Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΤΥΠΟΣ,

Ηγεσία της Εκκλησίας

 

Μητροπολίτου Αττικής και Μεγαρίδος Νικοδήμου

Αναφορά στην ηγεσία της Εκκλησίας θά κάνουμε σήμερα.

Άραγε τί εννοούμε με τον όρο ηγεσία της Εκκλησίας;

Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν είναι απλή. Επηρεάζεται απ' τη γενικότερη τοποθέτηση του καθενός μας. Απ' τις εκκλησιολογικές προοπτικές, που κυριαρχούν μέσα μας. 'Η, απ' την κοσμική θεώρηση κι αντιμετώπιση της ηγεσίας σαν αξίωμα και σαν εξουσία.

* * *

Στα ευρύτατα κοινωνικά στρώματα, μόλις γίνει λόγος γιά εκκλησιαστική ηγεσία, η σκέψη και η συζήτηση επικεντρώνεται στο σώμα των αρχιερέων, που προΐστανται στις επί μέρους Μητροπόλεις και συγκροτούν όλοι μαζί το σώμα της Ιεραρχίας.

Ακόμα και στούς ίδιους τους Αρχιερείς, επικρατεί η ίδια θεώρηση. Θα μπορούσε μάλιστα κανείς να υποστηρίξει, πως το σώμα των Ιεραρχών, που συναποτελούν την Ιεραρχία, ιδιοποιείται με αποκλειστικότητα την ιδιότητα του ηγέτη. Οι Αρχιερείς συμπεριφέρονται σαν άρχοντες της Εκκλησίας και σαν "θείω δικαίω" υπεύθυνοι διαχειριστές της εκκλησιαστικής εξουσίας.

Η αποκλειστικότητα αυτή, έκδηλη στη συμπεριφορά και στις μεθοδεύσεις των σημερινών Επισκόπων, χαράσσει μιά διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στους ποιμένες και στο ποίμνιο. Ανυψώνει σε περίωπτη έπαλξι εκείνους, που έχουν τιμηθεί με το χάρισμα της Αρχιερωσύνης. Και υποβιβάζει στην εξάρτηση της δουλικής υποταγής, όλους εκείνους, που ανήκουν στη λαϊκή βάση, στο ανώνυμο πλήθος.

Ακόμα και οι πρεσβύτεροι της Εκκλησίας, το ευρύτατο αριθμητικά αυτό σώμα των λειτουργών του Θυσιαστηρίου, απωθείται έξω από τον κύκλο της ηγεσίας. Ο λόγος τους δεν εισακούεται. Η παρουσία τους δεν θεωρείται ηγετική κι οδηγητική. Το λειτούργημά τους υποβαθμίζεται στην τάξη της βοηθητικής διακονίας. Η κορυφή της διοικητικής πυραμίδας φωτίζεται ιδιαίτερα κι έντονα και οι προσωπικότητες, που κινούνται στη βάση και υπηρετούν το Ιερό Θυσιαστήριο και διακονούν το μυστήριο της σωτηρίας του λαού, σπρώχνονται στη σκιά της αφάνειας και στη στάθμη των ανεύθυνων συνεργατών του μοναδικού κι αποκλειστικού ηγέτη, του επισκόπου.

* * *

Στη διερεύνηση του θέματος, χρήσιμη είναι σε πρώτη φάση μιά γραμματολογική ερμηνεία του όρου "ηγέτης".

Η ερμηνεία του "ηγέτη" ως εξουσιαστή, ως κατόχου κάποιου ψηλού αξιώματος και διαχειριστή της εξουσίας είναι εντελώς αδόκιμη.

Το ρήμα "ηγούμαι" σημαίνει "προηγούμαι", "πηγαίνω μπροστά" από μιά ομάδα, που ακολουθεί τα δικά μου βήματα.

 

Δεν σημαίνει κάθομαι σε κάποιο πολυτελές γραφείο και με την υπογραφή μου και με τη σφραγίδα μου ξαποστέλλω άλλους στην πρώτη γραμμή του αγώνα.

Επομένως, ηγέτης είναι αυτός, που ηγείται. Αυτός, που περπατάει μπροστά. Αυτός, που ανοίγει τον δρόμο, γιά να περάσουν οι άλλοι. Αυτός, που σηκώνει τις ευθύνες μιας πρωτοβουλίας και που προχωρεί πρώτος στην πραγμάτωση του έργου.

* * *

Παράλληλα πρός την γραμματολογική ερμηνεία του όρου "ηγέτης" είναι απαραίτητο να διερευνήσει κανείς και την Βιβλική τοποθέτηση και οριοθέτηση του επισκοπικού αξιώματος.

Είναι χαρακτηριστικό, ότι στην Καινή Διαθήκη δεν γίνεται λόγος για ηγεσία και για αξίωμα. Σε κανένα κείμενο δεν ονομάζεται ο επίσκοπος "ηγέτης" ή "αξιωματούχος" Οι όροι αυτοί είναι άγνωστοι. Γι' αυτό κι όταν χρησιμοποιούνται γιά να προσδιορίσουν την εκκλησιαστική ιεραρχία, είναι εντελώς αδόκιμοι. Μεταφέρουν μέσα στην Εκκλησία την κοσμική ορολογία και, κατά προέκταση, και τις κοσμικές τριβές, που προκαλεί η διαφοροποίηση κι η αντιπαράθεση των τάξεων.

Η Καινή Διαθήκη τους επισκόπους τους αποκαλεί "ποιμένες" ή "πατέρες" ή "ηγουμένους".

Οι τρείς αυτοί όροι, ο καθένας από τη δική του σκοπιά, υπογραμμίζει την εγγύτητα των επισκόπων με τον λαό του Θεού.

Σαν ποιμένας ο επίσκοπος πηγαίνει μπροστά. "Καί τα πρόβατα της φωνής αυτού ακούει και τα ίδια πρόβατα καλεί κατ' όνομα και εξάγει αυτά. και όταν τα ίδια πρόβατα εκβάλη, έμπροσθεν αυτών πορεύεται, και τα πρόβατα αυτώ ακολουθεί" (Ιωάν. ί 3,4).

Υπάρχει μιά σχέση παραδοχής από μέρους του ποιμνίου και μόχθου απ' την πτέρυγα των ποιμένων. Δεν λειτουργεί τυπικά, μηχανικά ή συμβατικά η εξουσία, αλλά η αμεσότητα και το ενδιαφέρον. Η ανόθευτη φροντίδα του λειτουργού των Μυστηρίων κι η εμπιστοσύνη και αφοσίωση του λαού του Θεού.

Σαν πατέρας ο επίσκοπος θυσιάζεται γιά τα παιδιά του. Ο απόστολος Παύλος, με βαθειά επίγνωση της σχέσης αυτής, γράφει στους Κορινθίους: "εάν γάρ μυρίους παιδαγωγούς έχητε εν Χριστώ, αλλ' ου πολλούς πατέρας, εν γάρ Χριστώ Ιησού διά του ευαγγελίου εγώ υμάς εγέννησα"(Α' Κορινθ. δ' 14).

Η αγαπητική αυτή σχέση, σχέση ολόθερμης προσφοράς και διάθεση θυσίας δεν αφίνει περιθώρια γιά κομπασμό, για υπερύψωση του επισκόπου και γιά καύχηση, ότι αυτός ασκεί ηγετικό ρόλο μέσα στην οικογένεια της Εκκλησίας. Κυριαρχεί η αγάπη, ο πόνος, η υπερύψωση του παιδιού κι η εκούσια ανάληψη του μόχθου με στόχο τη σωτηρία του.

Αλλά κι ο χαρακτηρισμός του επισκόπου σαν ηγουμένου, φέρνει στα ίδια χνάρια της ελεύθερης, αλλά συνειδητής και έμπονης καθοδήγησης. Ο ηγούμενος τραβάει μπροστά και με στοργή ελκύει την ευρύτατη κοινότητα της Εκκλησίας πρός την κατεύθυνση της Βασιλείας των Ουρανών.

Όλα τα επίθετα, που χρησιμοποιεί η Καινή Διαθήκη, για να δηλώσει την προσωπικότητα και το διακόνημα του επισκόπου, υποδηλώνουν αμεσότητα στη σχέση, κένωση της προσωπικότητας του επισκόπου, ταπείνωση βαθειά, πλησίασμα της μιας ψυχής προς την άλλη, δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης, ελεύθερης κι ανυπόκριτης αγάπης.

* * *

Τί απ' αυτά ζούμε σήμερα; Ποιό είναι το συνειδησιακό περιεχόμενο των σημερινών επισκόπων και ποιά η εξωτερική εμφάνισή τους;

Ιστορικές περιπέτειες, πειρασμικές προσαρμογές προς τα περιβάλλοντα και η μαγνητική δύναμη της επιβολής μετάλλαξαν τον ποιμένα και πατέρα και ηγούμενο σε εξουσιαστή και λαμπροφορεμένο ηγέτη. Σε φορέα δύναμης, που με την υπογραφή του επιβάλλεται και με την εντολή του αναγκάζει ευρύτερο φάσμα ανθρώπων να υποκύψει και να προσκυνήσει.

Ο επίσκοπος έγινε ηγέτης. Ο πατέρας έχασε την πατρική του τρυφερότητα. Ο ποιμένας έπαψε να αγρυπνάει και να τρέχει στά κακοτράχαλα, γιά να ανακαλύψει το πλανεμένο πρόβατο. Ο ηγούμενος δεν αναλαμβάνει πιά τον κόπο να τραβήξει μπροστά στη μάχη ενάντια στον εχθρό διάβολο.

Ο θρόνος έγινε στόχος ζωής. Η καλοπέραση και η αναστροφή με τους ηγέτες της κοσμικής εξουσίας γεμίζουν το πρόγραμμά του και τις μέρες του.

Και η Εκκλησία;

Η Εκκλησία αναζητάει τον πατέρα. Με αγωνία. Με έκχυση οδύνης. Και τελικά μένει με το αίσθημα της ορφάνιας.

Εδώ βρίσκεται η αιτία της διάστασης και αντίθεσης ανάμεσα στους σημερινούς επισκόπους και στο ποίμνιο.

Οι επίσκοποι παραπονούνται ότι  το πλήρωμα της Εκκλησίας επαναστατεί κι αντιστέκεται.

Κι ο λαός θλίβεται, γιατί δεν αναγνωρίζει στά πρόσωπα των πολυπληθών επισκόπων του τους γνήσιους ποιμένες και πατέρες.