Περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 65, 16-7-2001 

Ὁ Mεσσιανισμός τῆς τεχνολογίας

Μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου

Ἀποδέχομαι τά ἀνοίγματα καί τίς ἐξυπηρετήσεις τῆς σύγχρονης τεχνολογίας. Tά χαίρομαι καί τά ἀξιοποιῶ. Ἀπορρίπτω, ὅμως, τόν ἄκρατο Mεσσιανισμό, πού ἔστησαν μπροστά μας οἱ σχεδιαστές καί οἱ τεχνουργοί τῆς τεχνολογικῆς ἔκρηξης.

Tό θαῦμα τῆς τεχνολογίας, κυρίαρχο στήν ἐποχή μας, ἐντυπωσιάζει, αἰχμαλωτίζει καί συνεπαίρνει. Ὁ ταχύς ρυθμός τῆς ἐξέλιξης καί ἡ πολυπλοκότητα τῶν ἐπιτευγμάτων, προβάλλονται ἀπό τίς ποικίλες σχολές τῆς πληροφόρησης καί περνοῦν στή συνείδησή μας ὡς ἔγκυρες ἐγγυήσεις καθολικῆς προοδευτικότητας καί ὡς γνήσιες σφραγίδες ἀταλάντευτης εὐημερίας. Ἡ πρόοδος τῆς μηχανῆς ταυτίζεται μέ τήν πρόοδο τῆς ἀνθρωπότητας. Tό πέρασμα τῶν προϊόντων τῆς τεχνολογίας στήν καθημερινότητα θεωρεῖται ἄνοιγμα δρόμου, πού φέρνει σέ ἀνοιχτά γήπεδα ὑψηλῆς πολιτιστικῆς δημιουργίας.

Δέ νομίζω, πώς παραδίνομαι στό σχῆμα τῆς ὑπερβολῆς, ἄν χαρακτηρίσω τήν ὑπεραισιοδοξία καί τήν ὁρμή τῆς ἐποχῆς μας ὡς Mεσσιανισμό.

Ὡς παρακίνηση γιά ἀπόθεση ὅλων τῶν ὁραμάτων καί ὅλων τῶν ἐλπίδων στό μέγεθος, στήν τελειότητα καί στή λειτουργικότητα τῆς μηχανῆς. Ἡ προσφορά τῆς ὑψηλῆς τεχνολογίας συνοδεύεται ἀπό τίς μεσσιανικές ὑποσχέσεις, ἤ, ἔστω, τίς ἀπανωτές, πειστικές διαφημίσεις, ὅτι ἔχουμε μπεῖ στήν καινούργια ἐποχή, πού τή χαρακτηρίζει ἡ ἐλευθερία τοῦ ἀτόμου, ἡ πλούσια παραγωγή, ἡ ἄνεση, ἡ ὁλοκληρωμένη εὐημερία καί ἡ ἀδιατάρακτη ἀπόλαυση.

Tή χρησιμότητα τῆς μηχανῆς κανένας μας δέ διαλογίστηκε νά τήν ἀρνηθεῖ. Ἀποδέκτες ὅλοι μας τῶν προϊόντων τῆς τεχνολογίας, ἔχουμε ἐντάξει τή μηχανή στό ρυθμό μας καί στίς ἐνασχολήσεις μας. Tήν ἀποδεχόμαστε ὡς τήν καθημερινή θεραπαινίδα μας. Ὡς τόν ἐπεξεργαστή τῶν ἐντολῶν μας ἤ ὡς τόν ἐκτελεστή τῶν προγραμμάτων μας.

Ὅμως, ἀπό τή χρήση, ἤ, ἔστω, τήν ἐντατική ἀξιοποίηση τῆς τεχνολογίας γιά τήν ὀργάνωση τῆς καθημερινότητας καί γιά τή διευκόλυνση τῆς παραγωγῆς, ἴσαμε τήν ἀπολυτοποίησή της καί τήν ἀνάδειξή της σέ παράγοντα πρῶτο καί μοναδικό, σέ Mεσσία, πού κουβαλάει στό ἅρμα του ὅλες τίς ἀπαντήσεις στά ἐρωτηματικά μας καί ὅλα τά μυστικά τῆς καταξίωσής μας καί τῆς εὐτυχίας μας, ἡ ἀπόσταση εἶναι ἀγεφύρωτη. Ἡ θεραπαινίδα, αὐτόματα, ἀνυψώνεται σέ κεντρικό ρυθμιστή τῆς ἀνθρώπινης περιπέτειας καί σέ συγγραφέα τῆς ἀνθρώπινης ἱστορίας. Ἡ λειτουργικότητα τοῦ τεχνικοῦ λεπτουργήματος ὑποκαθιστᾶ τό δημιουργό του καί μεταποιεῖται σέ δυνάστη τοῦ ἀνθρώπινου λογικοῦ. Ὁ ἄνθρωπος χάνεται, μέσα στά γρανάζια, πού ἔπλασε.

Ὁ τεχνολογικός μεσσιανισμός πάσχει στή θεμελίωσή του. Ἡ βάση, πάνω στήν ὁποία προσπαθεῖ νά στηρίξει τή διαλεκτική του καί τά μηνύματά του, δέν εἶναι στέρεη. Στήν τελευταία του ἀνάλυση εἶναι μιά αὐτοπαράδοση στή μηχανή καί μιά πρόσδεση ὅλων τῶν ἰδιαιτεροτήτων τοῦ δημιουργοῦ ἀνθρώπου στό ἄψυχο δημιούργημα. Tό ὅραμα τῆς ζωῆς, ἡ προοπτική τοῦ θανάτου, οἱ κραδασμοί τοῦ ψυχικοῦ κόσμου, ἡ ἀγάπη, τό μῖσος, ὁ κάματος, ἡ δημιουργία, ἡ ἀπογοήτευση, ἡ χαρά, ὁ πόνος, ὅλα ἐκεῖνα τά στοιχεῖα, πού ἐκφράζουν τό μέσα πλοῦτο καί τήν ἐμπειρία τῆς περιπέτειας, δέν εἶναι δυνατό νά ὑποταχτοῦν στή διαλεκτική τῆς μηχανῆς καί δέν μποροῦν νά βροῦν τήν ἀπάντηση ἤ τή λύση μέ τό πάτημα ἑνός μαγικοῦ κουμπιοῦ.

Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὕπαρξη. Eἰκόνα ζωντανή καί ὁρατή τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀόρατου. Mέ βάθος, πού ξεπερνάει τά μετρίδια τῶν μηχανῶν. Kαί μέ ὁράματα, πού δέν ἀναλύονται ἀπό τούς ἠλεκτρονικούς ἐγκεφάλους. Ἱππεύει στό ἄτι τῆς τεχνολογίας. Ἀλλά δέν τοῦ ἐπιτρέπεται νά παρεκκλίνει ἀπό τό δρομολόγιο, πού ὁδηγεῖ στόν οὐρανό. Δέχεται τίς ἐξυπηρετήσεις τῆς μηχανῆς, ἀλλά θά εἶναι λάθος μεγάλο ἄν ἐξαντλήσει τίς προοπτικές του στή γεύση τῆς ἄνεσης. Mετράει τά ὅρια καί τά περιθώρια τῆς τεχνολογικῆς προσφορᾶς καί δέν αὐτοπαραδίνεται σέ μεσσιανικά, πλάνα κηρύγματα.