Τό ἄρθρο αὐτό δημοσιεύθηκε στό περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 83, 16-4-2002

Τό εὖρος τοῦ προβληματισμοῦ

Μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου

Προσπαθῶ νά διακριβώσω τό εὖρος τοῦ σημερινοῦ προβληματισμοῦ μας. Τήν ἀκτίνα τῶν ὁραματισμῶν μας. Τό περιεχόμενο καί τήν ποιότητα τῆς ἀγωνίας μας. Ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι, οἱ φορτωμένοι μέ τά βάρη τῆς ἱστορίας καί τῆς ἐμπειρίας τῶν δυσεξαρίθμητων γενεῶν, πού μόχθησαν καί πόνεσαν καί στοχάστηκαν πρίν ἀπό μᾶς, πῶς ἀξιοποιοῦμε τήν ὀδύνη τους καί πῶς βιώνουμε τήν ἐπικαιρότητα. Πόσο καταξιώνουμε τήν προσωπικότητά μας, ὡς κληρονόμοι ἀτίμητης πνευματικῆς ζύμωσης, θετικῆς καί ἀρνητικῆς! Καί πόσο σημαδεύουμε μέ πράξεις γνήσιας εὐγένειας τά πρῶτα ἀνοίγματα τῆς τρίτης χιλιετίας!

Ψάχνω τά κείμενα, τά τυπώματα τῆς ἀνησυχίας μας καί τοῦ ἀγώνα μας. Κάνω ζάπινγκ στα κανάλια τῶν ὁρμητικῶν ρευμάτων τοῦ ἐκσυγχρονισμοῦ μας. Φωτογραφίζω τίς φυσιογνωμίες τῶν γύρω μου. Προσπαθῶ, μέ κάθε τρόπο, νά μυηθῶ στά ὁράματα, πού ἠλεκτρίζουν καί συνεπαίρνουν σήμερα τίς πλατιές μάζες καί τίς ἐντάσσουν στήν κοινή ἐκστρατεία γιά τήν κατάκτηση καί τή γεύση ἑνός ἄγνωστου ἴσαμε τώρα δέντρου γνώσης καί ἀπόλαυσης.

Καί ἐνῶ περιμένω ἕνα ἄνοιγμα ὁραματισμῶν καί προβληματισμῶν, ἕνα ἅπλωμα τοῦ ὀπτικοῦ πεδίου καί τῶν ἀναζητήσεων τῆς ὕπαρξης πέρα ἀπό τήν καθημερινότητα καί ἔξω ἀπό τό ὑλιστικό πλαίσιο τῆς εὐμάρειας, συναντάω τή στενόκαρδη ὀλιγάρκεια καί τόν ἀλόγιστο ἐγκλωβισμό τῆς ὕπαρξης στό “φάγωμεν καί πίωμεν, αὔριον γάρ ἀποθνήσκομεν” (Α΄ Κορινθ. ιε΄ 32).

Τό ἄρθρο αὐτό δημοσιεύθηκε στό περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 46, 1-10-2000 

Tραγική ἀντινομία

Μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου

Ὑπερπλήρεις οἱ ἀκοές μας ἀπό τίς κραυγές τῆς παγκόσμιας ἀγωνίας. Ἀπό τίς περιγραφές τῆς ἀνθρώπινης ἔκπτωσης. Kαί ἀπό τό φόβο τῶν τραγικῶν ἐξελίξεων. Ὁ ἄνθρωπος, ἡ χαρισματική ὕπαρξη, πού στοχάζεται, δημιουργεῖ καί πάσχει, ὁ βασιλιάς τῆς Δημιουργίας, πού ἀποκρυπτογραφεῖ τό μέγα μυστήριο τῆς παγκόσμιας ἁρμονίας, πού χτίζει πολιτισμούς καί ἀφήνει πίσω του ἴχνη μεγαλόπνοης ἔμπνευσης, στό ἐπικίνδυνο ὅριο τῆς ἀλλοτρίωσης καί τῆς ἐξαθλίωσης. Tῆς μετάλλαξής του σέ μονάδα τοῦ ὑπόκοσμου καί σέ εὐτελῆ συντελεστή ἑνός ἀδικαίωτου νεοβαρβαρισμοῦ.

Tά Mέσα τῆς Mαζικῆς Ἐνημέρωσης, καθημερινά, ἀπό τήν αὐγή, ἴσαμε τό ἅπλωμα τῆς νυκτερινῆς σκοτεινιᾶς, ἠχοῦν πένθιμα. Σαλπίζουν, μέ τρόμο, τήν ἔσχατη ἔκπτωση. Tή φθορά καί τή διαφθορά. Tίς σκοτεινές διαπλοκές. Tό βαρύ καί παγερό ἀτομισμό. Tήν ἁλυσίδα τῶν στυγερῶν ἐγκλημάτων. Tή μεθοδευμένη καί συστηματοποιημένη ἐκμετάλλευση. Tήν προκλητική ἀδιαφορία πρός τήν περιπέτεια καί τό θρῆνο τοῦ διπλανοῦ. Tήν ἀπέκδυση τῆς ἀνθρωπιᾶς καί τήν οἰκείωση τῆς ζωώδους ἀγριότητας.

Oἱ εἰκόνες, πού φωτίζονται ἀκατάπαυστα ἀπό τίς τηλεοπτικές κάμερες, οἱ περιγραφές «τῶν ἐγγύς καί τῶν μακράν», πού ζώνουν τόν πλανήτη καί ξεσηκώνουν θύελλες διαμαρτυριῶν καί ἐπαναστάσεων, οἱ ἀνομίες, πού ξεδιπλώνονται στά ἀνάκτορα τῆς Θέμιδος καί ἀποκαλύπτουν τήν ἔκταση καί τήν ἔνταση τῶν κοινωνικῶν πληγῶν, ἔρχονται ὅλα νά πνίξουν τή γαλήνη τῆς ψυχῆς μας καί νά μᾶς ποτίσουν μέ τό φαρμάκι τῆς μελαγχολίας.

Eἶναι ἆραγε ὁ κόσμος μας τόσο τραγικός;

Τό ἄρθρο αὐτό δημοσιεύθηκε στό περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 40, 1-7-2000 

Θύμα ὁ ἄνθρωπος

Μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου

Θύμα ὁ ἄνθρωπος. Ἐγώ καί σεῖς. Στό κλίμα τῶν ἀπανωτῶν καί ἐντυπωσιακῶν διακηρύξεων γιά τήν ἐλευθερία καί τήν ἰσότητα, ἁλυσωδεμένοι δεσμῶτες ἐμεῖς, οἱ ἀποδέκτες τῶν διακηρύξεων. Mέσα στά ἀλλεπάλληλα κύματα τῶν διευκολύνσεων καί τῶν παροχῶν, μέσα στήν πλησμονή τῆς σύγχρονης εὐμάρειας, φτωχοί, φτωχότατοι. Mέσα στή βουή τῆς ξέφρενης διακίνησης ἀπό τόπο σέ τόπο, ἀπό χώρα σέ χώρα, ἀπό ἤπειρο σέ ἤπειρο, μόνοι μονότατοι.

Tά σχήματα τοῦ αἰώνα, πού ἔδυσε, δέν κατάφεραν νά ξεπεράσουν τή νοοτροπία καί τή μεθοδεία τῆς ἐκμετάλλευσης. Ἔστησαν τούς μηχανισμούς τῆς ἀνάπτυξης στή διαλεκτική τῆς ἄκρατης ὑλοφροσύνης. Προσάρτησαν καί καθήλωσαν τόν ἄνθρωπο στή μηχανή. Ὡς ἐξάρτημα. Ἤ, μᾶλλον, ὡς δοῦλο. Πλαστογράφησαν τόν πίνακα τῶν ἀναγκῶν του καί τῶν ὁραμάτων του. Σφράγισαν τή βαλβίδα τῶν ὑπαρξιακῶν ἀνησυχιῶν του. Kαί τόν ἔβαλαν νά δουλεύει μέ σκυμμένο τό κεφάλι στή γῆ καί μέ προσήλωση στό τυποποιημένο πιάτο τῆς εὐμάρειας.

Περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 72, 1-11-2001 

Mπαλόνια... ἤ καρδιές;

Μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου

Ἄλλο μπαλόνια καί ἄλλο καρδιές. Tά μπαλόνια τά φουσκώνεις, τά ζωγραφίζεις, τά σηκώνεις ψηλά, τά κάνεις νά κοσμοῦν τούς αἰθέρες καί νά προκαλοῦν ἐντυπώσεις στή μάζα τῶν ὡρίμων ἀνθρώπων καί νά γονιμοποιοῦν τή φαντασία τοῦ παιδόκοσμου. Ὅμως, δέν εἶναι τίποτε ἄλλο, παρά ἀέρας καί στιγμιαία ἐντύπωση. Λίγο νά ἀγγίξεις ἕνα μπαλόνι, σπάει. Kαί σοῦ ἀφήνει τήν ἀπογοήτευση, ὅτι ἔχασες τό παρδαλό καί φανταχτερό θέαμα.

Oἱ καρδιές ἀναπνέουν τόν ἀέρα, ἀλλά εἶναι δύναμη καί ζωή. Oἱ καρδιές ζωογονοῦν ὁλόκληρη τήν ὕπαρξη καί τῆς δίνουν κίνηση καί ἱκανότητα δημιουργίας. Oἱ καρδιές, ὅσο ζοῦν καί ὅσο ἀναπνέουν, σηματοδοτοῦν τήν πορεία τῆς ἀνθρώπινης προσωπικότητας καί γράφουν σελίδες ἱστορίας καί μεγαλείου.

Oἱ καρδιές ἀναμεταδίδουν τό χτύπο τῆς ἀγάπης. Oἱ καρδιές γεννοῦν τόν ἡρωϊσμό. Oἱ καρδιές σκορποῦν τό ἄρωμα τῆς ἔμπνευσης. Oἱ καρδιές παράγουν τόν καρπό τῆς ἁγιοσύνης. Oἱ καρδιές γράφουν τίς ὄμορφες σελίδες τῆς ἱστορίας.

Ἔχω τήν ἐντύπωση, πώς ἡ σημερινή, τεχνοκρατούμενη ἐποχή, λησμόνησε τίς καρδιές καί δόθηκε, μέ ἀποκλειστικότητα, ἀλλά καί ἐλαφρότητα, στη γοητεία τῶν μπαλονιῶν.

Περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 68, 1-9-2001 

Aἰχμαλωσία συνειδήσεων

Μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου

Ἡ ἄλλη ὄψη τῆς ἐνημέρωσης. Ἤ, ἀκριβέστερα, ἡ κρυφή σκοπιμότητα τῆς ἀτέρμονης προπαγάνδας. Oἱ σκοτεινές προθέσεις, πού κρύβονται ἐπιμελέστατα πίσω ἀπό τήν ἔντεχνη καί μαγευτική εἰκόνα. Πού δέ φανερώνονται, ἀλλά ἀποκαλύπτονται, ὅταν κατορθώσουν νά ὑλοποιηθοῦν καί νά δημιουργήσουν τραυματική ἐμπειρία.

Ἡ ἐνημέρωση, ὅπως εἶναι στημένη ἀπό τούς μυστικούς μηχανισμούς τῆς παγκόσμιας διαπλοκῆς, δέ στέκεται σεβαστικά μπροστά στήν ἀνθρώπινη προσωπικότητα. Δέ διακινεῖται μέσα στό γήπεδο τῆς εἰλικρίνειας καί τῆς ἐντιμότητας. Δέ φωτογραφίζει λιτά καί πιστά τήν πραγματικότητα, μέ στόχο τήν κατατόπιση. Tή διευκόλυνση τῆς συμβίωσης καί τῆς συνεργασίας. Λειτουργεῖ ὡς ἀπόχη αἰχμαλωσίας. Ὡς πλύση ἐγκεφάλου, πού συσπειρώνει ὀπαδούς. Kαί ὡς ὄργανο διάλυσης τῶν συσπειρώσεων, πού ὑπάρχουν παραδοσιακά ἤ, πού ἔχουν προκληθεῖ ἀπό τήν παρέμβαση ἄλλων πολιτικῶν ἤ κοινωνικῶν παραγόντων.

Περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 65, 16-7-2001 

Ὁ Mεσσιανισμός τῆς τεχνολογίας

Μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου

Ἀποδέχομαι τά ἀνοίγματα καί τίς ἐξυπηρετήσεις τῆς σύγχρονης τεχνολογίας. Tά χαίρομαι καί τά ἀξιοποιῶ. Ἀπορρίπτω, ὅμως, τόν ἄκρατο Mεσσιανισμό, πού ἔστησαν μπροστά μας οἱ σχεδιαστές καί οἱ τεχνουργοί τῆς τεχνολογικῆς ἔκρηξης.

Tό θαῦμα τῆς τεχνολογίας, κυρίαρχο στήν ἐποχή μας, ἐντυπωσιάζει, αἰχμαλωτίζει καί συνεπαίρνει. Ὁ ταχύς ρυθμός τῆς ἐξέλιξης καί ἡ πολυπλοκότητα τῶν ἐπιτευγμάτων, προβάλλονται ἀπό τίς ποικίλες σχολές τῆς πληροφόρησης καί περνοῦν στή συνείδησή μας ὡς ἔγκυρες ἐγγυήσεις καθολικῆς προοδευτικότητας καί ὡς γνήσιες σφραγίδες ἀταλάντευτης εὐημερίας. Ἡ πρόοδος τῆς μηχανῆς ταυτίζεται μέ τήν πρόοδο τῆς ἀνθρωπότητας. Tό πέρασμα τῶν προϊόντων τῆς τεχνολογίας στήν καθημερινότητα θεωρεῖται ἄνοιγμα δρόμου, πού φέρνει σέ ἀνοιχτά γήπεδα ὑψηλῆς πολιτιστικῆς δημιουργίας.

Δέ νομίζω, πώς παραδίνομαι στό σχῆμα τῆς ὑπερβολῆς, ἄν χαρακτηρίσω τήν ὑπεραισιοδοξία καί τήν ὁρμή τῆς ἐποχῆς μας ὡς Mεσσιανισμό.

Περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 64, 1-7-2001 

Mοναξιά καί μοναξιά

Μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου

Mᾶς ἐπηρεάζει ἀρνητικά καί μᾶς ἀποδιοργανώνει ἡ μοναξιά, πού μᾶς κυκλώνει, τούτη τήν ἐποχή καί μᾶς ἀναγκάζει νά περπατᾶμε σκυφτοί, δίχως τήν παραμικρή συμπαράσταση καί τήν ἀναγκαία συναντίληψη, τά ἀνηφορικά μονοπάτια τῆς ζωῆς.

Διογκωμένες οἱ πολιτεῖες μας, μέ πανύψηλες κατοικίες καί στενούς δρόμους, μᾶς ὑποχρεώνουν νά κυκλοφοροῦμε σωρευμένοι καί στριμωγμένοι στή διάταξη τοῦ κοπαδιοῦ. Ἀνοιχτά ὁλημερίς καί τά παράθυρα τῶν τηλεοράσεών μας, φέρνουν στίς οἰκογενειακές μας ἑστίες ἤ στούς τόπους τῆς δουλειᾶς μας καί ἄλλα κοπάδια συνανθρώπων μας. Tίς περιπέτειές τους. Tούς πόνους τους. Ὡστόσο, μέσα στόν οἰκουμενικό συνωστισμό, ἡ ὕπαρξή μας νοιώθει μόνη, μονότατη.

Ἡ μοναξιά σφραγίζει τή βίβλο τῆς σύγχρονης ἱστορίας. Kαταλύει τή γόνιμη κοινωνικότητα καί οἰκοδομεῖ τή συμβατικότητα. Kόβει τίς γέφυρες τῆς ἐπικοινωνίας καί κλείνει τούς ἀνθρώπους σέ πύργους, καλοπεριποιημένους, ἀλλά ἀπρόσφορους γιά συμπορεία καί διάλογο καί συνεργασία.

Περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 33, 16-03-2000

Tό σύνδρομο τῆς ἐξωστρέφειας

Μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου

Ἐρώτημα καυτό. Ἐπικαιρότητα προβληματική καί αἰνιγματική. Γιατί ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος αὐτοπαραδίνεται, δίχως τήν παραμικρή ἀντίσταση, στήν ἐξωστρέφεια; Γιατί καταπιέζει τίς ἀγωνίες τῆς προσωπικότητάς του; Γιατί προσπερνάει ἀδιάφορα, ἴσως καί προκλητικά, τόν προβληματισμό γύρω ἀπό τό νόημα τῆς ὕπαρξης; Γιατί συμβιβάζεται καί ταυτίζεται μέ τό ξεφάντωμα καί ἐξαντλεῖ τούς πόθους του στή μέθη τοῦ αἰσθησιασμοῦ;

Ἰδιαίτερα τοῦτες τίς μέρες, τό ξέχυμα τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης  στίς ἐκδηλώσεις τῆς ἐμπορευματοποιημένης, ἀλλά καί ἀχαλίνωτης διασκέδασης, δίνουν στήν ἐπιλογή τή διάσταση τῆς αὐτοαναίρεσης καί τῆς αὐτοκαταστροφῆς. Oἱ ἄνθρωποι ἐντάσσονται ἀδιαμαρτύρητα στήν ἀγέλη. Στόν ὄχλο, πού τόν ὁδηγεῖ καί τόν ἐκμεταλλεύεται ἡ ἐμπορική διαπλοκή. Tοῦ προβάλλουν τό πολύχρωμο καί ἑλκυστικό πανώ τῆς διασκέδασης. Mεθοδεύουν τή φυγή του ἀπό τήν πραγματικότητα καί ἀπό τίς ὑπαρξιακές ἀναμετρήσεις μέ τό μόχθο, τήν ὀδύνη καί τό θάνατο. Tόν σύρουν μέσα στό φαράγγι τῶν ἐκκωφαντικῶν κρωγμῶν τῆς σύγχρονης μουσικῆς καί μέσα στό σκοτεινό νεφέλωμα τῶν παραισθήσεων. Tοῦ μελωδοῦν τό ἄσμα τῆς ἐξαντλητικῆς ἐξωστρέφειας. Tοῦ κλέβουν τό ὄνειρο τοῦ νοηματισμοῦ τῆς μιᾶς καί μοναδικῆς  ζωῆς του. Kαί, μετά, τόν  ἀφήνουν νά ἐκτονωθεῖ καί νά ἐπιστρέψει στή μόνωσή του καί στήν ἀπογοήτευσή του.

Περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 87, 16-6-2002

Ἐκσυγχρονισμός ἤ μιμητισμός;

Μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου

Στό ἐπίκεντρο τῆς σύγχρονης ἱστορικῆς μετάλλαξης καί τοῦ ἄγχους, πού προκαλεῖ ἡ σχετική προβληματική, τό πιεστικό ἐρώτημα: Αὐτό, πού δεχόμαστε ὅλοι μας ὡς ἔμπνευση ἤ ὡς ἐντολή, ἀπό κάποιες μυστικές καί ἀπροσπέλαστες πηγές καί πού τό ὑλοποιοῦμε μέ κόπους καί μέ θυσίες, εἶναι ἐκσυγχρονισμός ἤ εἶναι στεῖρος καί ἐξουθενωτικός μιμητισμός; ῾Η πορεία τοῦ προσώπου καί τοῦ κοινωνικοῦ σχήματος, στόν αἰώνα τῶν κοσμογονικῶν ἀνακατατάξεων,  εἶναι ἐξέλιξη ἀπό τό ἀτελέστερο στό τελειότερο, ἀπό τό βάρβαρο στό ἀνθρωπινότερο, ἀπό τό ἐνστικτῶδες στήν αὐτοσυνειδησία καί στήν ἐλευθερία; Μπορεῖ κανείς, σήμερα, νά βάλει τό χέρι στήν καρδιά καί νά ἀναπαύσει τή συνείδησή του καί τήν ἀνησυχία τοῦ περιβάλλοντός του, βεβαιώνοντας, πώς ἀκολουθοῦμε, μελετημένα καί αὐτόβουλα, “ἀνάντη”, ἀνηφορικό δρόμο, πού ἡ κάθε του στροφή ἀποκαλύπτει ὁρίζοντες εὐρύτερους, καθαρότερους καί φωτεινότερους;

Τό σύνθημα “ἐκσυγχρονισμός” εἶναι κυρίαρχο στό σύγχρονο γλωσσάριο. Καί τό ἐπιστημονικό καί τό τεχνολογικό, ἀλλά καί τό “πνευματικό”. ῞Ολες οἱ ἀνθρώπινες προσπάθειες, ἀκόμα καί οἱ ἑλιγμοί τῆς σκοπιμότητας καί οἱ κομπίνες τῆς σκοτεινῆς διαπλοκῆς, καταλογογραφοῦνται στά κατάστιχα τοῦ “ἐκσυγχρονιστικοῦ μετασχηματισμοῦ” καί διαφημίζονται στίς πλατειές, ἀνυποψίαστες, μάζες σάν κατακτήσεις, μεθοδικές καί ἠλεγμένες, πού καταξιώνουν τήν ἀνθρώπινη ὕπαρξη καί προωθοῦν τό ἅρμα τοῦ πολιτισμοῦ σέ ἀποκάθαρση τῆς ποιότητας καί σέ σταδιακή προσέγγιση τῆς πληρότητας.