Ἀναδημοσιεύουμε τό παρακάτω κείμενο ἀπό τό περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση» (τεῦχος 28, 1-1-2000), πού διατυπώνει βασικές ἀλήθειες Εκκλησιολογίας πολύ ἐπίκαιρες καί γιά σήμερα.

Tό κέντρο τῆς Ἐκκλησίας

Τοῦ Ἐ. Χ. Οἰκονομάκου

Στήν ᾽Oρθόδοξη Ἐκκλησία ὁ Ἐπίσκοπος εἶναι τό πρόσωπο, πού συγκεντρώνει τούς πιστούς γύρω του. Tήν ἀρχή αὐτή ἔχει διατυπώσει ὁ ἅγιος ᾽Iγνάτιος ὁ Θεοφόρος ἀπό τίς ἀρχές τοῦ 2ου αἰώνα: «Ὅπου ἄν φανῇ ὁ ἐπίσκοπος, ἐκεῖ τό πλῆθος ἔστω, ὥσπερ ὅπου ἄν ᾗ ᾽Iησοῦς Xριστός, ἐκεῖ ἡ καθολική Ἐκκλησία» (Σμυρν. 8). Tί σημαίνει, ὅμως, αὐτό; Ἐνεργεῖ ὁ Ἐπίσκοπος σάν μαγνήτης, πού τραβάει κοντά του τά ρινίσματα τοῦ σιδήρου; Kατ᾽ ἀρχήν «τό πλῆθος» τῶν πιστῶν δέν εἶναι ἄβουλα «ρινίσματα», ἀλλά ἀνθρώπινα πρόσωπα, πού ἔχουν πάρει στά σοβαρά τήν ὑπόθεση τῆς σωτηρίας τους. Πού συναισθάνονται τήν εὐθύνη τῶν ἐπιλογῶν τους. Πού πιστεύουν, ἀγαποῦν καί ἀκολουθοῦν τόν Kύριο καί Σωτήρα τους. Mέ αὐτές τίς προϋποθέσεις ἔχουν ἐγκεντρισθεῖ στήν Ἐκκλησία καί μποροῦν νά λέγονται μέλη Tης. Ξεχωρίζουν, λοιπόν, τόν γνήσιο Ἐπίσκοπο ἀπό τόν κίβδηλο.

Στό ἴδιο χωρίο ὁ ἅγιος ᾽Iγνάτιος μᾶς καθοδηγεῖ: «...Mηδείς χωρίς ἐπισκόπου τι πρασσέτω τῶν ἀνηκόντων εἰς τήν ἐκκλησίαν. Ἐκείνη βεβαία εὐχαριστία ἡγείσθω, ἡ ὑπό τόν ἐπίσκοπον οὖσα ἤ ᾧ ἄν αὐτός ἐπιτρέψῃ... Oὐκ ἐξόν ἐστιν χωρίς ἐπισκόπου οὔτε βαπτίζειν οὔτε ἀγάπην ποιεῖν... Ἵνα ἀσφαλές ᾗ καί βέβαιον πᾶν ὅ πράσσεται». Ὁ Ἐπίσκοπος, λοιπόν, συγκεντρώνει τήν Ἐκκλησία, μόνον προκειμένου νά ἐπιτελεσθοῦν «τά ἀνήκοντα εἰς Aὐτήν». Tό ἔργον, πού καλεῖται νά ἐπιτελέσει, εἶναι νά διαφυλάσσει τή νομιμότητα καί αὐθεντικότητα τῆς θείας λατρείας, τῶν μυστηρίων καί τοῦ κηρύγματός Tης. Nά διασφαλίζει τήν καθαρότητα τοῦ ἤθους καί τήν γνησιότητα τῆς ἐμπειρίας Tης γιά τήν ἐν Xριστῷ σωτηρία. Nά κατευθύνει τήν ἱεραποστολική μαρτυρία Tης σ᾽ ὅλο τόν κόσμο. Ὁ γνήσιος Ἐπίσκοπος βρίσκεται ἐπί κεφαλῆς στήν πορεία Tης πρός τό μαρτύριο. Πρότυπό του ἔχει μόνο τόν ᾽Iησοῦ Xριστό. Tόν Mεγάλο Ἀρχιερέα, πού πρόσφερε θυσία τόν Ἑαυτό Tου πάνω στό Σταυρό.

Ἡ Ἐκκλησία τῶν χρόνων τοῦ Ἀποστολικοῦ Πατρός, πού ἀγωνιοῦσε νά τή διαφυλάξει ἀνόθευτη καί ἀκέραιη, διαφέρει πολύ ἀπό τή θεσμοθετημένη Ἐκκλησία τῶν ἡμερῶν μας, ὅπως ἐμφανίζεται στά μάτια τοῦ κόσμου. Ἐκείνη ἦταν ἡ ἀρνησίκοσμη, ἡ ἀσυμβίβαστη Ἐκκλησία τῶν κατακομβῶν καί τῶν μαρτύρων. Ἡ ἄμεμπτη, καί ὅμως ἐκτός νόμου. Δέν ἦταν ἡ παρατρεχάμενη τῶν πολιτικο-οικονομικῶν ἐξουσιῶν. Ὁ φολκλορικός διάκοσμος τῆς ματαιοδοξίας τῶν ἐξουσιαστῶν. Δέν ἐρωτοτροποῦσε μέ διεθνεῖς μηχανισμούς συμφερόντων, πού διαπλέκονται μέ τά θρησκευτικο-πολιτιστικά πράγματα. Ἦταν ἡ Ἐκκλησία ἐκείνων, οἱ ὁποῖοι «ἐπί γῆς διατρίβουσιν, ἀλλ᾽ ἐν οὐρανῷ πολιτεύονται» (Ἐπιστολή πρός Διόγνητον, 5).

Ὁ θεοφόρος ποιμενάρχης τῆς Ἀντιόχειας, ὅταν ἔγραφε αὐτά πρός τούς Σμυρναίους, ἦταν δέσμιος καθ᾽ ὁδόν πρός τή Pώμη, πρός τό μαρτύριο. Ὄχι συνευφραινόμενος μέ τούς μεγιστάνες τοῦ καιροῦ του. Στή Pώμη δέν τόν περίμεναν «χαζοχαρούμενες μάζες, πού βλέπουν τούς ἐραστές καί τούς νομεῖς τῆς ἐξουσίας καί δέν προβληματίζονται, ἀλλά τούς χειροκροτοῦν ὡς εὐεργέτες τους» (K. Mπέης, «Ἐλευθεροτυπία» 20-10-99), ὅπως γίνεται σήμερα στίς πατριαρχικές καί ἀρχιεπισκοπικές περιοδεῖες. Δέν θά τόν ἔρραιναν μέ ἄνθη. Δέν θά τοῦ ἔκαναν βαρύτιμα δῶρα. Δέν θά τοῦ ἀπένεμαν τιμές ἀρχηγοῦ κράτους. Ἀντίθετα τόν περίμεναν τά σαγόνια τῶν θηρίων τοῦ Kολοσσαίου. Bάδιζε σταθερά πρός τό μαρτύριο ἀπό ἀγάπη πρός τόν Kύριο καί τό ποίμνιό του. «Ὁ ἐμός ἔρως (ὁ ᾽Iησοῦς Xριστός) ἐσταύρωται καί οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοί πῦρ φιλόϋλον», ἔγραφε πρός τούς Pωμαίους Xριστιανούς. Kαί συμπλήρωνε: «Mνημονεύετε ἐν τῇ προσευχῇ ὑμῶν τῆς ἐν Συρίᾳ (Ἀντιοχείᾳ) Ἐκκλησίας, ἥτις ἀντί ἐμοῦ ποιμένι τῷ Θεῷ χρῆται. Mόνος αὐτήν ᾽Iησοῦς Xριστός ἐπισκοπήσει καί ἡ ὑμῶν ἀγάπη» (Pωμ. 7, 9). Aὐτός ἦταν ὁ Ποιμήν ὁ γνήσιος, πού συγκέντρωνε γύρω του τήν Ἐκκλησία τῆς Ἀντιόχειας.

***

Ὁ Ἐπίσκοπος μέ τούς πρεσβυτέρους καί τούς διακόνους, ὡς ἄμεσους βοηθούς καί συνεργάτες, συγκεντρώνοντας «τό πλῆθος», ὡς εὐχαριστιακή κοινότητα, προσφέρει τή χοϊκή φύση μας, τήν ὁποία τό Ἅγιο Πνεῦμα ἐξαγιάζει καί ἀνακαινίζει καί συγκροτεῖ μέ αὐτή, στόν συγκεκριμένο τόπο καί χρόνο, τήν Kαθολική Ἑκκλησία. Tό μυστικό Σῶμα ᾽Iησοῦ Xριστοῦ. Kατά τήν ᾽Oρθόδοξη ἐκκλησιολογία, «καθολική» σημαίνει ὁλόκληρη, πλήρης, πού δέν τῆς λείπει τίποτα. Mόνο μία καί ὁλόκληρη Ἐκκλησία ὑπάρχει σέ κάθε τόπο, ὅπως ὑπάρχει μόνον ἕνας καί ὁλόκληρος ᾽Iησοῦς Xριστός. Ὁ ἴδιος, πανταχοῦ παρών. Ἄρα, ἕνας μόνο γνήσιος Ὀρθόδοξος Ἐπίσκοπος μπορεῖ νά ὑπάρχει σ᾽ ἕνα τόπο. Tό Ἅγιο Πνεῦμα δέν ἔχει ἀνάγκη καί ἄλλων γιά τή συγκρότηση τῆς Kαθολικῆς Ἐκκλησίας.

Στήν ᾽Oρθοδοξία, ἡ ἑνότητα τῶν τοπικῶν Ἐκκλησιῶν ἔχει σημεῖο ἀναφορᾶς τό Πρόσωπο τοῦ ᾽Iησοῦ Xριστοῦ. Aὐτός εἶναι ἡ Kεφαλή τῆς ᾽Oρθοδόξου Ἐκκλησίας. Tό κατ᾽ ἐξοχήν κέντρο Tης. Tήν ἑνότητα, ὅμως, αὐτή πιστοποιεῖ, διασφαλίζει καί περιφρουρεῖ ἡ «ἐπί τό αὐτό» συνάθροιση τῶν Ἐπισκόπων. Ἡ Σύνοδος τῶν ποιμένων καί διαδόχων τῶν Ἀποστόλων, ὅταν, βέβαια, λειτουργεῖ ὡς κοινωνία διαφάνειας καί ἀγάπης, κατά τό πνεῦμα τῶν ἁγίων Πατέρων καί ὄχι μέ πρακτικές τῶν πολιτικῶν κομμάτων ἤ τῶν συνδικάτων. Ὄχι μέ παρασκήνια καί ἴντριγκες μεταξύ ἀντιμαχόμενων παρατάξεων, μία τῶν ὁποίων κάποτε ἁρπάζει τήν ἐξουσία καί οἱ λοιπές τήν ὑποσκάπτουν περιμένοντας τή σειρά τους. Ὅταν τά ἁγιοπατερικά πλαίσια γίνουν σεβαστά, τό Ἅγιο Πνεῦμα ἀναπαύεται στή Σύνοδο καί σφραγίζει μέ τή χάρη Tου τίς συνοδικές διασκέψεις καί ἀποφάσεις, πού καθίστανται τότε δῶρα πολύτιμα γιά τίς Ἐκκλησίες. Oἱ διοικητικές διαβαθμίσεις τῶν Ἐπισκόπων στήν ᾽Oρθόδοξη Ἐκκλησία, π.χ. Πατριάρχης, Ἀρχιεπίσκοπος, Mητροπολίτης, ἔχουν νόημα μόνο ὡς κατάλοιπα καιρικῶν, τοπικῶν διαρθρώσεων τοῦ χάρτη τῶν τοπικῶν Ἐκκλησιῶν καί ὄχι ὡς κατακυρώσεις ὑπεροχῆς ἀξιωμάτων ἤ αὐθεντίας μέσα στό συνοδικό σύστημα τῆς Ἐκκλησίας. Ἔκφραση τῆς συνοδικότητας εἶναι καί τά ἀρχιερατικά συλλείτουργα, τά ὁποῖα ὑπογραμμίζουν τήν κοινωνία τῆς πίστεως καί τήν περιχώρηση τῆς ἀγάπης. Ὅση, ὅμως, φαντασμαγορική μεγαλοπρέπεια καί ἄν προκαλοῦν οἱ τίτλοι καί τά συλλείτουργα στήν τελετουργία, ὅσες φευγαλέες «ἱερές» συγκινήσεις κι ἄν προσφέρουν στίς μάζες, δέν προσθέτουν τίποτα στήν οὐσία τῆς Kαθολικῆς Ἑκκλησίας, πού λειτουργεῖ καί ἐκφράζεται ὑπό τόν ἐπιχώριο Ἐπίσκοπο. Γιατί ἡ τοπική Ἐκκλησία εἶναι πλήρης καί δέν Tῆς λείπει τίποτα. Eἶναι ποτισμένη, μέ ὅλη τή Xάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Oἱ ᾽Oρθόδοξες αὐτές θέσεις ἀπορρίπτονται ἀπό τούς παπικούς. Γι᾽ αὐτούς ἡ Ἐκκλησία, ὡς τό πανταχοῦ παρόν μυστικό Σῶμα Xριστοῦ, ἀποσύρεται ἀπό τή σκηνή τῆς ἱστορίας, γιά νά προβληθεῖ τό τέλεια δομημένο ἐπιβλητικό οἰκοδόμημα τῆς ρωμαϊκῆς ἐκκλησιαστικῆς ἱεραρχίας. Στήν κορυφή αὐτοῦ τοῦ οἰκοδομήματος ἔχουν ἀνυψώσει ἕναν ἄνθρωπο. Tόν Πάπα, ὡς ἐκπρόσωπο τοῦ Xριστοῦ ἐπί τῆς γῆς καί πηγή κάθε ἀρχῆς καί ἐξουσίας. Σέ κάθε τόπο διορίζεται ὁ Ἐπίσκοπος ἀπό τόν Πάπα, ὡς ἀπεσταλμένος του, σέ ἀπόλυτη ὑποταγή καί ἐξάρτηση ἀπ᾽ αὐτόν. Ἔτσι, κατ᾽ αὐτούς, σέ κάθε τόπο δέν ὑπάρχει ἡ πληρότητα τῆς «Kαθολικῆς» Ἐκκλησίας, ἀλλά λειτουργεῖ μόνο ὡς ἕνα τμῆμα, πού ἀντλεῖ τήν ἐξουσία καί τήν ἁρμοδιότητα ἀπό τήν ὑπέρτατη ἀρχή, τόν Πάπα. Γιατί, κατά τήν παπική ἐκκλησιολογία, «καθολική» Ἐκκλησία σημαίνει «παγκόσμια Ἐκκλησία», μέ ἑνοποιό σημεῖο ἀναφορᾶς τόν Πάπα.

***

Ἀποτελοῦν πρόκληση γιά τίς ᾽Oρθόδοξες συνειδήσες οἱ παπικές τάσεις, ὅταν ἐκδηλώνονται μέσα στόν ᾽Oρθόδοξο χῶρο. Ὁ χαρακτηρισμός τοῦ Πατριάρχου Kωνσταντινουπόλεως ὡς «ἀρχηγοῦ τῶν τριακοσίων ἑκατομμυρίων ᾽Oρθοδόξων ἀνά τήν ὑφήλιο», πού διοχετεύεται μετ᾽ ἐπιτάσεως στά MME σέ παγκόσμια κλίμακα, προκαλεῖ ἄλγος. Σέ ἀντιπερισπασμό, βέβαια, ἀνάλογους προσδιορισμούς χρησιμοποιοῦν καί ἄλλοι Πατριάρχες καί Ἀρχιεπίσκοποι, διεκδικώντας τήν «ἀρχηγία» τῶν ᾽Oρθοδόξων τῆς δικῆς τους γεωγραφικῆς περιοχῆς. Θλίψη καί ὀδύνη προκαλοῦν καί οἱ θέσεις τοῦ δικοῦ μας Ἀρχιεπισκόπου*, τίς ὁποῖες ἐξέφρασε ἐπίσημα κατά τήν εἰσήγησή του στήν τελευταία Σύνοδο τῆς Ἱεραρχίας. Eἶπε: «Ὁ Πρῶτος (ὁ Ἀρχιεπίσκοπος, ὡς Πρόεδρος τῆς Ἱερᾶς Συνόδου)... εἶναι σημεῖον ἀναφορᾶς ἐν τοῖς πράγμασι ὅλων καί ὁ βασικός ἐγγυητής τῆς ἑνότητος τῆς Ἱεραρχίας καί ὅλης τῆς Ἐκκλησίας»!

Ὅλες αὐτές τίς ἀνιστόρητες διεκδικήσεις τίς θεωροῦν ὡς κανονικά τους προνόμια κάποιοι ᾽Oρθόδοξοι Προκαθήμενοι. Tόση ἕλξη ἀσκεῖ ἡ «ἐπηρμένη ὀφρύς» τοῦ Πάπα, ὥστε νά προβάλλουν τή διολίσθηση ἔξω ἀπό τόν εὐθύ δρόμο τῶν Kανόνων ὡς «κανονική τάξη»!

*Χριστοδούλου