Περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση, φύλλο 267, 1-12-2009

“῾Η μέριμνα ἡ καθ᾿ ἡμέραν...”.

(Β΄ Κορινθ. ια΄ 28)

Μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου

Εχω ὑποσχεθεῖ στό σημερινό ᾿Αρχιεπίσκοπο, τόν κ. ῾Ιερώνυμο, νά ἐκδιπλώσω μπροστά του ὁλόκληρο τό θαυμαστό φάσμα τοῦ ποιμαντικοῦ ὁράματος καί τῆς ποιμαντικῆς πράξης τοῦ μακαριστοῦ προκατόχου του, τοῦ ᾿Αρχιεπισκόπου ῾Ιερώνυμου τοῦ πρώτου. Τήν ἀνήσυχη εὑρηματικότητά του, πού τόν συνέδεε μέ τήν Πατερική ἐμπειρία καί  μέ τήν ἀγωνία τῆς ἐποχῆς του. Τήν φωτισμένη μεθοδικότητά του, πού ἔδινε πνοή στούς σχεδιασμούς του καί ἀποτελεσματικότητα στό μόχθο του. Τήν πολυκλαδικότητα τῶν θυσιαστικῶν του ἐξορμήσεων, πού τόν ἀποτραβοῦσαν ἀπό τόν πνιγηρό χῶρο τῆς γραφειοκρατίας καί τῆς ὑψηλῆς ἐθιμοτυπίας καί τόν ἔφερναν ἐκεῖ, πού στάζει ὁ ἱδρώτας ἤ κυλάει τό δάκρυ.

῾Η παρουσίαση αὐτῆς τῆς προσφορᾶς, μοναδικῆς κατά τόν εἰκοστό αἰώνα, δέν εἶναι εὔκολη. ᾿Απαιτεῖ ἄνεση δημοσιογραφικοῦ χώρου καί καταβολή ἄμετρου κόπου. Πῶς νά σμικρύνεις τήν ἀτέρμονη ἔμπνευση, τήν εὐσυνείδητη πιστότητα στή Θεϊκή ἐντολή, τό ταπεινό, ἀθόρυβο θρόϊσμα, πού ἔδινε ἀνάσα στίς καρδιές καί λάμψη εὐγνωμοσύνης στά μάτια; Πῶς νά ἀκουμπήσεις, ἀνάλαφρα, τό δάχτυλο στήν πρώτη, κατάμεστη σελίδα καί, βιαστικά, νά τό ἀποσύρεις, γιά νά ἐπισημάνεις τό θαυμαστό περιεχόμενο τῆς ἑπόμενης;

Μέ ἐπίγνωση καί μέ ἐμπειρία αὐτῆς τῆς δυσχέρειας, θά σκύψω, μέ βαθειά εὐλάβεια, στήν πολύτομη ἔκθεση τῶν πεπραγμένων του, πού εἶναι χαραγμένη ἀπό τό δικό του χέρι καί, συνοψίζοντας τό πλούσιο ἐνημερωτικό ὑλικό, θά μεταφέρω ἐδῶ ἕνα λιτό διάγραμμα τῆς προσπάθειας, πού ἔκανε ὁ μακαριστός ᾿Αρχιεπίσκοπος ῾Ιερώνυμος, γιά νά βελτιώσει καί νά ἐμπλουτίσει τόν πνευματικό καί τό θεωρητικό ὁπλισμό τῶν συνεργατῶν του ἱερέων καί γιά νά δώσει πνοή καί ἔμπνευση στό πολύπλευρο ποιμαντικό του διάγραμμα.

***

Α΄ ῾Η ποιμαντική ἐπιμόρφωση τῶν ἱερέων.

Γράφει ὁ ἴδιος· “῞Οταν ληφθῇ  ὑπ᾿ ὄψιν, ὅτι ἡ ᾿Εκκλησιαστική μας Παιδεία δέν παρεῖχεν εἰς τούς κληρικούς μας ὅλα τά ἐφόδια ἐκεῖνα, τά ὁποῖα εἶναι εἰς αὐτούς ἀπολύτως ἀπαραίτητα, ἵνα τούς καταστήσουν καρποφόρους ἐργάτας τοῦ Εὐαγγελίου καί κατηρτισμένους διακόνους τῆς ᾿Εκκλησίας, τότε ἡ ἀνάγκη τῆς ἐπιμορφώσεώς των καθίσταται προφανής”. 

Μέ βαθειά γνώση τῆς παιδευτικῆς στέρησης τοῦ ἱερατικοῦ δυναμικοῦ καί μέ ἀποσαφηνισμένο τό ὅραμα τῆς βαθμιαίας, οὐσιαστικῆς καλλιέργειας, ἀνάπτυξε σειρά ὁλόκληρη εὐκαιριῶν, γιά ἀνανέωση καί γιά ἐμπλουτισμό τῆς Θεολογικῆς καί τῆς ᾿Εκκλησιολογικῆς παιδείας τῶν ἱερέων τῆς ᾿Αρχιεπισκοπῆς ᾿Αθηνῶν. Καί συγκεκριμένα:

1. ᾿Ωργάνωσε τακτικές συγκεντρώσεις τῶν ἐφημερίων, μιά ἤ δυό φορές τό μήνα, διάρκειας δυό καί πλέον ὡρῶν. Σ᾿ αὐτές γινόταν παρουσίαση, διάλογος καί ἐπεξεργασία σοβαρῶν θεμάτων καί ἔπαιρναν οἱ ἱερεῖς ἀπόψεις καί ὁδηγίες, ὥστε νά εἶναι σέ θέση νά διαφωτίζουν, σωστά καί ἀποτελεσματικά, τό ποίμνιό τους.    

2. Ταυτόχρονα, κατέβαλε προσπάθεια, νά ὀργανωθοῦν εἰδικές συνάξεις, μέ ἑνιαῖο πρόγραμμα, γιά τούς νέους ἐφημερίους. Γι᾿ αὐτούς, πού ἦταν νέοι κατά τή χειροτονία ἤ νέοι κατά τήν ἡλικία ἤ νέοι κατά τό διορισμό τους στίς ἐνορίες τῶν ᾿Αθηνῶν. Οἱ Συνάξεις τους γίνονταν μιά φορά τήν ἑβδομάδα. Τά θέματα ἦταν: Μελέτη τῆς ῾Αγίας Γραφῆς. ῾Η πνευματική ζωή τοῦ ἱερέα. Πατερικές διδαχές. Προσέγγιση τῶν ῾Ιερῶν Κανόνων. ᾿Οργάνωση τῆς ἐνορίας. ῾Ο ἐφημέριος, ὡς λειτουργός τῆς ᾿Αναίμακτης ῾Ιερουργίας. ᾿Απορίες καί προβλήματα.

3. ῞Ιδρυσε “φροντιστήριο λειτουργικῆς ἐπιμόρφωσης τῶν κληρικῶν”, γιά τή μελέτη ὅλων τῶν παραμέτρων τῆς Θείας Εὑχαριστίας, ὥστε νά μποροῦν οἱ ἱερεῖς νά μεταφέρουν τό πνεῦμα καί τήν ἐμπειρία τῆς Εὐχαριστιακῆς ζωῆς σ᾿ ὁλόκληρο τό πλήρωμα.       

4. Παράλληλα, ἵδρυσε “Φροντιστήριο ἐξομολόγων”, στό ὁποῖο μετεῖχαν ὅλοι οἱ ἐξομολόγοι τῆς ᾿Αρχιεπισκοπῆς καί μελετοῦσαν, ὁλοένα καί βαθύτερα τίς διαστάσεις τῆς ἀποστολῆς τους.

5. ῞Ορισε νά γίνονται συνάξεις ἱεροκηρύκων, γιά νά ἐμβαθύνουν οἱ κήρυκες τῆς ᾿Εκκλησίας στήν παρακαταθήκη τῶν μεγάλων  Πατέρων  μας καί νά καλλιεργεῖται, μέ ἰδιαίτερη ἐπιμέλεια τό κήρυγμα.

6. Θέσπισε συνάξεις τῶν ἱερέων τῶν Κοιμητηρίων, πού ἀσκοῦν τήν ποιμαντική τους διακονία στόν ἱερό τόπο, ὅπου ἡ ἀγάπη βιώνεται ὡς ἔσχατος πόνος καί ὅπου τά ὅρια τοῦ ἐπίγειου τέλους βυθίζονται στό ἄνοιγμα καί στό φῶς τῆς αἰωνιότητας.

7. ᾿Εγκαινίασε Γραφεῖο ποιμαντικῆς μέριμνας τῶν φυλακισμένων, στό ὁποῖο ἐξετάζονταν θέματα, σχετικά μέ τά προβλήματα καί τίς δυσκολίες, πού συναντοῦν οἱ ἱερεῖς κατά τήν ἄσκηση τοῦ ποιμαντικοῦ τους ἔργου στίς φυλακές.

8. ῞Ιδρυσε εἰδικό “Κέντρο Νεότητας” και “Σεμινάριο ῾Υπεύθυνων Νεανικῶν Κέντρων”, γιά τήν ἀντίστοιχη ἐνημέρωση καί μόρφωση τῶν ἱερέων, πού εἶχαν κληθεῖ νά ἀναλάβουν τή διαπαιδαγώγηση καί τή συμπαράσταση στά νέα μέλη τῆς ᾿Εκκλησίας μας.

9. Δέν παρέλειψε νά ὀργανώσει καί “Κέντρο συμπαράστασης τῆς ἑλληνικῆς οἰκογένειας”, στό ὁποῖο, εἰδικοί ὁμιλητές προσέγγιζαν τίς δυσκολίες καί τούς προβληματισμούς τῆς σύγχρονης οἰκογένειας καί συζητοῦσαν, ἀπό κοινοῦ, τρόπους πνευματικῆς ἐνίσχυσης καί πρακτικῆς χειραγωγίας.

10. ᾿Ενδιαφέρθηκε γιά τήν πνευματική βοήθεια τῆς τρίτης ἡλικίας. Σέ φροντιστήριο ἀποκλειστικῆς στόχευσης, ἔγιναν 60 ὁμιλίες σέ ἱερεῖς, πού εἶχαν ἐπιφορτιστεῖ μέ τή μέριμνα τῶν ὑπερήλικων.

11. ῎Εχοντας ὡς ὅραμα καί στόχο νά ἀποκτήσουν οἱ ἱερεῖς εὐρύτερη μόρφωση καί νά καταστοῦν ἱκανοί νά ἐκπληρώνουν, ὁλοένα καί ἀποδοτικότερα τό ἔργο τους, ἔδινε σέ ἐκείνους, πού εἶχαν τίς προϋποθέσεις, ἐκπαιδευτικές ἄδειες καί ὑποτροφίες, γιά νά παρακολουθήσουν, στό ἐξωτερικό, εὐρύτερα προγράμματα σπουδῶν καί συζητήσεις σέ ἐξειδικευμένα συνέδρια.

***

῞Ολα αὐτά τά ἐκπαιδευτικά προγράμματα, προσδιορίζουν τό πλάτος καί τό βάθος τῶν ἀποστολικῶν ὁραμάτων, πού ἠλέκτριζαν καί πού εὐαισθητοποιοῦσαν τόν ᾿Αρχιεπίσκοπο ῾Ιερώνυμο τόν πρῶτο, τόν ἀνύστακτο ποιμένα τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος. Τό ἄνοιγμα τοῦ τόξου τῆς ποιμαντικῆς του φροντίδας, γιά ὁλόκληρο τό ἐκκλησιαστικό πλήρωμα. Τή μέριμνά του γιά τό κάθε πρόσωπο καί γιά τό κάθε πρόβλημά του. Τή χαρισματική του ἀνησυχία, νά προσεγγίσει μέ διάκριση καί μέ λεπτότητα τήν κάθε ψυχή, ὥστε τό ἄγγιγμα τῆς ἀγάπης νά  εἶναι λυτρωτική ἀφύπνιση καί ὄχι βάθαιμα τῆς πληγῆς.

῾Ο μακαριστός ῾Ιερώνυμος βημάτιζε, μέ πιστότητα, στά ἴχνη τῶν φωτισμένων Πατέρων τῆς ᾿Εκκλησίας μας, πού εἶχαν τό χάρισμα νά λιτανεύουν ἀδιάκοπα τή Χάρη καί τή Δύναμη τοῦ Σταυροῦ, ἀλλά καί νά προσεγγίζουν τήν καθεμιά ὕπαρξη μέ τή σοφία καί τή λεπτότητα ἑνός ἐξειδικευμένου ἐπιστήμονα.    

῎Αν, γυρίσουμε τό φύλλο καί ἀναζητήσουμε τόν τρόπο, μέ τόν ὁποῖο ἀξιοποιήθηκε ὅλο αὐτό τό “ἐκπαιδευτικό πρόγραμμα”, θά βρεθοῦμε μπροστά σέ ἕνα θαῦμα. Τό ἄνοιγμα τῆς ποιμαντικῆς πρακτικῆς του καί τά ἐπιτεύγματα, πού χαράχτηκαν κατά τήν ἑξάχρονη, μόνο, ποιμαντορία του, ἐγγράφουν ἄθλο.     

“Πετῶντι καλάμῳ”, θά μεταφέρω ἐδῶ ἕνα διάγραμμα:

***

Β΄ ῎Ανοιγμα ποιμαντικοῦ μόχθου.

Δέ θά ἀναφερθῶ στά ποιμαντικά ἀνοίγματα, πού ἐκπορεύονται ἀπό τό λειτουργικό, τό μυστηριακό καί τό κηρυκτικό χρέος. ῎Οχι, γιατί αὐτά εἶναι λίγα. ᾿Αλλά, γιατί μπροστά μου συνωθοῦνται τά πολλά, ἐντελῶς πρωτότυπα, πού καταξιώνουν τίς ἀνησυχίες καί τήν εὑρηματικότητα τοῦ ἀείμνηστου ᾿Αρχιεπισκόπου ῾Ιερώνυμου.

Φέρνω στή δημοσιότητα μερικά ἀπό αὐτά.

1. ᾿Αντιμετώπιση τῶν αἱρετικῶν παραφυάδων, πού -ὅπως ὅλοι γνωρίζουμε- παραπλανοῦν τούς ἀδαεῖς καί σπείρουν ζιζάνια στόν ἀγρό τῆς ᾿Εκκλησίας. ᾿Οργανώθηκαν, μέ ἐντολή καί μέ προγραμματισμό τῆς ᾿Αρχιεπισκοπῆς, εἰδικά κλιμάκια μελέτης καί δράσης. Αὐτά ἐρεύνησαν, μέ πολλή προσοχή, τίς στρεβλωτικές διδαχές τῶν αἱρετικῶν. Μελέτησαν, παράλληλα, τήν κρυστάλλινη διδαχή τῶν Πατέρων μας. Καί ἄρχισαν νά ἐπισκέπτονται περιοχές καί συνάξεις, στίς ὁποῖες εἶχαν εἰσχωρήσει οἱ νοθευτές τῆς Εὐαγγελικῆς ᾿Αλήθειας καί νά διαφωτίζουν, μέ σωστές ἀναλύσεις καί μέ πειστικά ἐπιχειρήματα, τά θύματα τῆς διάστροφης προπαγάνδας.

2. Στά πλαίσια τῆς κάθε ἐνορίας μελετήθηκαν τρόποι καλλιέργειας τοῦ πνεύματος ἀγαπητικῆς προσφορᾶς αἵματος, γιά τούς ἐμπερίστατους ἀδελφούς μας καί ἄρχισε μιά κινητοποίηση, πού εἶχε σάν ἀποτέλεσμα τήν εὐρύτερη κυκλοφορία καί ἀπήχηση τοῦ συνθήματος καί τήν καθιέρωση τῶν, κατά καιρούς, αἱμοδοτικῶν εὐκαιριῶν, εἴτε στούς ᾿Ενοριακούς Ναούς εἴτε στίς αἴθουσες τῶν Θρησκευτικῶν Συλλόγων τῆς πρωτεύουσας.

3. ᾿Εξιχνιάστηκε ἡ ὕπαρξη ἀνεκμετάλλευτων κληροδοτημάτων καί κινητοποιήθηκαν ὅλοι οἱ παράγοντες, πού ἦταν ἁρμόδιοι καί ὑπεύθυνοι γιά τήν ἀξιοποίησή τους. Στά κληροδοτήματα, πού -”ἐξ ὀφικίου”- πρόεδρος ἦταν ὁ ᾿Αρχιεπίσκοπος ᾿Αθηνῶν, μπῆκε τάξη καί ἄρχισαν νά ἐκπονοῦνται οἱ σχετικές μελέτες γιά τήν ἀνταπόκριση στίς θελήσεις τῶν δωρητῶν. Στά κληροδοτήματα, τά κατεσπαρμένα στίς διάφορες ἐνοριακές δικαιοδοσίες, ἐνεργοποιήθηκαν τά ᾿Εκκλησιαστικά Συμβούλια καί οἱ λοιποί συνεργάτες, μέ στόχο νά μή χαθεῖ ὁ τελευταῖος “κοδράντης”.

4. Δέ λησμονήθηκαν καί δέν ἀποκλείστηκαν -κατά τή σύνταξη τῶν προγραμμάτων πνευματικῆς ἀγωγῆς- καί οἱ εὐκαιρίες τῶν φιλικῶν διαλόγων ἤ τῶν δυναμικῶν ἐξορμήσεων, καθώς  καί τό χρέος ὁμαδικῆς  ἐνασχόλησης, γιά τήν ἐπίλυση ἐκκρεμῶν τοπικῶν προβλημάτων, πού ἀπασχολοῦν ἤ βασανίζουν τόν τοπικό πληθυσμό, ἐγγράφονταν στά κατάστιχα τῶν προτεραιοτήτων καί γίνονταν μέλημα καί ἀγώνας τοῦ πληρώματος τῆς τοπικῆς ᾿Εκκλησίας.

5. Προσεκτική καί διακριτική προσφορά οἰκονομικῶν βοηθημάτων σέ κάθε ἄτομο καί σέ κάθε οἰκογένεια, πού βρισκόταν στό τοῦνελ τῆς ἀνέ-χειας καί ἀντίκρυζε, ἀμήχανα, τό σκοτάδι καί τήν παγωνιά. ῾Η οἰκονομική ἐνίσχυση, σέ καμμιά περίπτωση, δέν παρεχόταν μέ τό σφίξιμο, πού προκαλεῖ ἡ ἀπαρέσκεια, ἡ περιφρόνηση στό πρόσωπο τοῦ φτωχοῦ  καί ἡ διάθεση τοῦ “ξεφορτώματος”. Προσφερόταν, πάντοτε, ὡς ἀδελφική συμπαράσταση. ῾Ως ἔνδειξη καί ὡς λειτουργία τῆς κοινοκτημοσύνης. Τῆς Εὐαγγελικῆς ἐντολῆς καί πράξης, πού κυριάρχησε στήν ἀρχαία ᾿Εκκλησία καί ἐξακολουθεῖ νά ἐνεργοποιεῖται στίς σύγχρονες κοινωνίες μας.

Γιά τήν καθιέρωση καί τήν ἐξασφάλιση τοῦ σεβασμοῦ τῆς προσωπικότητας τῶν φτωχῶν ἀδελφῶν μας, ἡ ᾿Αρχιεπισκοπή ᾿Αθηνῶν, μέ τήν ἔμπνευση καί τήν ἐντολή τοῦ μακαριστοῦ ῾Ιερώνυμου, ἔκανε ἐπίμονη, ὁμαδική, ἐκπαίδευση καί ἔδινε προσωπικές ὁδηγίες.

6. ᾿Οργανώθηκαν εἰδικές ὁμάδες φροντίδας γιά τούς ἀσθενεῖς, πού παρενέβαιναν, ὅταν διαπίστωναν, πώς ἡ νοσηλεία δέν εἶναι ἐφικτή στά νοσηλευτικά ἱδρύματα τῆς χώρας μας καί, μέ τήν ἐνίσχυση τοῦ ἐνοριακοῦ φιλοπτώχου ταμείου ἤ τοῦ ἀντίστοιχου ταμείου τῆς ᾿Αρχιεπισκοπῆς, ἀναλάμβαναν νά προωθήσουν τούς ἀρρώστους ἀδελφούς σέ Νοσοκομεῖα τοῦ ἐξωτερικοῦ, τῆς Εὐρώπης ἤ καί τῆς ᾿Αμερικῆς. ῾Η ἀγάπη δέν λύγιζε μπροστά στά ἐμπόδια. ῏Ηταν πάντοτε ἄκαμπτη καί ἀποφασιστική.

7. Μεγάλος τομέας ποιμαντικῆς διακονίας τῆς ᾿Εκκλησίας, ὑπῆρξε ἡ μελετημένη καί συντονισμένη προσπάθεια τοῦ “Κέντρου συμπαράστασης τῆς οἰκογένειας”, πού ἱδρύθηκε στά πλαίσια τοῦ Γραφείου Ποιμαντικῆς τῆς Οἰκογένειας. Γεγονός, διαπιστωμένο σέ παγκόσμια κλίμακα, εἶναι ὅτι ἡ οἰκογένεια περνάει μεγάλη κρίση καί τά πνευματικά της στηλώματα ὁλοένα καί ἀφανίζονται. Γιά τήν ἀντιμετώπση τῶν πολλαπλῶν προβλημάτων, ἀποφασίστηκε ἡ ἵδρυση αὐτῆς τῆς ῾Υπηρεσίας, πού ἀνέλαβε νά προσεγγίσει μέ ἀγάπη καί κατανόηση τίς ἀποσυντονισμένες οἰκογένειες, νά ἀφουγκραστεῖ τήν ἀγωνία τους, νά ξανασυνδέσει τά τρεμάμενα χέρια τῶν συζύγων, νά θερμάνει τίς παγωμένες καρδιές τους, νά δώσει χαμόγελο στά νέα βλαστάρια, νά ξαναχτίσει τήν εὐτυχία, ἐκεῖ, πού εἶχε φωλιάσει ἡ ποικρία καί ἡ ἀπογοήτευση. 

᾿Από τήν “ἔκθεση πεπραγμένων” τοῦ μακαριστοῦ ῾Ιερώνυμου ἀποσπῶ ἕνα κομμάτι, πού ἰχνογραφεῖ τήν ἔκταση καί τά ἀποτελέσματα αὐτῆς τῆς προσπάθειας· “᾿Εκ τῶν προληπτικῶς παραπεμφθέντων εἰς τάς ᾿Επιτροπάς περιπτώσεων, δηλαδή ἐπί ἐκείνων τῶν περιπτώσεων δυσαρμονίας τῆς οἰκογενείας, αἱ ὁποῖαι δέν ἔχουν ἀκόμη φθάσει εἰς τήν ὑποβολήν ἀγωγῆς διαζυγίου, παρεπέμφθησαν εἰς τάς ᾿Επιτροπάς 844. ᾿Εξ αὐτῶν ἐπετεύχθη συμφιλίωσις ἐπί τῶν 535, διά 122 συνεχίζεται ἡ εἰδική παρακολούθησις καί προσπάθεια καί ἐπί 85 ἐσημειώθη ἀποτυχία, αἱ δέ ὑπόλοιποι περιπτώσεις ἐκκρεμοῦν. ᾿Επίσης δέον νά σημειωθῆ, ὅτι τό Κ.Σ.Ο. ἐπέτυχε τήν ἀνασύστασιν τοῦ γάμου 14 ἤδη διεζευγμένων συζύγων”.

8. Πνοή ἀγάπης καί φροντίδα ἀδελφική προσπάθησε νά φέρει ἡ ᾿Εκκλησία καί στίς φυλακές, ἐκεῖ, πού φυλακίζεται ὄχι μόνο τό κορμί τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά καί ἡ ψυχή του καί ἡ ζωντάνια του καί τό στεφάνι τῶν ὀνείρων του, πού πιθανό νά τό εἶχε πλέξει κατά τήν ἀνοιξιάτικη διαδρομή τοῦ βίου του. ᾿Εκεῖ βρίσκονται ὅλα κατάχαμα, νεκρές, ἀλλά μή λησμονημένες, χαρές, ἐρεθίσματα πένθους καί ἀπόγνωσης.

Καταθέτω μιά δεύτερη ἀποτίμηση τοῦ ἔργου συγκεκριμένης χρονικῆς περιόδου, χαραγμένη καί αὐτή ἀπό τό χέρι τοῦ ᾿Αρχιεπισκόπου τῆς ἀγάπης ῾Ιερώνυμου·

“᾿Εκ τῶν ποιμαντικῶν ἐπισκέψεων τῶν ἐντεταλμένων ᾿Εφημερίων εἰς τάς Φυλακάς καί τῆς κατ᾿ ἰδίαν μετά τῶν κρατουμένων ἐπαφῆς, ἐξηκριβώθησαν ὡρισμέναι ὑλικαί ἀνάγκαι τῶν κρατουμένων καί τῶν οἰκογενειῶν των, τάς ὁποίας οἱ ἐντεταλμένοι ἱερεῖς προσεπάθησαν κατά τό δυνατόν νά θεραπεύσουν.

Οὕτω, ἐνισχύθησαν οἰκονομικῶς 81 κρατούμενοι, κατεβλήθησαν τά δικαστικά ἔξοδα 32 ἀποφυλακιζομένων, ἐβοηθήθησαν οἰκονομικῶς 49 οἰκογέ-νειαι κρατουμένων, ἐδόθη ἱματισμός καί ὑποδήματα εἰς 268 κρατουμένους καί εἰς τάς οἰκογενείας 50 ἐξ αὐτῶν, ἠγοράσθησαν γυαλιά διά 45 κρατουμένους. Τόν ἱματισμόν εἰς τό   Γραφεῖον Ποιμαντικῆς τῶν ἐν ταῖς Φυλακαῖς  χάριν τῶν κρατουμένων  προσέφεραν ἀφ᾿ ἑνός μέν ἡ  Χριστιανική ᾿Αλληλεγγύη τῆς ῾Ι. ᾿Αρχιεπισκοπῆς, ἀφ᾿ ἑτέρου δέ εὐσεβεῖς Χριστιανοί... ᾿Επίσης, μερίμνῃ τῶν ἐντεταλμένων ἐφημερίων  συνεργοί δικηγόροι ὑπερασπίσθησαν πρό τῶν Δικαστηρίων δωρεάν τάς ὑποθέσεις 6 κρατουμένων”.

9. ῾Ο ἀπόδημος ῾Ελληνισμός, τά ἀδέλφια μας, πού γιά τόν ἕνα ἤ τόν ἄλλο λόγο, δραστηριοποιοῦνται μακρυά ἀπό τήν ἑλληνική πατρίδα καί μακρυά ἀπό τά ἀγαπημένα τους πρόσωπα, δέστερήθηκαν τήν πνοή τῆς ἀδελφικῆς ἀγάπης. Τό “Γραφεῖο Ποιμαντικῆς ᾿Αποδήμων καί Διασπορᾶς” τῆς ῾Ι. ᾿Αρχιεπισκοπῆς ᾿Αθηνῶν εἶχε ἐπενδύσει τά προγράμματά του μέ σειρά ὁλόκληρη ἐκδηλώσεων. Κρατοῦσε ἀνοιχτή τή γραμμή ἐπικοινωνίας μέ διάφορους παράγοντες τοῦ ᾿Εξωτερικοῦ. ᾿Οργάνωνε Σεμινάρια μελέτης προβλημάτων τῶν ῾Ελλήνων τῆς διασπορᾶς καί τῆς, κατά τό δυνατόν, ἐξυπηρέτησής τους. Διατηροῦσε γόνιμη ἐπαφή μέ τούς Μητροπολίτες, πού διαποίμαιναν τίς ἑλληνικές ᾿Ορθόδοξες Κοινότητες, τίς ἐγκαταστημένες στά διάφορα μέρη τοῦ πλανήτη. ᾿Ανταποκρινόταν στά αἰτήματα τῶν ἀποδήμων ἀδελφῶν μας, πού ζητοῦσαν ἐξυπηρέτηση καί βοήθεια, γιά τήν προώθηση καί ἐπίλυση προσωπικῶν ἤ οἰκογενειακῶν τους δυσχερειῶν. Μέ ἕνα λόγο, μετέφερε παλμό καρδιᾶς στούς ἀπόδημους καί δεχόταν ἀντιφωνική καρδιακή δόνηση, ἀπό τούς νοσταλγούς τῆς ᾿Ορθόδοξης, ἐλληνικῆς ἀδελφοσύνης.

***

Γ΄ ᾿Εκδηλώσεις ἀγάπης καί πανανθρώπινης ἀλληλεγγύης.

Μέ τή νέα πνοή καί κατεύθυνση, πού δόθηκε στά αἰσθήματα τῶν Χριστιανῶν, τό ἐνδιαφέρον των ἐπεκτάθηκε καί πέρα ἀπό τά ὅρια τῆς ἑλλληνικῆς πατρίδας.

῾Η ᾿Αρχιεπισκοπή ᾿Αθηνῶν καί, κοντά σ᾿ αὐτή, ἀρκετές ἄλλες ἱερές Μητροπόλεις δραστηριοποιήθηκαν, κατά τήν παγκόσμια ἐξόρμηση γιά τή σωτηρία τῶν παιδιῶν τῆς ᾿Αφρικανικῆς Μπιάφρα, πού ἀποδεκατίζονταν, κατά χιλιάδες, ἐξ αἰτίας τῆς ἀσιτίας. Οἱ συνεργοί τοῦ ἔργου τῆς ᾿Αγάπης τῆς ᾿Αρχιεπισκοπῆς ᾿Αθηνῶν πρόσφεραν περί τίς 300.000 κονσέρβες,πού εἶχαν ἀποτιμηθεῖ, σέ 3,5 ἑκατομμύρια δραχμές.

Παράλληλα, ἡ ᾿Αρχιεπισκοπή ᾿Αθηνῶν πρόσφερε ἀρωγή στήν ᾿Εκκλησία τῆς Ρουμανίας, πού διαβιβάστηκε στούς πλημμυροπαθεῖς τῆς παραδουνάβειας χώρας. ᾿Επί πλέον, στάλθηκαν 42.830 κουβέρτες καί 30.000 κομμάτια ἱματισμοῦ. Αὐτή ἡ βοήθεια ἐκτιμήθηκε ἰδιαίτερα καί θεωρήθηκε, ὅτι ἦταν ἀπό τίς σημαντικότερες, σέ σύγκριση μέ ὅσα πρόσφεραν ἄλλες, πλουσιότερες χῶρες.                  

᾿Επίσης, τό Χριστεπώνυμο πλήρωμα τῆς ᾿Αρχιεπισκοπῆς ᾿Αθηνῶν ἀνταποκρίθηκε, κατά τόν καλύτερο τρόπο, καί στήν ἔκκληση τῶν κατοίκων του Πακιστάν, πού εἶχαν πληγεῖ ἀπό πρωτοφανή τυφώνα, τό 1970 καί θρήνησαν ἑκατομμύρια ἀνθρώπινα θύματα καί ἀνυπολόγιστες ζημιές. Γιά τό Πακιστάν συγκεντρώθηκαν 712.640 κομμάτια κονσερβῶν, ἀξίας 5.850.000 δραχμῶν. Σ᾿ αὐτά προστέθηκαν 491.960 κομμάτια κονσερβῶν, ἀξίας 3.700.000 δραχμῶν, πού συγκεντρώθηκαν ἀπό διάφορες Μητροπόλεις.

Πρώτη, πάλι, ἀπό ὅλες τίς ἀποστολές βοήθειας, ἦταν ἡ προσφορά τῆς ῾Ι. ᾿Αρχιεπισκοπῆς ᾿Αθηνῶν στούς πλημμυροπαθεῖς τῆς Μοζαμβίκης, κατά τό 1971. ᾿Εκεῖ στάλθηκαν 800 μεγάλα κιβώτια κονσερβῶν κρέατος, 4.600 μεγάλα κιβώτια ἰχθυερῶν, 158 μεγάλα κιβώτια ἱματισμοῦ, 100 τόννοι ρύζι καί ἄλλα, χρήσιμα, εἴδη.

Θά παραθέσω μιά ἀκόμα ἐνημερωτική καί, ταυτόχρονα, ἐξομολογητική πληροφόρηση, πού μᾶς ἄφησε ὀ μακαριστός ῾Ιερώνυμος.

“Παρά τήν μακράν αὐτήν σειράν τῶν δειγμάτων τῶν αἰσθημάτων ἑνότητος καί ἀλληλεγγύης τοῦ ποιμνίου τῆς ᾿Αρχιεπισκοπῆς ᾿Αθηνῶν, δέν τά ἔχομεν ἀκόμη ἀπαριθμήσει ὅλα. Θά ἔπρεπε νά προστεθοῦν αἱ εἰσφοραί ὑπέρ τῆς λειτουργίας καί συντηρήσεως τῶν πολυαρίθμων ῾Ιδρυμάτων τῆς  Εἰδικῆς Μερίμνης ῾Υπερηλίκων (Ε.Μ.Υ.). Αὗται κατά τό 1969 ἀνῆλθον εἰς 1.620.000, τό 1970 εἰς 6.580.000 καί τό 1971 εἰς 7.220.000 δραχμάς, ἤτοι ἐν συνόλῳ εἰς15.420.000 δραχμάς.

᾿Αλλά καί πάλιν δέν ἐφθάσαμεν εἰς τό τέλος, διότι παρελείψαμε τό σπουδαιότερον καί πολυτιμότερον, τό πραγματικῶς ἀνεκτίμητον, τήν ἀξίαν εἰς χρῆμα τῆς ἐθελοντικῆς εἰσφορᾶς τῶν κυριῶν καί δεσποινίδων εἰς τά ἔργα τῆς ᾿Αγάπης τῆς ᾿Αρχιεπισκοπῆς. Αὐτή, ὅμως, δέν εἶναι δυνατόν νά ἀποτιμηθῆ. Διότι δέν εἶναι μόνον ὁ ἀριθμός τῶν ἐθελοντικῶς προσφερομένων ὡρῶν ἐργασίας, ἀλλά καί ἡ ποιότης της, ὅπως ἐπίσης, εἰς πολλάς περιπτώσεις, καί ἡ θυσία, ἡ ὁποία κρύπτεται ὄπισθεν τῆς ἐθελοντικῆς αὐτῆς προσφορᾶς, ἡ ὁποία θυσία καθιστᾶ τήν προσφοράν ὄντως ἀνεκτίμητον. ᾿Εάν ὅμως, ἔστω καί κατά προσέγγισιν, ἤθελον μέ τάς συνήθεις ἀμοιβάς ἀποτιμηθῆ αἱ ὧραι ἐργασίας, αἱ ὁποῖαι ἔχουν προσφερθῆ ἐθελοντικῶς ὑπό τῶν  συνεργῶν  τῆς  Χριστιανικῆς ᾿Αλληλεγγύης  θά ἔπρεπε νά ὑπολογισθοῦν εἰς ποσόν ἀνερχόμενον εἰς 200.000.000 δραχμάς.

Διά νά ἔχωμεν πάντα μίαν γενικήν εἰκόνα τῶν κατά τήν τελευταίαν πενταετίαν διά τῆς ῾Ιερᾶς ᾿Αρχιεπισκοπῆς, ταῖς ἐνεργείαις τῶν  συνεργῶν της προσφερθέντων ποσῶν, θά πρέπη νά σημειώσωμεν, ὅτι τοῦτο ἀνῆλθεν εἰς 159.814.872 δραχμάς”.

***

Δ΄ ῾Η δράση τῶν Φιλοπτώχων Ταμείων.

῞Ενα νοικοκύρεμα στό Γενικό Φιλόπτωχο Ταμεῖο στά Φιλόπτωχα Ταμεῖα τῶν Ναῶν τῆς ῾Ιερᾶς ᾿Αρχιεπισκοπῆς ᾿Αθηνῶν καί μιά ἐμπνευσμένη ἀγωγή τῶν προσώπων, πού τά διαχειρίζονταν, ἔφεραν μιά ἄνθηση στίς καρδιές τῶν διακόνων τῆς ᾿Αγάπης καί ἕνα ἄρωμα εὐγνωμοσύνης στά κατακουρασμένα καί μαραμένα πρόσωπα.

Οἱ συνεργοί τοῦ “Γενικοῦ Φιλοπτώχου Ταμείου” ἀπαλλάχτηκαν, ἀπό τήν ψυχρή καί μειωτική γιά τήν ἀνθρώπινη ὕπαρξη, διανομή εὐτελῶν χρηματικῶν βοηθημάτων καί ἐπωμίστηκαν τό ἐπίπονο, ἀλλά οὐσιαστικό ἔργο τῆς μελέτης καί τῆς ὀργάνωσης τῶν ἐπί μέρους τομέων, πού λειτούργησαν κάτω ἀπό τή στέγη τῆς “᾿Αλληλεγγύης”.

᾿Ανάπτυξαν, μέ πολλή προσοχή, ἀλλά καί μέ θαυμαστή ἀποδοτικότητα, ἕνα εὐρύτατο φάσμα δραστηριοτήτων.

Τό νοικοκύρεμα στά ᾿Ενοριακά Φιλόπτωχα Ταμεῖα, σέ συνάρτηση μέ τήν εἰδική ἐκπαίδευση τῶν ἱερέων καί τῶν λαϊκῶν μελῶν τῆς κάθε ἐκκλησιαστικῆς κοινότητας, εἶχε σάν ἀποτέλεσμα νά διακλαδωθεῖ μιά θαυμαστή, εὑρηματική καί ἀνανεωτική ἀνταπόκριση στήν ἐντολή τῆς ᾿Αγάπης, πού ἔλυωσε παγόβουνα ἀδιαφορίας καί ἀπόδειξε, πώς πράξη ἀγάπης δέν εἶναι τό ψυχρό φιλοδώρημα στό ἀνοιχτό χέρι τοῦ ταλαίπωρου συνάνθρωπου, ἀλλά τό ἀδελφικό πλησίασμα, ὁ μόχθος καί ἡ ἔκχυση τῶν ἀνόθευτων αἰσθημάτων.

Σημειώνω τή σειρά τῶν “χαρισματικῶν” στεγάστρων τῆς ἀγάπης.

α) Τά “Σπίτια Γαλήνης Χριστοῦ”. ῎Αρχισαν νά λειτουργοῦν στίς 6 ᾿Ιουλίου τοῦ 1969 καί ἐπεκτάθηκαν, σταδιακά, σ᾿ ὅλο τό χῶρο καί σ᾿ ὅλες τίς ἐνορίες τῆς ῾Ι. ᾿Αρχιεπισκοπῆς. Καί πρίν κλείσει ὁ χρόνος ὁ ἀριθμός τῶν Σ.Γ.Χ. ἔφτασε τά 15. Τό 1970 ὁ ἀριθμός τῶν “Σπιτιῶν Γαλήνης Χριστοῦ” ἀνέβηκε στά 40. Τό 1971 ἔγιναν 54. Καί, τελικά, ἴσαμε τήν ἀποχώρηση τοῦ μακαριστοῦ ῾Ιερώνυμου ἀπό τήν ἀρχιεπισκοπική ἔπαλξη, ἔγιναν 64.

῾Ο ἀριθμός τῶν προσώπων, πού ἔβρισκαν στοργή καί περίθαλψη στά κέντρα αὐτά, ἔφτασε τά 1.640. Οἱ “συνεργάτιδες” κυρίες, πού προσέφεραν ἐθελοντικά τίς ὑπηρεσίες τους, μόνο στά σπίτια αὐτά καί ὄχι στό σύνολο ἔργο τῆς περίθαλψης τῶν ὑπερήλικων, ἦταν 2.024.

β) Γιά τά κυρτωμένα γηρατειά, πού δέν ἦταν σέ θέση νά περπατήσουν καί νά φτάσουν στά σπίτια τῆς γαλήνης καί τῆς ἀγάπης, εἶχε ληφθεῖ ἰδιαίτερη πρόνοια καί εἶχε ὀργανωθεῖ «῾Η δράσις τῶν συνεργῶν εἰς τάς ῾Ομάδας ᾿Ελευθέρως διαβιούντων ῾Υπερηλίκων».

῾Η πρώτη “῾Ομάδα” λειτούργησε τό Μάρτιο τοῦ 1969 στήν περιοχή τοῦ Θησείου. Καί, σταδιακά, δημιουργήθηκαν καί λειτούργησαν 82 “῾Ομάδες”. Αὐτές ἐξυπηρετοῦσαν 1.113 ἀνήμπορα πρόσωπα. Καί τή διακονία τήν πρόσφεραν 410 “συνεργοί”, ἐθελόντριες κυρίες καί δεσποινίδες.

γ) Προέκταση αὐτῆς τῆς προσπάθειας ἦταν “῾Η δράσις τῶν  συνεργῶν  εἰς τούς  ῾Ομίλους Διασπάρτου Γήρατος”. ῾Ο πρῶτος “῞Ομιλος” διωργανώθηκε κατά τό Φεβρουάριο τοῦ 1971. ῎Εκτοτε ὀργανώθηκαν καί ἄλλοι ῞Ομιλοι, πού ἔφτασε νά ἐξυπηρετοῦν 850 ὑπερήλικους γέροντες.

δ) Μιά ἄλλη, εὑρηματική διακονία ἦταν “῾Η δρᾶσις τῶν «συνεργῶν»  εἰς τάς  «κινητάς Μονάδας Περιθάλψεως Κατακοίτων»”.

Τόν ᾿Ιούνιο τοῦ 1970 ἔγιναν οἱ σχετικές ἐξακριβώσεις καί οἱ ἀνακαλύψεις, ὅτι ὑπάρχουν κατάκοιτοι ἐγκαταλειμμένοι, πού ἔχουν ἀνάγκη ἀπό βοήθεια καί περίθαλψη. Καί ἄρχισε ἡ ἐξόρμηση. ῎Εγινε ἡ σχετική ἐκπαίδευση γιά τήν “κατ᾿ οἶκον νοσηλεία” σέ 30 συνεργάτιδες ἐθελόντριες κυρίες καί δεσποινίδες καί συγκροτήθηκαν οἱ πρῶτες “Κινητές Μονάδες Περίθαλψης Κατακοίτων”. Αὐτές -κατά τό διάστημα τῆς λειτουργίας τους- ἐξυπηρέτησαν 140 κατάκοιτους ὑπερήλικες. Οἱ ἐθελοντές γιατροί αὐτῶν τῶν Μονάδων εἶχαν πραγματοποιήσει ἐπισκέψεις σέ 163 ἄτομα.                 

ε) ᾿Εντελῶς πρωτότυπη πρωτοβουλία εἶχε ἐγκαινιάσει “῾Η δρᾶσις τῶν συνεργῶν τοῦ  Κινήματος ᾿Αγάπης “.

Μεταφέρω τό “μνημόνιο” τοῦ μακαριστοῦ ῾Ιερώνυμου;

“῾Η ἀπόδοσις τῆς δραστηριότητος τοῦ “Κινήματος ᾿Αγάπης” ὑπερέβη κατά πολύ τάς προσδοκίας μας. ῎Αχρηστα ἤ μηδαμινῆς ἀξίας εἴδη (ρουχισμός, χάρτης, μέταλλα, ἔπιπλα, ράκη κλπ.), τά ὁποῖα ἄλλοτε ἐρρίπτοντο εἰς τόν κάλαθον τῶν ἀχρήστων, τώρα, ἡ εὐσέβεια καί ἡ φιλάδελφος διάθεσις τοῦ πληρώματος τῆς ᾿Αρχιεπισκοπῆς ᾿Αθηνῶν, καταλλήλως διαφωτισθεῖσα καί καθοδηγηθεῖσα, τά προσφέρει εἰς τό    Κίνημα ᾿Αγάπης. Ταῦτα, συλλεγέντα ὑπ᾿ αὐτοῦ κατά τό διάστημα ἀπό 15ης Μαΐου 1970 μέχρι τῆς 15ης Μαΐου 1972, ἀπέδωκαν, ἀποτιμηθέντα, κατά τους μετριωτέρους ὑπολογισμούς, εἰς τό σεβαστόν ποσόν τῶν 51.500.000 δραχμῶν περίπου. Εἰς τό ποσόν αὐτό δέν περιλαμβάνεται ἡ ἀξία τῶν κατά τήν πρώτην δοκιμαστικήν ᾿Εξόρμησιν τῆς 10ης Μαΐου 1970 συλλεγέντων εἰδῶν, διά τήν μεταφοράν τῶν ὁποίων ἀπητήθησαν χίλια (1000) περίπου φορτηγά αὐτοκίνητα”.

Θά δημοσιοποιήσω καί κάτι, πού -διακριτικά ἀποσυρόμενος ὁ μακαριστός ῾Ιερώνυμος- τό ἀποσιώπησε. Στίς ὁμάδες, πού δραστηριοποιοῦνταν, γιά τή συλλογή τῶν ἄχρηστων ἀντικειμένων, συμμετεῖχε καί ὁ ἴδιος.

῞Οσα εἴδη προσφέρονταν ἀπό ἑταιρεῖες ἤ καταστήματα καί ἦταν καινούργια, τό “Κίνημα τῆς ᾿Αγάπης” τά προωθοῦσε σέ “Εὐαγῆ ῾Ιδρύματα” ἤ σέ ὁμάδες, πού ἀσκοῦσαν τό ἔργο τῆς περίθαλψης τῶν “ἐν ἀνάγκαις”. Τά ὑπόλοιπα, ἄχρηστα χαρτιά, κουρέλια ἤ ὁ,τιδήποτε ἄλλο, τά πουλοῦσε στίς μάντρες ἀνακύκλωσης καί μέ τά ποσά, πού συγκεντρώνονταν, κάλυπτε διάφορες ἀνάγκες τοῦ ἔργου τῆς ἀγάπης. 

στ) Θά ἐγγράψω ἐδῶ καί μιά ἄλλη προέκταση τῆς πλατειᾶς ἔμπνευσης. Εἶναι “῾Η δρᾶσις τοῦ Γραφείου Εὑρέσεως ᾿Εργασίας”. ῾Η κάλυψη τῆς τραγικῆς πληγῆς τῆς ἀνεργίας, πού προκαλεῖ πόνο, περιπέτεια καί ἀδιέξοδο σέ πλατειές λαϊκές μάζες. Κατά τό διάστημα, πού λειτούργησε αὐτό τό Γραφεῖο, δέχτηκε 663 αἰτήσεις ἀνέργων προσώπων, ἀνδρῶν καί γυναικῶν, πάσης ἡλικίας, μορφώσεως καί εἰδικότητας. ᾿Από αὐτούς, τοποθετήθηκαν σέ γραφεῖα, ἑταιρεῖες, ἐργοστάσια κλπ, οἱ 474. Γιά τούς ὑπόλοιπους ὑπῆρχαν κωλύματα ὑγείας, ἡλικίας ἤ καί ἄλλης φύσης.

***

Ε΄ Τό ἀνάπτυγμα τῶν εὐαγῶν ἱδρυμάτων.

῾Ο τομέας τῶν ἱδρυμάτων ἦταν ἡ καρδιά τοῦ εὐρύτατου φιλανθρωπικοῦ ἔργου τοῦ μακαριστοῦ ῾Ιερώνυμου καί ἡ ἀρχιεπισκοπική του καρδιά ἦταν ἡ ἀέναη πηγή τῶν ἐμπνεύσεών του καί τῶν σχεδιασμῶν του.

α) Θά ἀναφερθῶ πρῶτα στό “Νοσοκομεῖο τῶν Κληρικῶν”. Καί, σάν πρῶτο στοιχεῖο στήν ἀναφορά μου, θά ἀναμεταδώσω ἕνα μικρό ἀπόσπασμα ἀπό τό λόγο του, πού τόν ἐκφώνησε κατά τήν ἐπίσημη τελετή τῆς ἐνθρόνισής του στόν ἀρχιεπισκοπικό θρόνο. Εἶπε τότε· “῾Ως πρῶτον δεῖγμα τῆς ὑπέρ τοῦ ἱεροῦ μας κλήρου μερίμνης μας, ἤδη ἀπό τῆς στιγμῆς ταύτης θά μᾶς ἐπιτραπῇ νά ἐξαγγείλωμεν, ὅτι πάντα τά ἐκτός τοῦ μηνιαίου ἐπιδόματος ἔσοδα τοῦ ᾿Αρχιεπισκόπου ἀπό 1ης Σεπτεμβρίου 1967, θά διατίθενται διά τήν λειτουργίαν Νοσοκομείου τῶν κληρικῶν, τοῦτο δέ διότι τά ἀπό 1ης ᾿Ιουνίου μέχρι τῆς 31ης Αὐγούστου 1967 ἀντίστοιχα ἔσοδα τοῦ ᾿Αρχιεπισκόπου θά διατεθοῦν ὑπέρ τῶν σεισμοπλήκτων”. 

῾Η ἐξαγγελία αὐτή, πού ἔγινε κατά τή στιγμή, πού πάτησε τό πόδι του στό θρόνο τῶν ᾿Αθηνῶν, φέρνει στήν ἐπιφάνεια τά βαθειά του ὁράματα καί τό χαρισματικό ἄνοιγμα τῆς ἀγάπης του πρός τούς λειτουργούς τῆς ᾿Εκκλησίας.

Σέ διάστημα μικρότερο τῶν δυό χρόνων, ἔγιναν ὅλες οἱ ἀπαραίτητες διαδικασίες. Καί, κατά τίς μέρες, πού συνεδρίαζε ἡ ῾Ιερά Σύνοδος τῆς ῾Ιεραρχίας τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος, τό Φεβρουάριο τοῦ 1969, κατατέθηκε ὁ θεμέλιος λίθος τοῦ Νοσηλευτικοῦ ῾Ιδρύματος Κληρικῶν ῾Ελλάδος (Ν.Ι.Κ.Ε.), πού σέ διάστημα τεσσάρων χρόνων πῆρε ἔνσημα πληρότητας καί ἀρτιότητας καί πού εἶχε τό ἀτύχημα, κατά τή διάδοχη ἐκκλησιαστική κατάσταση, νά κατρακυλήσει, ἀπότομα, στή χρεωκοπία καί στό ξεπούλημα.           

Στό Ν.Ι.Κ.Ε. ἐπιστρατεύτηκαν διακεκριμένοι καί ἐξειδικευμένοι γιατροί, προσκλήθηκαν ᾿Αδελφές Νοσοκόμες μέ πεῖρα καί μέ ζῆλο ἱεραποστολικό, ἔγιναν δεκτοί ἐθελοντές, γιά νά ὀργανώσουν τή διοίκηση καί γιά νά προγραμματίσουν τήν προμήθεια τοῦ μηχανικοῦ ἐξοπλισμοῦ του. Καί, “ἐν σπουδῇ”, συμπληρώθηκαν ὅλα τά τμήματα, μέ τήν ἔμψυχη καί τή μηχανική ἐξάρτησή τους καί ἄρχισαν νά λειτουργοῦν, μέσα στή θαλπωρή τῆς ἀγάπης καί στήν ἀκοίμητη φροντίδα τῆς ἐπιστήμης.

Στή συνέχεια, ὁ μακαριστός ῾Ιερώνυμος, ὁ ἐμπνευστής καί ἱδρυτής τοῦ Ν.Ι.Κ.Ε. ἀντιμετώπισε τό τεράστιο πρόβλημα τῆς προετοιμασίας κατάλληλου προσωπικοῦ, ἱκανοῦ νά συμπληρώσει τά κενά ἤ νά διαδεχτεῖ ἐκείνους, πού θά περνοῦσαν στή σύνταξη. Καί ἵδρυσε τή “Σχολή Διακονισσῶν ᾿Αδελφῶν Νοσοκόμων  ἡ ᾿Ολυμπιάς, πού ἦταν ἰσότιμη μέ ὅλες τίς ἄλλες, κρατικές Σχολές Νοσοκόμων. ῾Η φοίτηση ἦταν τριετής. Καί οἱ ἀπόφοιτες εἶχαν τό δικαίωμα νά ἀσκήσουν τό λειτούργημά τους εἴτε στά ἱδρύματα τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος, εἴτε -ἄν τό προτιμοῦσαν- σέ ὁποιοδήποτε κρατικό ἵδρυμα.

β) Τό Ν.Ι.Κ.Ε. ἦταν ἡ ὑλοποίηση ἑνός μεγάλου ὁράματος τοῦ ᾿Αρχιεπισκόπου τῆς ἀγάπης. ᾿Αλλά δέν ἦταν τό μόνο ἵδρυμα, πού τό θέρμαινε καί τό ζωογονοῦσε ἡ ἀκοίμητη φροντίδα του.

Σειρά ὁλόκληρη ἱδρυμάτων πέρασαν στόν κύκλο τῆς φροντίδας του καί ἔνοιωσαν τήν ἀγάπη του ὄχι μόνο σάν ἔκφραση θερμῶν αἰσθημάτων, ἀλλά καί σάν πολύπλευρη, ὑλική καί ἠθική συμπαράσταση.

῾Ο ἴδιος ἀποκαλύπτει, ὅτι ἑπτά Φιλανθρωπικά ῾Ιδρύματα λειτούργησαν τότε, ὑπό τήν αἰγίδα τῆς ῾Ιερᾶς ᾿Αρχιεπισκοπῆς ᾿Αθηνῶν.

“1. Τό Καλέριον ᾿Ορφανοτροφεῖον Θηλέων  Παναγία ἡ ᾿Ελεοῦσα .

2. ᾿Ορφανοτροφεῖον Θηλέων  ῾Η ᾿Αγάπη .

3. ᾿Ορφανοτροφεῖον ᾿Αρρένων  ὁ ῾Ιερός Χρυσόστομος .

4. ᾿Ορφανοτροφεῖον ᾿Αρρένων  Σπίτι τῆς Στοργῆς .

5. Στέγη νηπίων  Νέα Ζωή . 

6. Σωματεῖον  Φίλοι τῶν κωφαλάλων-ὁ Προφήτης Ζαχαρίας .

7. Ρωσικόν Γηροκομεῖον  ῾Αγία Τριάς.            

Δηλώνει, ὅτι ἔχει ἐντάξει στή φροντίδα του ὅλα αὐτά τά ῾Ιδρύματα καί συμπληρώνει·

«῾Η ᾿Αρχιεπισκοπή ᾿Αθηνῶν περιέβαλε μετά τῆς αὐτῆς στοργῆς, ὅσης καί τά ἰδικά της, τά  ὡς ἄνω ῾Ιδρύματα, συμπαρισταμένη ὁλοψύχως ἠθικῶς καί ὑλικῶς εἰς αὐτά.

᾿Ενδεικτικῶς ἀναφέρομεν, ὅτι εἰς τό ᾿Ορφανοτροφεῖον ᾿Αρρένων  Σπίτι τῆς Στοργῆς εἰς ῎Ανω Γλυφάδα παρεσχέ-θη βοήθεια διά τῆς παραχωρηθείσης εἰς αὐτό δωρεάν ἐκ μέρους τοῦ ΟΔΔΕΠ ἐκτάσεως 300 στρεμμάτων ἄνωθεν τῆς Βάρης πρός ἐγκατάστασιν ποιμνιοστασίου. Τό ποιμνιοστάσιον αὐτό ἀποφέρει σημαντικόν εἰσόδημα εἰς τό ῞Ιδρυμα.

Γενικῶς, σημαντικαί οἰκονομικαί ἐνισχύσεις δίδονται κατ᾿ ἔτος ἐκ τῆς ᾿Αρχιεπισκοπῆς πρός ἅπαντα τά ῾Ιδρύματα, τά ἐξαρτώμενα εἴτε ἀμέσως εἴτε ἐμμέσως, ἐξ αὐτῆς. ᾿Επίσης παρέχονται ταμειακαί διευκολύνσεις.

῾Ωσαύτως, ταῦτα ἐνισχύονται δι᾿ εἰδῶν ἱματισμοῦ, κλινοσκεπασμάτων κλπ. ἐκ μέρους τῆς  Χριστιανικῆς ᾿Αλληλεγγύης καί τοῦ  Κινήματος ᾿Αγάπης».  

γ) ῎Εξω ἀπό τόν κύκλο αὐτῶν τῶν ῾Ιδρυμάτων, ὑπῆρχε ἕνας εὐρύτατος κύκλος 14 ῾Ιδρυμάτων, Συλλόγων ἤ Κληροδοτημάτων, πού σύμφωνα μέ ὁρισμό τοῦ Καταστατικοῦ τους, προεδρεύονταν ἀπό τόν ἑκάστοτε ᾿Αρχιεπίσκοπο. Οἱ ὑποθέσεις τῶν Κληροδοτημάτων αὐτῶν ἀπορροφοῦσαν μεγάλο μέρος τοῦ χρόνου του καί μεγάλο κομμάτι τῆς καρδιᾶς του. 

***

ΣΤ΄ Τό ἀνεξάντλητο ταμεῖο.

Καθώς ὁ ἀναγνώστης μου θά βηματίζει, μέ τή σκέψη του καί, ἐνδεχομέ-νως, μέ μιά συγκλονιστική, συναισθηματική φόρτιση, τήν ἀπέραντη “Βασιλειάδα” τοῦ εἰκοστοῦ αἰώνα, ὑποψιάζομαι, πώς θά διερωτᾶται· Ποῦ εὕρισκε ὁ ᾿Αρχιεπίσκοπος ῾Ιερώνυμος τά χρήματα, γιά νά ὑλοποιήσει τά φιλάνθρωπα προγράμματά του καί νά ἀνταποκριθεῖ στά αἰτήματα τῶν παράλληλων ἱδρυματικῶν σχηματισμῶν;

Προτοῦ ἐπιχειρήσω νά δώσω ἀπάντηση στήν ἀπορία αὐτή, θά τολμήσω νά τή μεγιστοποιήσω, ἐνημερώνοντας “τούς ἀποροῦντες”, ὅτι τά ἀνοίγματα τοῦ μακαριστοῦ ῾Ιερώνυμου ἦταν τόσο πολλά καί τόσο μεγάλα, πού τό κόστος τους σκαρφάλωνε στά ὕψη.

Θά ἀναφέρω, ἐνδεικτικά, μερικές, ἀπό αὐτές τίς πρωτοβουλίες του, πού καλύπτουν ἄλλους τομεῖς τῆς δράσης του καί ἄλλες ἀπαιτήσεις ἐκείνης τῆς ἐποχῆς.

1. ῾Η ἀνοικοδόμηση τοῦ “Πανορθόδοξου Κέντρου, στό χῶρο τῆς ῾Ιερᾶς Μονῆς Πεντέλης. Πρόκειται γιά μεγάλων διαστάσεων καί σύγχρονου ἐξοπλισμοῦ οἰκοδόμημα, πού προσφέρεται γιά Συνέδρια καί φιλοξενία σημαντικοῦ ἀριθμοῦ Συνέδρων.

2. Οἱ νέες ἐγκαταστάσεις τῆς ῾Ιερᾶς Συνόδου, στό ἐπισκευασμένο καί ἐνισχυμένο μέ πρόσθετο ὄροφο, κτίριο τῆς ῾Ιερᾶς Μονῆς Πετράκη. ῾Η δαπάνη καί αὐτῆς τῆς προσθήκης δέν ἦταν μικρή.

3. ῾Η ἀνακαίνιση τῶν δυό μεγάλων ῾Ιερῶν Μονῶν, τῆς Μονῆς Πετράκη καί τῆς Μονῆς Πεντέλης, πού βρίσκονταν σέ κατάσταση ἐρείπωσης καί ἀναδείχτηκαν σέ ἀξιόλογα Κέντρα Μοναχικῆς διαβίωσης καί Ποιμαντικῆς ἐξόρμησης.      

4. ῾Η χρηματοδότηση τῶν ᾿Ιδιωτικῶν Σχολείων τῆς ῾Ιερᾶς Μονῆς “Θεομήτορος”, γιά τήν ἀνέγερση καί νέων κτιρίων, ἀπαραίτητων γιά τή στέγαση τῶν συνεχῶς πολλαπλασιαζόμενων μαθητῶν τους.

5. ῾Η συχνή ἐπιχορήγηση τῶν ἄλλων ῾Ιδρυμάτων, πού ξεκίνησαν μέ ἰδιωτική πρωτοβουλία, ἀλλά πού ἀναζήτησαν, ὡς συμπλήρωμα ἀγάπης, τήν πρόσθετη βοήθεια τοῦ ποιμένα τους καί πατέρα τους.

῞Ολα αὐτά προσθέστε τα καί θά ἔχετε μπροστά σας ἕνα ἀσύλληπτο ὄγκο δαπανῶν. Μιά θαυμαστή πηγή, πού πάντοτε ἔτρεχε. ῞Ενα ἀνοιχτό πορτοφόλι, πού ἦταν φιλάνθρωπο γιά ὅλους.

Καί ἡ ὑπογράμμιση: ῾Ο ᾿Αρχιεπίσκοπος ῾Ιερώνυμος δέν εἶχε καμμιά Κρατική ἤ διακρατική ἐπιχορήγηση. Τό ἑλληνικό, κατεστημένο Κράτος δέν τοῦ ἔδωσε οὔτε μιά δεκάρα. Εὐρωπαϊκοί μηχανισμοί χρηματοδότησης ἔργων κοινωνικῆς ἀντίληψης, ἐκείνη τήν ἐποχή δέν ὑπῆρχαν. ῞Ο,τι σχεδιάζε καί ὅ,τι ἔκανε τό ὑλοποιοῦσε μόνο μέ τή σφιχτή διαχείριση τῶν πόρων τῆς ᾿Αρχιεπισκοπῆς του καί τοῦ ᾿Οργανισμοῦ διαχείρισης τῆς ᾿Εκκλησιαστικῆς Περιουσίας καί μέ τίς ἐνισχύσεις, πού ἀπόθεταν μπροστά του, ἐκεῖνοι, πού θαύμαζαν τό ἦθος του καί μαγνητίζονταν ἀπό τά κρυστάλλινα ὁράματά του.

Φτωχός ὁ ἴδιος, ἐπλούτιζε τούς πάντες. Διωκόμενος ὁ ἴδιος, ἄνοιγε γιά ὅλους τίς πύλες τῆς παρηγοριᾶς καί τῆς χαρᾶς καί σηματοδοτοῦσε τήν κατεύθυνση πρός τήν ἀγκαλιά τοῦ Θεοῦ καί πρός τήν αἰωνιότητα…