Το παρακάτω άρθρο δημοσιεύθηκε στό περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», τεῦχος 218, 1-12-2007
Ἐκκλησία ἤ “Χριστιανικός Πολιτισμός”;
Ἄρθρο Ἐλευθερίου Χ. Οἰκονομάκου
Πρό καιροῦ ἔγινε μιά διεθνής ψηφοφορία γιά τήν ἀνάδειξη τῶν συγχρόνων “ἑπτά θαυμάτων”, δηλαδή, ἀρχιτεκτονικῶν μνημείων ἀπό διάφορους λαούς. Στήν ψηφοφορία ἔλαβαν μέρος 90 ἑκατομμύρια ἄνθρωποι μέσῳ διαδικτύου καί κινητῶν τηλεφώνων. Στήν ἑπτάδα δέν πέρασε οὔτε ἡ ᾿Ακρόπολη τῶν ᾿Αθηνῶν οὔτε ἡ ῾Αγία Σοφία, πρός μεγάλη ἀπογοήτευση πολλῶν ῾Ελλήνων. ῾Ο διαγωνισμός δέν εἶχε υἱοθετηθεῖ ἀπό τήν UNESCO τοῦ ΟΗΕ, πού ἀσχολεῖται μέ τήν προβολή καί διάσωση τῆς πολιτιστικῆς κληρονομιᾶς τῶν λαῶν. ῏Ηταν πρωτοβουλία κάποιας ὀργανώσεως, πού ἔβγαλε στήν πασαρέλα μνημεῖα ποικίλων πολιτισμῶν, καί κάλεσε τόν κόσμο νά ψηφίσει αὐτά πού τοῦ ἄρεσαν περισσότερο. Τά πιό πολλά ἦταν ἀρχιτεκτονήματα λατρείας. ᾿Αναρωτιέται κανείς, ἄν ἡ κίνηση αὐτή εἶχε στόχους καλλιτεχνικούς, ἤ ἐξυπηρετοῦσε τή διεθνή τουριστική βιομηχανία, τμῆμα τῆς ὁποίας ἀποτελεῖ ὁ θρησκευτικός τουρισμός. Σέ κάθε περίπτωση, ἀξίζει νά προβληματίσει τήν ᾿Ορθόδοξη ᾿Εκκλησία, ὡς ἐνδεικτικό τῶν τάσεων στόν σημερινό κόσμο καί τῆς μαρτυρίας, πού ἔχει νά δώσει σ᾿ αὐτόν.
Πίσω ἀπό τήν ὑπόθεση αὐτή, εἶναι σαφές ὅτι κρύπτεται μιά μασονικῆς ὑφῆς ἰδέα πολιτιστικοῦ καί θρησκευτικοῦ συγκρητισμοῦ· ὑπό τό βλέμμα μιᾶς ὑπερκείμενης ἀπρόσωπης ἀρχῆς, πού μιλάει μέ τό στόμα τῆς κοινῆς γνώμης, ἀποχαυνωμένης, ἐννοεῖται, ἀπό τά ΜΜΕ, ἀξιολογεῖται καί διαβαθμίζεται ἡ κληρονομιά τῶν λαῶν. Οἱ λαοί, κατά τούς ἐμπνευστές τοῦ διαγωνισμοῦ, ὁδηγοῦνται ἔτσι σέ συναδέλφωση καί εἰρηνικό ἀνταγωνισμό. Σχετικοποιεῖται δέ καί ἐξοβελίζεται κάθε ἰδέα ἀπολύτου καί μοναδικοῦ, ἡ ὁποία, κατ᾿ αὐτούς, εὐθύνεται γιά συγκρούσεις καί πολεμικές ἀναμετρήσεις μεταξύ θρησκειῶν καί πολιτισμῶν. Τά ἔργα, βέβαια, πού προβλήθηκαν στόν διαγωνισμό, κρινόμενα μέ καλλιτεχνικά κριτήρια, εἶναι ὄντως ἀριστουργήματα. Δίκαια χαρακτηρίστηκαν ὡς “θαύματα”. Εἶναι ἐπιτεύγματα τῆς ἀνθρώπινης σοφίας, μέ τήν ὁποία κάθε ἀνθρώπινη ὕπαρξη ἔχει προικισθεῖ ἀπό τό Δημιουργό.
Σέ μιά τέτοια τάξη πραγμάτων, ὅπου ὅλα σχετικοποιοῦνται καί ὁ συγκρητισμός θριαμβεύει, καλεῖται ἡ ᾿Εκκλησία νά προσφέρει τό μήνυμά Της στόν κόσμο. Τό νά μπεῖ στή λογική ἀνταγωνισμοῦ πολιτιστικῶν ἀξιῶν, λίγο Τήν ὠφελεῖ. Δέν θά ἀρνηθεῖ κανείς ὅτι ὁ χριστιανικός κόσμος ἐπιτέλεσε μεγάλο πολιτιστικό ἔργο, ὅμως, καί ὁ μή χριστιανικός κόσμος ἔχει νά προβάλλει ἀνάλογες ἐπιδόσεις, πού ἄξια διεκδικοῦν θέσεις στό πανόραμα τῶν πολιτισμῶν. Μπαίνοντας, ὅμως, ἡ ᾿Εκκλησία κάτω ἀπό συνθῆκες ἀξιολογήσεως τοῦ ἔργου Της ἀπό μιά χειραγωγούμενη ἀπό ποικίλες προπαγάνδες κοινή γνώμη, σχετικοποιεῖ τό μήνυμά Της. Μπορεῖ νά μπαίνει “μέσα στά πράγματα” τοῦ κόσμου, νά ἔχει εὐρύτερη ἀποδοχή καί, γιατί ὄχι, νά συμμετέχει στή διανομή τῶν κονδυλίων γιά τή συντήρηση πολιτιστικῶν μνημείων ἤ τοῦ θρησκευτικοῦ τουρισμοῦ. Αὐτόματα, ὅμως, χάνει κάθε συναίσθηση τοῦ μυστηρίου Της.
῾Η ᾿Εκκλησία ἔχει τήν ὑπαρξιακή βεβαιότητα ὅτι ἀποτελεῖ θεανθρώπινη πραγματικότητα, τό μυστικό Σῶμα ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ. Αὐτή εἶναι ἡ μαρτυρία Της στόν κόσμο καί πρός αὐτήν προσκαλεῖ τούς πάντες. ῎Οχι πρός τήν ὅποια πολιτιστική συνεισφορά Της. ῾Η αὐθεντική ᾿Εκκλησία εἶναι ἁπτό γεγονός αὐτοῦ τοῦ πρόσκαιρου κόσμου ταπεινό, ὅπως ὁ Χριστός, ὅταν περπάτησε στή γῆ, καί ταυτόχρονα ὑπερκόσμιο καί αἰώνιο, πού προσεδρεύει ἐν Χριστῷ στά δεξιά τοῦ Πατρός. Στήν ἱστορική πορεία Της ἡ κυριαρχία ἐπί τῶν λαῶν Τῆς εἶναι κάτι ξένο. ῞Οσοι διατυπώνουν ἀντίθετη θέση, ὡς ἱστορική, τάχα, διαπίστωση, πρέπει νά ξέρουν ὅτι δέν ἔχουν νά κάνουν μέ τήν ᾿Εκκλησία τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά μέ μορφώματα, πού θάλλουν μέσα σέ περιβάλλοντα κοινωνικῶν, χρησιμοθηρικῶν ἤ ὡραιοπαθῶν, “χριστιανικῶν” ἰδεολογημάτων.
Τό μήνυμα τῆς ᾿Εκκλησίας εἶναι ἡ ᾿Αλήθεια. ῾Ο Κύριος, ὅταν ρωτήθηκε κατά τή δίκη Του ἀπό τόν Πιλάτο γιά τό ἔργο Του, τοῦ εἶπε ὅτι ἦλθε στόν κόσμο γιά νά δώσει μαρτυρία γιά τήν ᾿Αλήθεια. Τεχνοκράτης, ὅμως, καί πραγματιστής, ὅπως ἦταν ὁ Πιλάτος, ἐξέφρασε μόνο τό σκεπτικισμό του: “τί ἐστίν ἀλήθεια;” (βλ. ᾿Ιωάν. ιθ΄ 37-39). Δέν θέλησε νά μάθει περισσότερα γιά τήν μαρτυρία, πού ἔδινε ὁ Χριστός μέ τή ζωή καί τή δράση Του. Τόσοι φιλόσοφοι καί δημεγέρτες μιλοῦσαν, (καί σήμερα μιλοῦν), γιά θεούς καί ἀλήθειες!... ῾Ο Χριστός ὅμως, ἔχει σαφῶς διακηρύξει “ἐγώ εἰμί ἡ ἀλήθεια”. ᾿Αποτελεῖ συνειδησιακό βίωμα ὅλης τῆς ᾿Εκκλησίας, ὅτι ἡ ᾿Αλήθεια ἀποκαλύπτει τό Θεό. ῾Ο ἀγαπημένος ἅγιος τῶν Σλάβων ᾿Αλέξανδρος Νέφσκι, (ἡγέτης, πού μέ περιορισμένες δυνάμεις Ρώσων ᾿Ορθοδόξων ἀντέκρουσε στρατιές σιδηρόφρακτες Τευτόνων καί Σκανδιναβῶν, πού θέλησαν, ἐκτός τῶν ἄλλων, σέ συνεννόηση μέ τόν Πάπα, νά καταλάβουν Ρωσικά ἐδάφη γιά νά “συνετίσουν” μέ τίς λόγχες τούς “σχισματικούς”), τό εἶχε ἐκφράσει: “ὁ Θεός δέν βρίσκεται στή δύναμη. Βρίσκεται στήν ἀλήθεια”.
Τό ἔργο τῆς ᾿Εκκλησίας στή γῆ εἶναι βαθύ, μυστικό, χωρίς κραυγές καί φανφάρες, ὅπως θά τό ἤθελαν ἐπικοινωνιολόγοι ὅλων τῶν αἰώνων. ῞Οταν ὁ Θεός κάλεσε τόν Προφήτη ᾿Ηλία νά ἀνέβει στό ὄρος Χωρήβ νά Τόν συναντήσει, τοῦ ἔδωσε τό “στίγμα” Του· Θά φυσήξει θύελλα τρομερή, πού θά συντρίβει ὄρη καί βράχους, ἀλλά δέν θά εἶναι ἐκεῖ ὁ Κύριος. Μετά θά γίνει σεισμός. Οὔτε ἐκεῖ θά εἶναι ὁ Κύριος. Καί μετά θά ἀνάψει πυρκαγιά. Οὔτε ἐκεῖ θά εἶναι. Τέλος, θά ἀκολουθήσει ἁπαλός ψίθυρος λεπτῆς, δροσερῆς, σιγαλῆς αὔρας. ᾿Εκεῖ θά εἶναι ὁ Κύριος (βλ. Γ΄ Βασ. ιθ΄ 11-12). Κατά τό πρότυπο αὐτό τοῦ Κυρίου δέν μπορεῖ παρά νά πορεύεται καί ἡ ᾿Εκκλησία Του. “Οὐκ ἐρίσει οὐδέ κραυγάσει, οὐδέ ἀκούσει τις ἐν ταῖς πλατείαις τήν φωνήν αὐτοῦ” (Ματθ., ιβ~, 19). Δέν θά ἐρίζει μέ κραυγές καί συνθήματα οὔτε θά ἀμιλλᾶται μέ τίς δυνάμεις καί τά δρώμενα τοῦ κόσμου. Κανείς δέν θά ἀκούσει τή φωνή Της σέ θορυβώδεις συγκεντρώσεις στίς πλατεῖες. ῾Η ᾿Εκκλησία ἔχει συνείδηση τῆς μοναδικῆς καί ἀπόλυτης ἀλήθειας, πού κατέχει, καί καλεῖ ὅλο τόν κόσμο: “ἔρχου καί ἴδε”. Οἱ ἐκλεκτοί θά ἀποδεχθοῦν τήν κλήση. Οἱ ἄλλοι θά τήν ἀπορρίψουν, ἴσως, καί νά τήν πολεμήσουν. ῎Εχουν τή δυνατότητα αὐτή βάσει τῆς ἐλευθερίας, πού μᾶς ἔδωσε ὁ Θεός. ᾿Ελευθερία, ἀκόμα καί νά Τόν ἀρνηθοῦμε...
῾Η ᾿Εκκλησία περνᾶ στόν κόσμο τό μήνυμά Της ὡς “αὔρα λεπτή”, εἰρηνική, χωρίς νά ἐπιδιώκει νά κατακυριεύσει συνειδήσεις μέ ἐπίδειξη δυνάμεως, σοφίας ἤ διαφημίση τῶν ἔργων Της. Χωρίς νά καταφεύγει σέ ἐξαπάτηση καί βία. Οἱ ἄνθρωποι τῆς ᾿Εκκλησίας κινοῦνται μεταξύ μας ὡς κοινοί θνητοί. Χωρίς κάποιο ἐξωτερικό γνώρισμα. Πάσχουν, ὅπως ὅλοι μας, σέ κάθε κοινή συμφορά. Δέν ζοῦν σέ καταστάσεις ἰδεοληπτικῆς εὐφορίας, δέν ἀδιαφοροῦν γιά τόν πάσχοντα κόσμο. ᾿Ιδιαίτερα πονοῦν γιά τήν ἀποστασία του. Πολίτευμα, ὅμως, καί ἐλπίδα τους ἔχουν τόν οὐρανό. Εὔχονται καί ἀγωνίζονται γιά νά δοῦν τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ νά ἔρχεται στή γῆ καί θυσιάζονται γι’ αὐτήν. Λέει ὁ Λακτάντιος, (λατίνος Χριστιανός συγγραφέας, πού ἔζησε τόν 3-4 μ.Χ. αἰῶνα): “῾Η θρησκεία (ἡ ᾿Εκκλησία τοῦ Χριστοῦ) δέν ἐπιτρέπεται νά ἐπιβληθῇ βιαίως, ἀλλά πρέπει νά ὑπερασπίζεταί τις αὐτήν οὐχί φονεύων ἀλλά θνήσκων”.
῾Ο ἄνθρωπος δίκαια καυχᾶται γιά τόν πολιτισμό του. ῾Ο πολιτισμός, ὅμως, δέν εἶναι θεανθρώπινη πραγματικότητα, ὅπως ἡ ᾿Εκκλησία. Εἶναι ἔργο ἀνθρώπων, καί μάλιστα μεταπτωτικό. Μένει στά πλαίσια αὐτοῦ τοῦ κόσμου. ᾿Ακόμα καί ὁ πολιτισμός, τόν ὁποῖο δημιούργησαν χριστιανικές κοινωνίες μέ τή συμβολή ἐπίλεκτων μελῶν τῆς ᾿Εκκλησίας, στήν πιό ἰδανική του μορφή, φέρει σπέρματα τῆς πτώσεως τοῦ ᾿Αδάμ. ᾿Ενέχει μέσα του τή ρευστότητα, τή φθορά. Τήν ἀνθρώπινη ἀδυναμία καί εὐτέλεια. Εὔκολα μπορεῖ νά συνυφανθεῖ μέ καταστάσεις βίας ἤ ἐντυπωσιασμοῦ τῶν μαζῶν μέ πρόσχημα, τάχα, νά τίς εὐεργετήσει. ᾿Ας μή τόν παραλληλίζουμε μέ τήν ᾿Εκκλησία, ἡ ῾Οποία μπορεῖ νά ζήσει καί νά δράσει χωρίς αὐτόν.
