Τό ἄρθρο αὐτό δημοσιεύθηκε στό περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 94, 1-10-2002

Ποιός ἐρευνάει τίς παρενέργειες;

 

Μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου

Εὔκολο νά πιπιλίζεις τά συνθήματα τῆς ἐποχῆς. Νά μετέχεις στή νομή τῶν πολιτικῶν καί πολιτιστικῶν ἀνοιγμάτων. Νά προβάλλεις τήν ὕπαρξή σου ὑπερυψωμένη στό βάθρο τοῦ ἐκσυγχρονισμοῦ καί τῆς ἀσταμάτητης προόδου. Δύσκολο νά ἀσκήσεις ἔλεγχο τῶν ἐπιλογῶν σου, πού τίς προμηθεύεσαι ἀπό τό παζάρι τῆς ξέφρενης διαφήμισης, καί τίς ἀποθηκεύεις μέσα σου, μέ τήν ἐπιπόλαιη βεβαιότητα, ὅτι ἀποτελοῦν τήν πεμπτουσία τῆς πνευματικῆς καί πολιτιστικῆς ὡρίμανσης.

Ἡ ἀποδοχή τῶν δομῶν καί τῶν σχημάτων, πού προβάλλονται μέ τήν ἐτικέτα τῆς “ἀπελευθέρωσης” ἀπό τά “ταμποῦ” τοῦ παρελθόντος καί τῆς προσαρμογῆς πρός τίς συνθῆκες καί τίς ἀπαιτήσεις τῆς ἐποχῆς, ἔχει ἐξελιχθεῖ καί ἔχει ἐπιβληθεῖ ὡς λειτουργία αὐτοματισμοῦ. Μηχανική προσαρμογή καί ἀλόγιστη συμμόρφωση πρός τό καθολικό κλίμα. Ἔνταξη αὐτονόητη καί αὐθόρμητη στό μοντέρνο κόσμο, πού κατακυρώνει τήν ἐλευθερία τοῦ ἀτόμου καί ἀποδεσμεύει ἀπό τίς ἐξαρτήσεις, τούς περιορισμούς καί τίς ἀπαγορεύσεις τῶν παλιότερων ἐποχῶν.

Δέν εἶναι εὔκολο νά ἀποτιμήσει κανείς, πόσο ἐλεύθερη καί πόσο ἐνσυνείδητη εἶναι ἡ προσχώρηση στά νέα σχήματα. Πόσο εἶναι πράξη ὑπεύθυνη τῆς κάθε μιᾶς προσωπικότητας, πού διαχειρίζεται, μέ ἀπόλυτη ἐλευθερία καί βαθύ αὐτοσεβασμό, τό μεγαλεῖο τῆς ζωῆς καί τή βεβαιότητα τοῦ θανάτου. Ὅταν ἐνεργοποιοῦνται, μέ τόση δύναμη καί μέ τόση πολιτική καί τεχνολογική ὑποστήριξη, ἡ διαφήμιση καί ἡ προπαγάνδα, κανείς δέν εἶναι βέβαιος, πώς διαχειρίζεται αὐτόνομα τήν ὕπαρξή του καί χαράσσει δρομολόγιο ζωῆς, δίχως τήν ἐμπειρία τοῦ βιασμοῦ καί δίχως τήν ἀσυνείδητη ὑποταγή στό φρόνημα καί στήν πράξη τῆς μάζας.

Ἀλλά ὑπάρχει καί μιά δεύτερη προβληματική, πού δέν κατατίθεται στό τραπέζι τῆς συζήτησης καί δέν περνάει ἀπό τόν ἀπαραίτητο ἔλεγχο. Ποιές ἆραγε εἶναι οἱ παρενέργειες ὅλων αὐτῶν τῶν καινούργιων δομῶν; Ποιές εἶναι οἱ ἀλλοιώσεις, οἱ ἀλλοτριώσεις ἤ οἱ στρεβλώσεις, πού προκαλοῦν στήν ψυχική ὁλοκληρία τῆς ἀνθρώπινης προσωπικότητας ἤ στήν εὐρυθμία τῆς σχέσης μέ τό ἄμεσο περιβάλλον καί μέ τήν εὐρύτατη κοινότητα;

Μήτε τά μεγάλα κέντρα ἀποφάσεων, πού παράγουν καί λανσάρουν τά μοντέρνα σχήματα ζωῆς, μήτε οἱ ἀναντικατάστατες καί, “κατ᾿ εὐφημισμό”, ἐλεύθερες ἀνθρώπινες μονάδες, πού ἐντυπωσιάζονται ἀπό τά συνθήματα καί υἱοθετοῦν τίς καινούργιες προτάσεις, διανοοῦνται νά ἐρευνήσουν τίς παρενέργειες καί νά ἀποφύγουν τίς κακοτοπιές, πού θά τούς φέρουν στήν ἀλλοτρίωση καί στήν ἀπαξίωση.

Τά συνθήματα τρέχουν. Κάποιοι ὀργανισμοί, τοπικοί ἤ παγκόσμιοι, προπαγανδίζουν ἀνοίγματα. ῾Η διαφήμιση ὀργιάζει. Οἱ ἄνθρωποι σύρονται καί παρασύρονται. Καί κανείς δέν σκέφτεται καί δέν συζητάει, ἄν κάποιο ἀπό τά συνθήματα αὐτά ἤ κάποιο ἀπό τά σχήματα ἔχει μέσα του τά σπέρματα τῆς καταστροφῆς καί τοῦ θανάτου.

Κάποιες ἐφημερίδες, κάποια τηλεοπτικά κανάλια, κάποια πολιτικά μπαλκόνια φέρουν κάποτε στίς φωτισμένες ὀθόνες τῆς ἐπικαιρότητας πτυχές καί φαινόμενα τῆς σύγχρονης ζωῆς, πού ἀποτελοῦν μειονεκτήματα τοῦ πολιτισμοῦ μας καί συμπτώματα ἄκρατης νοσηρότητας. Ἀλλά δέν τολμοῦν νά καταπιαστοῦν μέ τό ἐρώτημα, ἄν τά ἐκφυλιστικά φαινόμενα καί οἱ ἀκραῖες ἐκτροπές ἀποτελοῦν παρενέργειες τῶν σχημάτων, πού διαμορφώθηκαν καί προπαγανδίστηκαν σάν ἐπιτυχίες τῶν προοδευτικῶν δυνάμεων καί τῶν κινήσεων ἀποδέσμευσης ἀπό τά περιοριστικά δεσμά τῆς παλιᾶς, θεοκρατούμενης κοινωνίας. Κανένας δέν προβληματίζεται, ἄν οἱ ψυχολογικές ἐμπλοκές τῆς νεολαίας μας, ἄν ἡ καταφυγή στόν ὀνειρικό κόσμο τῶν ναρκωτικῶν, ἄν ἡ μάστιγα τοῦ ἔητζ καί ἡ πλησμονή τῶν ἐγκλημάτων ἔχουν καμμιά σχέση ἤ ἐξάρτηση ἀπό τίς σύγχρονες δομές. Ἄν εἶναι καταληκτικά συμπτώματα. Ἄν εἶναι σημάδια ἀρρώστιας, πού, ἀναπόφευκτα, προσβάλλουν καί καταστρέφουν καί τόν ἄνθρωπο καί τόν πολιτισμό. Αὐτό τό ἐρώτημα τό ἀποφεύγουν ὅλοι μέ αὐτοσυγκράτηση, πού προδίδει τρόμο. Μέ μεθόδευση, πού θά καταγραφεῖ ὡς φυγή. Καί ἀφήνεται ἡ ζωή νά κυλάει στίς τροχιές τῆς αὐτοκαταστροφῆς, πού διαφημίζεται ὡς πρόοδος.