπολημένης καρδιάς που ποθεί να βρεί τον Κύριο· καρδιάς που εκφράζει αυτό τον πόθο με προσευχή.
ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ
Ένα τρίτο στοιχείο που ολοκληρώνει την εικόνα της αναζήτησης των δύο μαθητών είναι ότι οι δυό τους με τον Ανδρέα και τον Πέτρο, που ήταν πατρίδα τους η Βηθσαϊδά, αποτελούσαν μια πνευματική οικογένεια και αντάλλασαν πνευματικές εμπειρίες. Ο Ανδρέας μάλιστα παρουσιάζεται μαζί με τον Ιωάννη σαν μαθητές του Προδρόμου. Η αναζήτηση λοιπόν όλων έμπαινε μέσα στο πλαίσιο της κοινής εκζητήσεως της αλήθειας από μια ολόκληρη ομάδα που ζούσε μέσα στο πνεύμα της αγάπης και της μαθητείας.
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ: ΟΙ ΘΕΡΜΟΙ ΑΝΑΖΗΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ
Μετά από όλα τα παραπάνω μπορούμε να προβληματιστούμε ουσιαστικά κατά πόσο βιώνουμε την Ορθοδοξία σαν αναζήτηση της αληθείας.
Αν θέλουμε πραγματικά να είμαστε φερόνυμοι της κλήσεώς μας, ορθόδοξοι, πρέπει να μπούμε σ’ αυτή την πορεία αναζήτησης που περιγράψαμε παραπάνω.
ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ: ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣ ΚΥΡΙΟΥ
2) Δεύτερη κατευθυντήρια γραμμή για να προσανατολίσουμε τα βήματά μας στα μονοπάτια της Ορθοδοξίας είναι η προσωπική εμπειρία της παρουσίας του Κυρίου στη ζωή μας. Δείτε τη χαρά του Φιλίππου. Είναι μια έκφραση εξωτερική της εσωτερικής εμπειρίας του. ‘Βρήκαμε τον ο Ιησού από την Ναζαρέτ και είναι ο Μεσσίας που περιμέναμε’. Την προηγούμενη μέρα ο Ανδρέας είχε και εκείνος φωνάξει με χαρά στον αδελφό του Πέτρο «Ευρήκαμεν τον Μεσσίαν» μετά από μια ολοήμερη κοινωνία με το πρόσωπο του Χριστού. Και οδήγησε τον Πέτρο στον Κύριο. Ο ίδιος ο Φίλιππος σίγουρα είχε μιλήσει με τον Ανδρέα και τον Πέτρο για την ξεχωριστή εμπειρία που είχαν να συναντήσουν το τόσο ποθητό σ’ αυτούς πρόσωπο του Σωτήρα. Προετοιμασμένος λοιπόν, αλλά ντροπαλός να πάρει ο ίδιος πρωτοβουλία, δέχεται αμέσως το κάλεσμα του Κυρίου. Γεύεται και εκείνος την ξεχωριστή εμπειρία της κοινωνίας με το πρόσωπο του θεανθρώπου.
Αξίζει τον κόσμο να δούμε και την στάση του Ναθαναήλ, που είχε όπως είδαμε τις αντιρρήσεις του, μπροστά στον Κύριο. Η θεϊκή παρουσία διώχνει όλα τα νέφη των αμφιβολιών. Πολύ συνετά ο Ναθαναήλ αντέδρασε στον έπαινο του Κυρίου προς το πρόσωπό του, όταν του είπε: «Ίδε αληθώς Ισραηλίτης εν ω δόλος ουκ έστιν», με την εύλογη απορία: «Πόθεν με γινώσκεις;» Τότε έρχεται η απάντηση του Κυρίου αποκαλυπτική: «Πρό του σε Φίλιππον φωνήσαι όντα υπό την συκήν ίδον σε». Τον είδε πριν τον καλέσει ο Φίλιππος να βρίσκεται κάτω από τη συκιά. Δεν προσδιόρισε όμως μόνο τοπικά την παρουσία του. Είδε τις σκέψεις του ευλαβείς, την επίκλησή του και την εξομολόγησή του να γεμίζουν την καρδιά του, και για αυτό τον απεκάλεσε γνήσιο και πραγματικό Ισραηλίτη, χωρίς δόλο και πονηρία στην καρδιά του. Να τι σημαίνει αποκάλυψη του Θεού. Να τι σημαίνει εμπειρία της παρουσίας του θεανθρώπου και Σωτήρα στη ζωή μας.
ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΓΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ
Ορθοδοξία, αδελφοί μου, είναι αυτή η εμπειρία. Αυτό που δε λέγεται με λόγια αλλά το ζούμε και μας συγκλονίζει. «Γεύσασθε και ίδετε ότι χρηστός ο Κύριος» μας προτρέπει ο ψαλμωδός. Γεύση πνευματική είναι η βαθύτερη εμπειρία του Κυρίου, αναγνώριση της χρηστότητάς του. Σε μια τέτοια γεύση μας προσκαλούν οι απόστολοι που έζησαν τον συγκλονισμό της θεϊκής παρουσίας του.
ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ: ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΟΧΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΝΔΥΜΑ
Αν δεν υπάρχει αυτή η εσωτερική μυστική εμπειρία της παρουσίας του Θεού και Σωτήρα στη ζωή μας τότε σε τι συνίσταται η Ορθοδοξία μας; Εξαντλείται σε στοιχεία εξωτερικά όπως λατρευτικοί τύποι που δεν νοηματίζονται πνευματικά, πνευματική ζωή που διέπεται από ένα νομικισμό και ηθικισμό. Καταντάει η Ορθοδοξία να συνδέεται απόλυτα με στοιχεία του πολιτισμού και της τέχνης. Φτάνουμε να εννοούμε όταν λέγουμε Ορθοδοξία συγκεκριμένους αρχιτεκτονικούς τύπους ναών, συγκεκριμένη τεχνοτροπία στην αγιογραφία, συγκεκριμένη ποίηση και ψαλμωδία στη λατρεία. Επικεντρώνεται λοιπόν σ’ αυτά η προσοχή για να μη χαθεί η Ορθοδοξία και παραθεωρείται το μείζον που είναι η γεύση της παρουσίας του Κυρίου. Χάνεται το περιεχόμενο και τονίζεται με φανατισμό το εξωτερικό ένδυμα που είναι έκφραση του βαθύτατου αυτού περιεχομένου.
Η ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΕΙΝΑΙ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΗ
3) Τρίτη κατευθυντήρια γραμμή στα μονοπάτια της Ορθοδοξίας μας την αποκαλύπτουν οι απλοί αυτοί πρώτοι μαθητές του Κυρίου. Η Ορθοδοξία είναι από τη φύση της ιεραποστολή.
Στις τρεις φράσεις των μαθητών βλέπουμε αυτή την πραγματικότητα. «Ευρήκαμε τον Μεσσίαν», ήταν το ιεραποστολικό μήνυμα του Ανδρέα στον Πέτρο. «Ευρήκαμεν Ιησούν τον από Ναζαρέτ» είναι αυτός για τον οποίο έγραψε ο Νόμος και οι προφήτες, ήταν το ιεραποστολικό μήνυμα του Φίλιππου προς τον Ναθαναήλ. Και όταν έφερε εκείνος τις αντιρρήσεις του, η απάντηση ήταν «έρχου και ίδε». Έλα να ζήσεις και εσύ την ίδια εμπειρία της παρουσίας του θεανθρώπου Χριστού στη ζωή μας. Αυτό είναι το ιεραποστολικό μήνυμα του Ορθοδόξου. Προσκαλεί τον άλλο να γευτεί την εμπειρία που ο ίδιος έχει ζήσει.
ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΜΑΡΤΥΡΙΑ, ΑΓΓΕΛΜΑ, ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ
Θυμόσαστε αδελφοί μου τα λόγια του ευαγγελιστή Ιωάννου στην αρχή της Α΄ Καθολικής επιστολής του; «ό ακηκόαμεν, ό εωράκαμεν τοις οφθαλμοίς ημών, ό εθεασάμεθα και αι χείρες ημών εψηλάφησαν περί του λόγου της ζωής, και η ζωή εφανερώθη, και εωράκαμεν και μαρτυρούμεν και απαγγέλλομεν υμίν την ζωήν την αιώνιον». Αυτό που ακούσαμε δηλαδή, και είδαμε με τα μάτια μας, και ψηλαφίσαμε με τα χέρια μας για τον λόγο της ζωής, και η ζωή μας φανερώθηκε και την είδαμε και μαρτυρούμε και απαγγέλλουμε σε σας την αιώνια ζωή. Η συγκλονιστική εμπειρία των αποστόλων έγινε μαρτυρία, άγγελμα χαρμόσυνο, ευαγγέλιο που μεταδίδεται στους άλλους.
ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ: ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΠΡΑΞΗ
Είναι λάθος να περιορίζουμε την Ορθοδοξία στην ατομική εμπειρία της κοινωνίας με το Σωτήρα Χριστό. Η εμπειρία αυτή αν είναι αυθεντική, εκπηγάζει από την ύπαρξή μας, γίνεται ευαγγέλιο και μεταδίδεται στους άλλους. Η Ορθοδοξία λοιπόν από τη φύση της είναι ιεραποστολική. Όπου στη ζωή της Εκκλησίας υπήρχαν δυναμικές κοινότητες που ζούσαν έντονα την κοινωνία με τον Χριστό προσείλκυαν πλήθη πιστών. Η ίδια η εμπειρία της Εκκλησίας είναι το σημαντικότερο κήρυγμα, η πιο βαρυσήμαντη ιεραποστολική πράξη.
ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ: ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΠΙΣΤΟΥ-ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
Επίλογος: Από τα παρά πάνω κατανοούμε ότι η Ορθοδοξία δεν βιώνεται από τον πιστό αλλά και από το σώμα της Εκκλησίας ως κάτι στατικό. Αποτελεί μια δυναμική κίνηση του καθενός μας και όλης της Εκκλησίας.
ΚΙΝΗΣΗ ΓΙΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ
Α) Πράγματι πότε μπορούμε να ισχυριστούμε ότι φτάσαμε στο μάξιμουμ της αναζήτησης της παρουσίας του Κυρίου στη ζωή μας; Πότε μπορούμε να υπερηφανευτούμε ότι έχουμε εξαντλήσει τον πόθο και την προσευχή για να έχουμε μία φανέρωση του Κυρίου; Μετά από πόση μελέτη των Γραφών και οικοδομητικές ομιλίες από φωτισμένους κήρυκες μπορούμε να φανταστούμε ότι κατέχουμε την αλήθεια;
ΚΙΝΗΣΗ ΓΙΑ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΦΑΝΕΡΩΣΗΣ ΘΕΟΥ
Β) Αλλά και σε πόσο βαθμό έχουμε εμπειρία της φανερώσεως του Θεού. Ο Ναθαναήλ μετά από την αποκάλυψη του Θεού ομολόγησε: «συ ει ο υιός του Θεού, συ ει ο βασιλεύς του Ισραήλ». Και ο Κύριος του αποκάλυψε το ατελείωτο μήκος του δρόμου τόσο της αποκαλύψεως του Θεού όσο και της μεγαλύτερης εμπειρίας του. «μείζω τούτων όψει». Σε λίγο θα δεις τους ουρανούς να έχουν ανοίξει· με την σάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού και την θαυμαστή παρουσία του εδώ στη γη· με τα θαύματά του και την παντοδυναμία του· με το έργο της σωτηρίας που επιτέλεσε και ένωσε τη γη με τον ουρανό, δίνοντας την δυνατότητα στους ανθρώπους να γίνουν ουρανοπολίτες.
ΚΙΝΗΣΗ ΓΙΑ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΗ
Γ) Σε πόσο βαθμό επίσης έχει εκπληρώσει το ιεραποστολικό του χρέος ένας Ορθόδοξος. Είδαμε τους μαθητές αυτές τις απλές και ταπεινές υπάρξεις σε πόσο μεγάλους ιεραποστολικούς άθλους ανοίχτηκαν χωρίς ποτέ να αισθάνονται ότι εξάντλησαν το χρέος τους.
Το ορθόδοξο φρόνημα, αδελφοί μου, είναι στενά συνδεδεμένο με μια δυναμική και αγωνιστική στάση όλων των πιστών μελών της Εκκλησίας για να ζουν την εν Χριστώ ζωή και να μεταδίδουν μήνυμα ελπίδας.
